မႄႈၸႄႉ၊ ၸႄႈဝဵင်း

ပီ 1962 ပၢၼ် တေႃႇလၢၼ်ႇယေးၶွင်ႇၸီႇၼၼ်ႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ ဝဵင်းမႄႈသႄၼမ်သေ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ဢိူင်ႇမႄႈသႄႇၼမ်၊ ဢိူင်ႈမႄႈၸႄႉ၊ ဢိူင်ႇႁူဝ်ၵျိတ်ႉ၊ ဢိူင်ႇၼၢင်းမၢၼ်း၊ ဢိူင်ႇတေႃးၵတုၺ်း၊ ဢိူင်ႇသႃႇယႃႇ လႄႈ ဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈလွႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပီ 1970 ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၼႃႈလိၼ် ၵရိၼ်ႇၼီႇဢမျူဝ်းတႃးတူဝ်းတႅတ်ႉယေးပႃႇတီႇ ဢွၼ်ႁူဝ်သေ ၶဝ်ႈတိုၵ်း ႁူင်းႁၢၼ်ႇယဝ်ႉ မၵ်းမၼ်ႈမႃးၸႄႈဝဵင်းဝေႃးလၶႄႉယဝ်ႉ။ ထိုင် 1981 လႄႈ 1982 မႃး တပ်ႉမတေႃႇၶိုၼ်းတိုၵ်းဢဝ်သေ လႆႈဢဝ်ထုင်ႉမႄႈၸႄႉၼႆႉ သႂ်ႇၶဝ်ႈတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းၽႃသွင်းယဝ်ႉ။

ၽွင်းပဵၼ် လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ 1988 ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်တပ်ႉပႆတိၼ် မၢႆ 250 လႄႈ တပ်ႉႁၢၼ်ပလိၵ်ႈတီႈ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ လႆႈႁုပ်ႈသိမ်းမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 1989 မႃး တပ်ႉပႆလိၼ်မၢႆ 102 လႆႈၶိုၼ်းသိမ်းဢဝ်ၼႃႈလိၼ်သေ ထိုင် ပီ 1990 လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇ 24 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈၽွတ်ႈႁဵၼ်းပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 2010 လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢဝ် ဝဵင်း 1 ဝဵင်း၊ ပွၵ်ႉ 2 ပွၵ်ႉ၊ ဢိူင်ႇ 4 ဢိူင်ႇ လႄႈ ဝၢၼ်ႈ 12 ဝၢၼ်ႈသေ ၶိုၼ်းၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈ လႄႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်

ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ 18 တီႇၵရီႇ 29 မိတ်ႉၼိတ်ႉ လႄႈ 19 တီႇၵရီႇ 0 မိတ်ႉၼိတ်ႉ၊ လွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ 97 တီႇၵရီႇ 19 မိတ်ႉၼိတ်ႉလႄႈ 97 တီႇၵရီႇ 46 မိတ်ႉၼိတ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၼႆႉ မီး 1,012.44 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်း (2,622.2 ပၼ်ႇမူၼ်း ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) ယဝ်ႉ။

လႅၼ်လိၼ်

ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇလႄႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်း ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း မိူင်းထႆး။ ၽၢႆႇတူၵ်း မီး ၸႄႈဝဵင်းၽႃသွင်း၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇၸမ်ႉ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်

ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ ၵွင်းလွႆၼမ်လိူင်ႇသေ ၼႃႈလိၼ်ပဵင်းဢေႇလႄႈ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်သုင် ၼႃႈပၢင်ႇလၢႆႇ 1204 ထတ်းယဝ်ႉ။ ဢေႇရိယႃႇၸႄႈဝဵင်း သၢမ်ပုၼ်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႈၼႆႉ ပႃႇထိူၼ်ႇႁူမ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ လွႆဢၼ်သုင်သုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် လွႆတွင်ႇလႃႉသေ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်သုင် ၼႃႈပၢင်ႇလၢႆႇ 1450 ထတ်းယဝ်ႉ။

ၵေးၼမ်ႉ

တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ ၵေးၼမ်ႉဢမ်ႇပေႃးမီးၼမ်သေ ႁွင်ႈဢၼ်လိုဝ်းလင်တႄႉ ပဵၼ် ႁွင်ႈမႄႈပၢႆ၊ ႁွင်ႈမႄႈၽ၊ ႁွင်ႈမႄႈၸႄႉ၊ ႁွင်ႈမႄႈတၼွႆ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ႁွင်ႈမႄႈပၢႆၼႆႉ ၵႆယၢၼ်တင်းဝဵင်းမႄႈၸႄႉသေ ဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ၸႂ်ႉမၼ်းသေ ႁွင်ႈဢၼ်ၵိုတ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢဝ်ၸႂ်ႉတွၼ်ႈတႃႇ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းမႆႈမႃး ယွၼ်ႉၼမ်ႉၼႂ်းႁွင်ႈ ယွမ်းၵႂႃႇလႄႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ၸႂ်ႉလႆႈ။

တီႈၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ မီးၾိင်ႈၾႃႉမႆႈႁွၼ်ႈမိုၵ်းယမ်းသေ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈ ဢၼ်သုင်သုတ်းၼႆႉ မီး 39 တီႇၵရီႇသႅၼ်ႇတီႇၵရဵတ်ႉသေ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈဢၼ်တႅမ်ႇသုတ်းၼႆႉ မီး 7 တီႇၵရီႇသႅၼ်ႇတီႇၵရဵတ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်ႉၼမ်ႉၽူၼ်ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ မီး 43.04 ၼိဝ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ ဢိင်လူၺ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆ ၼႂ်းလိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ပီ 2017 သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးမႃး 6,835 ၵေႃႉ သေ ၵမ်ႉၼမ် ပဵၼ် တႆး၊ ယၢင်းလႅင် လႄႈ မၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်တႄႉ ၽႃႇသႃႇပုတ်ႉထ လႄႈ ၽႃႇသႃႇၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ ၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။

ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ႁႅင်းဢေႇဝႆႉသေ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်း ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းသေ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ လႄႈ ၵၢၼ်လဵင်ႉတူဝ်သတ်းၵေႃႈ ႁဵတ်းယူႇဢိတ်းဢွတ်း။ ၵုၼ်ႇသိၼ် ဢၼ်ဢွၵ်ႇပိူင်လူင်မၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၶဝ်ႈ၊ ငႃး၊ ၽၵ်းမီႇၽိူၵ်ႇ လႄႈ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ ဢဝ်တင်းသၢႆတၢင်းရူတ်ႉၵႃးသေၵေႃႈ ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးၵပ်းသိုပ်ႇလႆႈတင်း ၽႃသွင်း၊ ဝေႃးလၶႄႉ လႄႈ ဝဵင်းလွႆၶေႃၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ မီးပၢင်ႇၶိူင်ႈမိၼ်မႅင်းမီႈ ပၢင်ႇၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

တီႈၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ ဢမ်ႇမီးႁူင်းႁဵၼ်သွၼ် ပၢႆးပႆႇၺႃႇၸၼ်ႉသုင်။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းပိုၼ်ႉထၢၼ်ပၢႆးပႆႇၺႃႇတႄႉ မီးႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် 2 ႁူင်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၵၢင်ၽႄ 1 ႁူင်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်ပူၼ်ႉၸၼ်ႉငဝ်ႈ 2 ႁူင်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ 8 ႁူင်း လႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ႈၼႃႈၸၼ်ႉငဝ်ႈ 2 ႁူင်းယဝ်ႉ။

တီႈၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ မီးႁူင်းယႃၸႄႈဝဵင်း 1 ႁူင်း၊ ႁူင်းယႃထုင်ႉ 1 ႁူင်း၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ 2 တီႈ လႄႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၽႄ 8 တီႈယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉၼႆႉ ပဵၼ် ၵွင်းမူးရတၼႃႇယၢၼ်ႇဢွင်ႇ၊ ၵွင်းမူးတႃႇတုၸယတၢတ်ႉပွင်း လႄႈ ၵွင်းမူးၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်း ဢၼ်မီးတီႈဝၢၼ်ႈၼမ်ႉႁူးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။