Arhiepiskop

arhi- + episkop, slovenski nadškof), visoki čin u pravoslavnim i nekim drugim crkvama (odgovara nadbiskupu u Katoličkoj crkvi); poglavar arhiepiskopije; prvi među episkopima, pravoslavni episkop (vladika) sa sjedištem u centru crkvene pokrajine, nosi titulu mitropolita; prvi vladika; glavni episkop; starješina autokefalne crkve; počasna titula za episkopa.

Mada su svi episkopi jednaki po vlasti, radi očuvanja jedinstva crkava i radi uzajamne pomoći u otežanim okolnostima, još Apostolska pravila nekim episkopima daju pravo vrhovnog nadzora nad drugima. U 34. pravilu odlučeno je: episkopi svakog grada treba da znaju koji je prvi među njima, i da ga priznaju kao rukovodioca, pa ništa što je preko njihove vlasti ne treba da čine bez njegovog mišljenja.

Episkop aleksandrijski prvi je dobio titulu arhiepiskopa, vjerovatno zbog veličine njegove eparhije, jer je on upravljao crkvenim poslovima u čitavom Egiptu, Libiji (Liviji) i Pentapolju. Poslije uspostave patrijarhata, zvanje arhiepiskopa dobijali su oni mitropoliti koji su zadržali autokefalnost, tj. nisu bili zavisni od ovog ili onog patrijarha (na primjer, ciparski /kiparski/ arhiepiskop). I patrijarsi, i arhiepiskopi, i mitropoliti uvijek su se potpisivali jednostavno kao episkop ovog ili onog grada. U Rusiji je prvi episkop koji je dobio zvanje arhiepiskopa bio novgorodski, 1165. godine. Sada je to zvanje počasna titula i kao nagrada daje se episkopima.

Poglavar Srpske pravoslavne crkve nosi titulu arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski.

• Arkadije (arhiepiskop), arhiepiskop olonecki (1784-1870)
• Arsenije, arhiepiskop novgorodski i staroruski (IX/X. st.)
• Arsenije I, arhiepiskop, prvi nasljednik sv. Save (?-1266)
• Arsenije, Brjancev, arhiepiskop harkovski (1839-?)
• Atanasije Veliki, arhiepiskop aleksandrijski, sveti otac Crkve (293-373)
• Danilo II, arhiepiskop srpski i biograf (oko 1270-1337)
• Genadije, sveti, arhiepiskop novgorodski (?-1506)
• Georgije, arhiepiskop astrahanski (1840-?)
• Georgije Konisk, arhiepiskop bjeloruski (1717-1795)
• German, sveti, arhiepiskop kazanjski (?-1567)
• Irinej, arhiepiskop pskovski i riški (1753-1818)
• Irinej, arhiepiskop irkutski, nerčinski i jakutski (IX. st.)
• Lav (arhiepiskop), arhiepiskop ohridski (1037-56) - EJ (s.v. Ail)
• Makarije, pećki arhiepiskop i srpski patrijarh (?-1574)
• Makarios III, ciparski arhiepiskop i političar (1913-1977)
• Sava Nemanjić (Sveti Sava), arhiepiskop srpski (1175-1235)
• Teofilakt, arhiepiskop ohridski (oko 1084-1108) - EJ (s.v. Ail)
• Varlam, Denisov, arhiepiskop (1804-1873)
• Varlam, Petrov, arhiepiskop toboljski (?-1802)

• ELZ, HER, HOL, Jurančič, MEP, RMS, RSANU, Vujaklija (za prvi odlomak)
• "Veliki pravoslavni bogoslovski enciklopedijski rečnik" (tom I), Novi Sad, 2000. (za ostalo)