ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း

ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း လႆႈႁွင်ႉဝႃႈ ပဵၼ် လိုမ်လိၼ်ၵူၼ်းလမ်ၶဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီႊ 1800 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းယူးရူပ်ႉၶဝ် ၸင်ႇတႄႇၾၢႆႇႁၼ်မႃး။ မိူင်းဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း ၵမ်ႈၼမ်ၼမ် ၵႆႉယၢမ်ႈပဵၼ်မႃး မိူင်းႁၢႆးတီႈၶိူဝ်းယူးရူပ်လၢႆလၢႆမိူင်းၶဝ် တေႃႇပေႃးထိုင် 1950 ၸိူဝ်းၼႆႉၵွၼ်ႇလႂ်ယဝ်ႉ။ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉတႄႉ ၸိုင်ႈမိူင်းဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႈၵေႃႈ မီးမႃးတင်းၼမ်လၢႆတေႉယူႇယဝ်ႉ။

ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉ မီးၾိင်ႈၾႃႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်လၢႆလၢႆမဵဝ်း၊ ဢိၵ်ႇ မဵဝ်းသႅၼ်းလိၼ်လၢႆမဵဝ်းတေႉတေ့။ ပႃႇႁၢတ်ႇသၢႆးလူင်ၶဝ်သမ်ႉ ႁႅင်ႈသေပဵၼ်မုၼ်ႈသၢႆးယဝ်ႉ။ မႃလိၼ်လႄႈ ပၢင်တၢႆးဢွၼ်ႇၶဝ် ယူႇတီႈၼၼ်ႈ။ တီႈဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းပွတ်းဝူင်ႈၵၢင်ႊသမ်ႉ မီးပႃႇထိူၼ်ႇ သတ်ႉၼႃလူင်သေ မႆႈၵေႃႈမႆႈ ၾူၼ်ၵေႃႈၼမ်။ လိင်း၊ ၶျႅမ်းပႅၼ်းသီးၶဝ်တင်း မီးၵူၼ်းလူင် ၵူဝ်းရိလ်းလႂ်းသမ်ၶဝ်ယူႇတီႈၼၼ်ႈယဝ်ႉ။ တူဝ်သတ်း ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်း ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆး (ဢမ်ႇသူႇလႆႈႁၼ်ၶဝ်)တင်းၼမ်လၢႆၶဝ် သမ်ႉယူႇတီႈလႅၼ် ၵႂၢင်ႇပႃႇလိူင်းလူင်လၢင် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ လိၼ်ပၢင်ႇပႃႇယိူဝ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉလႂ်ယဝ်ႉ။ တူဝ်ၼႂ်းၶဝ်မၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ ပဵၼ်ၼင်ႇ ၵႂၢင်ၸႆး၊ မႃႉလၢႆး၊ ယီးလၢႆးၶေႃႈယၢဝ်း၊ သၢင်ႇသီ၊ ၸၢင်ႉတင်းၸူင်လူင်ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူင်းဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉ လႅၼ်ႊႁိူၼ်းတီႈယူႇတႃႇတူဝ်ၼူၵ်ႉမႃႉ၊ လႅၼ်းၼမ်ႉ၊ ငူးႁဝ်ႇၵၢၵ်ႇ တင်းလိူမ်ၼႃႈလႅမ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၸႂ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းထွင်ႈထဵဝ်ႈ တႃႇထၢႆႇႁၢင်ႊ ပႃႇထိူၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးထိုင် ဢႅၾ်ႉရီးၶိူသ်းပွတ်းၵၢင်လႄႈ ပွတ်းၸၢၼ်းတႃႇလႆႈတူၺ်းႁၼ် ၾိင်ႈပိူင် တူဝ်ႁၼ် ၾိင်ႈပိူင်တူဝ်ၸႂ်ပႃႇလိူင်းၶဝ်ယဝ်ႉ။

လႅၼ်ႊမုင်ႈသႃႇ ဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းၼႆႉသမ်ႉ လီဢၢမ်းဝႆႉ။ ၸိၵ်းလွႆလူင် လွႆၵိလ်းမီးမၢၼ်းၸႃးရူဝ်း ဢၼ်မီးတီႈတၢၼ်းသၢၼ်းၼီးယႂ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးထၢင်ႇၸႅင်ႈလူင်လၢင်ဢၼ်ၼိူင်ႈယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်သုင်သေပိူၼ်ႈတီႈသုတ်းတီႈဢႅၾ်ႉရီးၶိူဝ်းယဝ်ႉ။ မီးတၢင်းသုင် 19,340 ထတ်း(5895 မီႇတိူဝ်ႇ)ယဝ်ႉ။