د وینې ګروپ

دا انټيجینونه د وینې د ګروپ سیستم ته په کتو سره ښايي پروټینونه، کاربوهایډرېټونه، ګلایکوپروټینونه، یا ګلایکولیپیډونه وي. ځینې دغه انټيجینونه د بېلابېلو نسجونو د حجرو د نورو ډولونو پر سطحه هم موجود دي. د وینې د سرو کرویاتو د سطحي یو شمېر دغه انټيجنونه ښايي له یوه الیل (یا د یوه جين له بدیلې بڼې) څخه سرچینه واخلي او په ټولیز ډول د وینې د ګروپ سیستم جوړ کړي.

د وینې ګروپونه ارثي دي او د یوه کس د مور او پلار دواړو ونډه یا مشارکت څرګندوي. له ۲۰۲۱ کال راهیسې د وینې د ټرانسفیوژن یا انتقال د نړیوالې ټولنې له‌خوا د انسان د وینې د ګروپ ټول ۴۳ سیستمونه پېژندل شوي دي. د وینې د ګروپ دوه مهم سیستمونه ABO او Rh دي؛ دا سیستمونه د وینې د انتقال د مناسبوالي لپاره د یوه کس د وینې ډول معلوموي (لکه A، B، AB او O، او + یا – یې د RhD حالت څرګندوي).

د وینې د ګروپ ABO سیستم

د وینې د ګروپ ABO سیستم دوه داسې انټيجینونه او دوې داسې انټي باډۍ لري چې د انسان په وینه کې موندل کېږي. دغه دوه انټيجینونهA  انټيجین او B انټيجین دي؛ او دوې انټي باډۍ یې بیاA  انټي باډي او B انټي باډي دي. انټيجینونه د وينې په سرو کرویاتو کې او انټي باډۍ بیا په سيروم (د وینې په مایع یا اوبلنه برخه) کې موجودې دي. د وینې د انټيجین خاصیت ته په کتو سره ټول انسانان په څلورو ګروپونو وېشلی شو. هغه چې انټيجین یې A دی (A ګروپ)، هغه چېB  انټيجین لري (B ګروپ)، هغه چې دواړه یعنې A او B انټیجینونه لري (د AB ګروپ) او هغه کسان چې هېڅ انټيجین نه لري (د O ګروپ) دی. انټي باډۍ له انټيجینونو سره یوځای په لاندې ډول موندل کېږي:

1. A انټيجین له B انټي باډي سره
2. B انټيجین له A انټي باډي سره
3. AB انټيجین پرته له A او B انټي باډي څخه
4. صفر یا بې اغېزې انټيجین (O ګروپ) له دواړو A او B انټي باډیو سره

د ورته یا مشابه انټيجین او انټي باډي تر منځ د نښلولو یا اګلوټينېشن غبرګون موجود دی (مثلاً؛A  انټيجین A  انټي باډي نښلوي اوB  انټيجین بیاA  انټي باډي نښلوي). په دې توګه، د وینې انتقال (ټرانسفیوژن) تر هغه پورې خوندي ګڼل کېدای شي چې د ترلاسه کوونکي سیروم د ورکوونکي د وینې د کرویاتو د انټيجینونو لپاره انټي باډي ونه لري.

د وینې د ګروپ ABO سیستم د انسان د وینې په انتقال کې د وینې د ګروپ تر ټولو مهم سیستم دی. دA ضد اوB  ضد اړوندې انټي باډۍ معمولاً د امیونوګلوبولین M انټي باډۍ دي چې اختصار یې IgM دی. داسې انګېرل کېږي چې د ABO IgM انټي باډۍ د ژوند په لومړیو کلونو کې د خوړو، باکتریاوو او ویروسونو په څېر چاپېریالي موادو سره د حساسیت له لارې تولیدېږي، که څه هم د وینې د ګروپ د مطابقت قواعد د نویو زیږېدلو ماشومانو لپاره د یوې عملي مادې په توګه پلي کېږي. اصلي اصطلاحات چې کارل لینډسټینر په ۱۹۰۱ کال کې د طبقه بندۍ لپاره کارولي دي هغه A/B/C وو؛ په وروستیو نشریاتو کې  "C"پر "O" بدله شوه. د O ګروپ ډېری وخت په نورو ژبو کې د 0 (صفر، یا بې اغېزې ګروپ) په نامه هم یادېږي.

د وینې د ګروپ Rh سیستم

د وینې د ګروپ Rh سیستم د انسان د وینې په انتقال کې د وینې د ګروپ دوهم خورا مهم سیستم دی چې اوس مهال ۵۰ انټيجینونه لري. تر ټولو مهم Rh انټيجین د D انټيجن دی، ځکه چې دا د پنځو اصلي Rh انټيجینونو د معافیت د سیستم عکس العمل تحریکوي. د  Dمنفي اشخاصو لپاره دا معموله ده چې د D IgG یا IgM ضد انټي باډي ونه لري، ځکه چې د D ضد انټي باډي معمولاً د چاپېریالي موادو پر وړاندې د حساسیت له لارې نه تولیدېږي. D منفي اشخاص تر یوې حساسې پېښې وروسته د IgG ضد D انټي باډي تولیدولی شي: دا ښايي د امېندوارۍ په جریان کې له جنین څخه د جنین د وینې انتقال یا کله ناکله له D مثبت RBC سره د وینې په لېږد کې وي. په دغو مواردو کې د Rh ناروغۍ رامنځته کېدای شي. د Rh منفي وینې ګروپونه د اسیا په خلکو کې (۰.۳ سلنه) دي چې د اروپا د خلکو (۱۵ سلنه) په پرتله ډېر لږ معمول دي.

د Rh(D) انټيجین موجودیت یا نه موجودیت د + یا − نښان په مرسته مشخصېږي. د بېلګې په توګه،A−  ګروپ د ABO  د سیستم A ډول دی او د Rh (D) انټيجین نه لري.

د وینې ټرانسفیوژن (انتقال)

د وینې ټرانسفیوژن د هېماټولوژۍ یوه تخصصي څانګه ده چې د وینې د ګروپونو له څېړنې سره تړاو لري. دا د وینې د بانک د کار تر څنګ د وینې د نورو محصولاتو لپاره د انتقال خدمات وړاندې کوي. په ټوله نړۍ کې د وینې محصولات باید د طبي ډاکتر (د جواز لرونکي ډاکتر یا جراح) له‌خوا د درملو په څېر تجویز شي.

د وینې د بانک معمول کار د وینې د ورکوونکو او اخیستونکو د وینې معاینه کول دي تر څو ډاډ ترلاسه شي چې د وینې هر ترلاسه کوونکي ته د هغه له وینې سره مطابق او د امکان تر کچې خوندي وینه ورکول کېږي. که د وینې یو غیر مطابق واحد د وینې د ورکوونکي او اخیستونکي تر منځ انتقال شي، د هیمولیسس (د وینې د سرو کرویاتو تخریب) په ګډون د شدید هیمولایټیک غبرګون، د پښتورګو د کار پرېښودو، شاک او مړینې احتمال موجود دی.

د نوي زيږېدلي ماشوم هیمولایټیک ناروغۍ

د امېندوارې ښځې جنین ښايي د وینې داسې ډول ولري چې د هغې د وینې له ډول سره توپیر لري. عموماً دا یوه داسې موضوع ده چې که جنین له Rh- لرونکې مور او Rh+ لرونکي پلار څخه وي او جنین د پلار په څېر Rh+ وي، په دغو حالتونو کې مور د ایمیونوګلوبولین جي د وینې ګروپ انټي باډي جوړولی شي. دا هغه وخت پېښېږي چې د جنین د وینې ځینې حجرې د مور د وینې جریان ته ننوځي (مثلاً د زیږون پر مهال د جنین کوچنۍ خونرېزي) یا کله ناکله د درملنې په موخه وینه ترزیق شي. دا ښايي په اوسنیو یا راتلونکو امېندواریو کې د Rh ناروغۍ یا د نوي زیږېدلي ماشوم هیمولایټیک ناروغۍ نور ډولونه رامنځته کړي. کله ناکله دا د جنین لپاره وژونکي وي؛ په دغو حالاتو کې دې ته د جنین هایډروپس یا د جنین پړسوب ویل کېږي. که یوه امېندواره ښځه د D ضد انټي باډي ولري، د جنین د Rh وینې ډول د مور په پلازما کې د جنین د DNA د تحلیل په مرسته معاینه کېدای شي تر څو د Rh ناروغۍ جنین ته د خطر ارزونه وکړي. د شلمې پېړۍ د درملو یو لوی پرمختګ د دې ناروغۍ مخنیوی و چې د D منفي میندو له‌خوا د Rho(D) معافیتي ګلوبولین په نامه له ترزیق کېدونو درملو سره یې دD  ضد انټي باډۍ رامنځته کېدو مخه ونیوله. د وینې له ځینو ګروپونو سره تړلې انټي باډۍ د نوي زیږېدلي ماشوم د شدیدې هیمولایټیک ناروغۍ لامل کېدای شي، نور یوازې د نوي زیږېدلي ماشوم د متوسطې هیمولایټیک ناروغۍ لامل کېږي او ځينې نور هغه نه دي پېژندل شوي چې د نوي زیږېدلي ماشوم د هیمولایټیک ناروغۍ لامل کېږي.

د وینې د سرو کرویاتو مطابقت

• د وینې دAB  ګروپ لرونکي کسان د خپلې وینې د سرو کرویاتو پر سطحه د A او B انټيجینونه لري او د وینې پلازما یې د A یا B انټيجین پر وړاندې هېڅ انټي باډي نه لري. له همدې امله یو کس چې د وینې ګروپ یې AB وي، له هر ګروپ څخه وینه ترلاسه کولی شي (خو غوره ده چې له AB ګروپ څخه یې واخلي) او له AB ګروپ پرته بل کوم ته وینه نه شي ورکولی. دا ګروپ د عمومي ترلاسه کوونکي ګروپ په توګه پېژندل کېږي.
• د وینېA ګروپ لرونکي کسان د خپلې وینې د سرو کرویاتو پر سطحه A انټيجین لري او د وینې سیروم د B انټيجن پر وړاندې د IgM انټي باډي لري. ځکه نو د A ګروپ لرونکی کس یوازې له A یا O ګروپ کسانو څخه وینه ترلاسه کولی شي (خو غوره ده چې له A ګروپ څخه یې واخلي) اوA  یا AB ګروپ لرونکو کسانو ته وینه ورکولی شي.
• د وینې B ګروپ لرونکي کسان د خپلې وینې د سرو کرویاتو پر سطحه B انټيجین لري او د وينې سيروم د A انټيجن پر وړاندې د IgM انټي باډي لري. ځکه نو د B ګروپ یو کس یوازې له B یا O ګروپونو څخه وینه ترلاسه کولی شي (خو غوره ده چې له B ګروپ څخه یې واخلي) او B یا AB ګروپ لرونکو کسانو ته وینه ورکولی شي.
• د وینې د O ګروپ (یا په ځینو هېوادونو کې د وینې صفر ګروپ) لرونکي کسان د خپلې وینې د سرو کرویاتو پر سطحه A یا B انټيجینونه نه لري او د وینې سیروم د IgM A ضد او د B ضد انټي باډۍ لري. ځکه نو د O ګروپ یو کس یوازې له O ګروپ لرونکي کس څخه وینه ترلاسه کولی شي، خو د هر ABO وینې ګروپ اشخاصو ته وینه ورکولی شي. که چېرې یو ناروغ د وینې عاجلې اخیستنې ته اړتیا ولري او د ترلاسه کوونکي د وینې پروسس کولو وخت د زیانمنوونکي ځنډ لامل شي، ناروغ ته O منفي وینه هم ورکول کېدای شي. دا چې دا ګروپ له هر چا سره مطابقت لري، نو O منفي وینه تر ډېرې کچې پورې کارول کېږي چې تل له کمښت سره مخ وي.

د پلازما مطابقت

د وینې د پلازما مطابقت د وینې د سرو کرویاتو د مطابقت برعکس دی. د AB پلازما ډول نه د A ضد او نه د B ضد انټي باډي لري او د وینې د هر ګروپ اشخاصو ته ورکول کېدای شي؛ خو د AB ډول ناروغان یوازې د AB پلازما ډول ترلاسه کولی شي. د O ډول دواړه انټي باډۍ لري، نو د O د وینې ګروپ خلک د وینې له هر ګروپ څخه پلازما ترلاسه کولی شي، خو د O پلازما یوازې د O ډول اخیستونکي کارولی شي.

د وینې ګروپونه د لومړي ځل لپاره اتریشي ډاکتر «کارل لینډسټینر» کشف کړل چې د ویانا پوهنتون (اوس د ویانا طبي پوهنتون) په پتالوژي - اناتومیک انستېتیوت کې یې کار کاوه. ده په ۱۹۰۰ کال کې ومونده چې د بېلابېلو خلکو وینې سیروم (د وینې مایع یا اوبلنه برخه) په ټېسټ ټیوبونو کې د مخلوط کېدو په صورت کې له یو بل سره سرېښېږي او نه یوازې دا بلکې د ځینو انسانانو وینه هم د څارویو له وینې سره سرېښېږي.

د ختیځې اسیا په هېوادونو کې (په ځانګړي ډول په جاپان او سوېلي کوریا) کې یو مشهور نیمه علمي باور موجود دی چې د یوه کس د وینې ABO ګروپ د هغه شخصیت، کرکټر او له نورو سره مطابقت اټکلوي. څېړونکي وايي چې د وینې ګروپ د شخصیت د طبقه‌بندۍ لپاره هېڅ علمي اساس نه لري. څېړنو د "شخصیت او د وینې د ګروپ" تر منځ کومه مهمه اړیکه نه ده موندلې، له همدې امله دا تیوري منسوخه ده او دا پایله په لاس راکوي چې شخصیت د وینې له ګروپ سره هېڅ کومه اړیکه نه لري.