Qabyaalada: waa cunsuru

Waa na marxalada tiro dad ah isku ururiyaan, yimaadaan, hiishadaan, taageeraan ama iskugu xidhan yihiin ayagoo xidhiidhka ka dhexeeya yahay in hal qabiil ka soo wada jeedaan ama heyb wadaagaan, kuwaasi oo daacad u ah danaha qabiilka isla markaana u hogaasan danta beeshaas ama qabiilkaasi laguna colaadiyo oo lagu naco cidaha kale.

Qabyaaladu waxay ka mid tahay waxyaabaha ugu liita dhaqanada aduunka ee baabi'in kara bulsho kasta xataa hadii ay diin, dhaqan, deegaan, luuqad iyo wadan wadaagaan. Tusaale fiican waxaa u ah dhibaatada ay Soomaaliya la kuftey ee ilaa maanta ka soo kaban laadahay.

Qabyaalada waxa Ku Adeegta Qof Aan is Garanayn cida uu yahay Aminsanayna in uu leyahay Awoodo dabeeci ah oo uu ku gaadhi karo waxa uu rabo inuu qabyaalad ku gaadho qof qabyaalad isticmaala ama wehel ka dhigtaa ma garanayo Awoodo naftiisa ku jirta iskumana kalsoona inuu shaqsi ahaanti wax qabsan karo oo uu Guulaysan karo.

Sida la wada ogyahay mar hadddii dadku diintooda ka runsheegaan oo caqiidadu si fiican uga daadagto waxaa ka baxaya haraadigii aragtiyaha xun xun, iyo qiimayntii khaldanayd ee wax lagu miisaami jiray,

Islaamku intuusan iman ka hor waxa jiray qabyaalad iyo colaad u dhexysay dadkii waqtigaas joogay ee carabta dhexdeeda iyo carabta cajamta ahaa, markay islaamka soo wada galeen waxaa ka baxay halkaas nacaybkii u dhexeyay oo ay sababta u ahayd diin la'aanta iyo gaalnimada,

• ilaahay sw wuxuu leeyahay (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ )
• wuxuu kaloo leeyahay:   (يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ )
• wuxuu kaloo leeyahay   (وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْكُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ)
• nabigu scw wxuu leeyahay ( لَيْسَ مِنَّا مَنْ دَعَا إِلَى عَصَبِيَّةٍ وَلَيْسَ مِنَّا مَنْ قَاتلَ عَلَى عَصَبِيَّةٍ وَلَيْسَ مِنَّا مَنْ مَاتَ عَلَى عَصَبِيَّةٍ)
• wxuu kaloo leeyahay  (إِنَّ اللَّهَ أَوْحَى إِلَيَّ أَنْ تَوَاضَعُوا حَتَّى َلا يَفْخَرَ أَحَدٌ عَلَى أَحَدٍ ولا يَبْغِ أَحَدٌ عَلَى أَحَدٍ).
• wuxuu kaloo leeyahay (إن الله عز وجل قد أذهب عنكم عبية الجاهلية وفخرها بالآباء مؤمن تقي وفاجر شقي أنتم بنو آدم وآدم من تراب ليدعن رجال فخرهم بأقوام إنما هم فحم من فحم جهنم أو ليكونن أهون على الله من الجعلان التي تدفع بأنفها النتن )
• wuxuu kaloo leeyahay  (لا فرق بين عربي وأعجمي إلا بالتقوى) farqi uma dhexeeyo cajam iyo carab taqwo maahee
• Islaamka ayaa dadka simay una sheegay inay isku jeclaadaan diin iskuna nacaan diin xumo, islaamka ayaa diiday dadka in lagu noco xag abuuris iyo lixaad yari,

islaamku ma ogola in dadka lagu noco cid ama qabiil ama jinsi iyo farac, ilaahay wuxuu leeyahay (إنما المؤمنون إخوة فأصلحوا بين أخويكم واتقو الله لعلكم ترحمون) xadiis nabiga scw laga wariyay ayaa ahaa لا تباغضوا، ولا تحاسدوا، ولا تدابروا، ولا تقاطعوا، وكونوا عباد الله إخواناً، ولا يحل لمسلم أن يهجر أخاه فوق ثلاث" oo la micno ah ha is u caroonina, ha is xaasidina, ha isu daba jeedinina, ha is goynina, oo ahaada adoomo alle oo waloolo ah, uma banaana muslinka inuu walaalkiis ka fogaado in ka badan sadex maalin.^[2], qofka muslinka ah qabiilkiisa jinsiyadiisa waa caqiidadiisa.

islaamku wuxuu sheegay in kaliya lagu kala sareeyo cabsida alle, ayna simanyihiin carab, afrikaan, faarisi, ruumaan, dadku markay diinta ka yara durkeen ayaa waxaa soo laabtay nacaybkii macno darrada ku fadhiyay.

soomaalida ayaa caan ku ah labadaas waxyaalood waxaana keenaya diin yarida iyo ka fogaanshaha ku dhaqanka Dinta islaamka runta ah, canuga yar meeshii lagu tarbiyayn lahaa barashada diinta iyo jacaylka wixii la mabda' ah waxaa loo sheegayaa reer hebel waa cadowgeenna, waan necebnahay, waligaa iska jir iskana ilaali, ilmihii yaraa wuxuu ku korayaa qolo nacayb uusan fasiri karin waxa dhaliyay, iyo waxa ku kalifay midna, markuu u yaraado wuxuu dhihi karaa colaad baa na dhex martay waa' hore, oo colaada qof baad ka tahaye maxaa u wada nacday cidaas oo dhan?, dad aan raali ka ahayn colaadaas sow ma jiri karaan? oo bal ka waran hadii reerkiin dulmiga lahaa, waa wax aan la sheegi karin, gabyaa carbeed oo joogay waqtigii jaahiliga ayaa laga sheegay inuu yiri (anigu "ghazya' uun baan ka mid ahay, haday lunta iyo haday hanuunto ayaga uun baan la jiraa) ghazya waa reerkiisa, waa indho la'aanta qabyaalada iyo mabda' la'aanta.. carabta waxaa astaan u ahaa waagaas (u gargaar walaalkaa haduu gardaran yahay iyo hadii laga gardaranyahayba) waana tabta soomaali ku sifaysantahay soomaalida maanta joogta.

Arrinta qabyaalada la yiraahdo waa wax xun, si walboo talooyin aan wax gal ahayn oon loola jeedin run ahaanteeda loo soo bandhigo iyo si walboo buug looga qoro aan lagu salayn mabda' iyo caqiidio wax hagaagaya ma jiraan ilaa loo laabto islaamka saxda ah iyo ku dhaqankiisa,

islaamku sida uu u walaaleeyay aws iyo khasraj (labo qabiil oo walalo is neceb ahaa oo degenaa magaalada Madiina) waa la ogaa oo colaad 120 sano ah dhextaalay, sida ruum iyo furus iyo carab uu meel isugu keenay waa la ogaa, ma soomaali oo hal qoys ah baa meel isugu imaan wayday waa maya , waxa isu keeni karan waa ku dhaqanka iyo fahanka xaqiiqda islaamka aan sheeganayno oo baryahayaan sheegasho ku soo aruuray.

• Cabdullaahi suladaan timo cadde:

Ubadkiinii waad daadiseen           waana dubateene Dubaaxdiisii waad wada cunteen      duhur dharaareede Dariiq toosan Soomaaliyey           waa lagaa deyeye Darajada Ilaahay ninkii             doonayaa hela e Nin ka duday distoorkioy waxyiga    diinti ka carrowye Dugsi malaha qabyaaladi waxay       dumiso mooyaane Hadaynaan xumaanta iyo dilkiyo      daynin kala qaadka Dibaddaan ka joognaa sharciga       daacadda Ilaahe Danbarkeedu waa Jahannama           iyo dogobkii naareede  Dugsi ma leh qabyaaladi             waxay dumiso mooyaane  Dir dir la isu laayiyo intaan       weerar daba joogno  Ooy dumarku weerkii sitaan          danabadii waayey  Uu sida dureemada u yaal            meydku dibaddiinna  Wallee doogsan maysaan haddaad      dunida joogtaane  Dugsi male qabyaaladi               waxay dumiso mooyaane 

• Abshir bacadle

Qaraabo iyo ahal riximnimaa, loo qaddariyaaye  Waa sanam qabyaaladi haddaad, ugu qancaysiine  Waa qaaxo iyo kaankar iyo, aydhis qaab daran e  Waa cudurka qaybaha bulshadu, qaran ku waayeene  Waa qawqab iyo sixir qalbiga, qaaciyoo shidaye  Waa qaabaqawsayn dagaal, qac iyo yaahuuye  Qanjir boogi qodotoo qurmoo, qolof la’ weeyaane!  Waa gorofta lagu qaybiyaa, malaxda qayriine  Qandiga fuqurka iyo xaasidkoo, qabaxa weeyaane  Waa waxa qoxootiga ka dhigay, boqol kun oo qoyse  Qalbigiinna ka ilaashadoo, wadajir qiimeeya  Qaangaar fidnoobee ilmaha, yaan la qabadsiinnin  Qiso murugo iyo yaab leh baan, soo qayaxayaaye  Qof Muslin ah qabyaalad u diloon, ficil yo qawl qaysan  Qasadkiyo ujeeddaduna tahay, lagu qisaasaayo:  Qabiilkaa muxuu uga dhashaye, qaaddir uga yeelay!  Qiso murugo iyo yaab lahoo, quruna saw maaha?  Waa quud ka dhigo ruux Muslin ah, hilibki qayriine!  Ilaahayow Adigu haygu qaban, Qaaddir baad tahaye 

• Abuu cabdi raxmaan keenadiid oo ka gaylamaya qabyaalada soomaalida iyo diinta ay ku dhaqmi la'yihiin ayaa isna leh

Hawiyiyo Dir iyo waa ka tegey,    anigu Daaroode         Miriflaanan dooneynin iyo,        beelihii Digile         Dir ay tahayba soomaali weyn,     waa dareensadaye         Haddii aan duggaal moodi jirey,   deyrshey samankaane    Dufooboo lumoo waxay galeen,      dalowyo shaydaane         Dabuubtii Ilaah laga teg iyo,     Diinta Nebigii e         Loo daliishan maayoo qur’aan,     waa ka didayaane         Kitaabkii la darajeeyey bay,      dibu dhac moodaane   Nasab haddii an dooneyno waa,     duulki noo xigeye         Doc waxaannu uga bayrray waa,     amarra diineede         Daliil noo caddaadiyo Nebiga,     dayashadiisii e         Dibna wow baqaynaa haddaan,       diidno waanada e 

• Islām—The Way to God by Submission

  Maqaalkan waa la bilaabay. Hadii aad wax ka taqaanid fadlan ka caawi Wiki in aad Wax ku dartid. Qoraalkaagu ha noqdo mid faa'iido leh oo dhexdhexaad ah.