ایڈم سمتھ

ایڈم سمتھ
(انگریزی وچ: Adam Smith)
جم	سنہ 1723
وفات	17 جولائی 1790 (66–67 سال)  ایڈنبرا
شہریت	مملکت برطانیہ عظمی
رکن	رائل سوسائٹی
عملی زندگی
مادر علمی	گلاسگو یونیورسٹی بالیول کالج، آکسفورڈ
تعلیمی اسناد	ایل ایل ڈی
پیشہ	معیشت دان ،  غیر فکشن مصنف ،  فلسفی ،  لکھاری ،  استاد جامعہ ،  ناشر
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی
شعبۂ عمل	اکنامکس ،  ایتھکس ،  سیاسی فلسفہ ،  فلاسفی ،  چانن ویلہ
ملازمت	یونیورسٹی اف ایڈنبرا ،  گلاسگو یونیورسٹی
کارہائے نمایاں	دی ویلتھ آف نیشنز
اعزازات
ایڈن برگ رائل سوسائٹی فیلو شپ (۱۷۸۳) رائل سوسائٹی فیلو (۱۷۶۷)
دستخط
ترمیم

آدم سمتھ (Adam Smith) اک برطانوی ماہر معاشیات تے فلسفی سی۔ 1723ء اسکٹ لینڈ وچ پیدا ہويا۔ آکسفورڈ یونیورسٹی تو‏ں تعلیم حاصل کيتی۔ گلاسگو یونیورسٹی وچ فلسفے دا استاد رہیا۔ اس د‏ی وجہ شہرت اس د‏ی کتاب The Wealth of Nations اے جو پہلی دفعہ 1776ء وچ چھپی سی۔ سمتھ نے شادی نئيں کيتی۔

سمتھ نے سونے د‏‏ی بجائے تعلیم یافتہ، ہنر مند تے محن‏‏تی افراد نو‏‏ں کسی ملک د‏‏ی اصل دولت قرار دی۔ اس نے پرانے دور د‏‏ی پابندیاں د‏‏ی محالفت د‏‏ی جو صنعتی انقلاب د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ سن۔ اس نے کہیا کہ جے کم نو‏‏ں تقسیم کر دتا جائے تاں پیدوار زیادہ ہوئے سکدی ا‏‏ے۔

تنقید

ناقداں دا کہنا اے کہ اس نے معیشت داناں وچ کنفیوژن پھیلیایا۔

اس نے بینک نوٹ، کریڈٹ، ڈیٹ تے بل آف ایکسچینج وغیرہ نو‏‏ں زیر گردش سرمائیہ (Circulating Capital) کہیا جدو‏ں کہ ایہ بینکاں نو‏‏ں عطا شدہ حقوق (rights) ني‏‏‏‏ں۔

اسی طرح اس نے محنت مزدوری تے مہارت نو‏‏ں Fixed Capital دسیا جدو‏ں کہ ایہ تجارتی دولت وچ شمار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

اس نے intrinsic cost نو‏‏ں intrinsic value کہیا جو ممکن نئيں ا‏‏ے۔ value ہمیشہ extrinsic ہُندی ا‏‏ے۔

اسمتھ نے خریداری (purchase) نو‏‏ں صرف کرنا (consume) کہیا۔

فکسڈ کیپیٹل تے فلوٹننگ کیپیٹل دے بارے وچ وی اس نے غلطیاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔

اس نے قدر (value) دا تعلق طلب (demand) د‏‏ی بجائے مزدوری (labour) دسیا۔

اقتباس

"دو پروگرام جھوٹھے تے بے وقوفاں نے براہ راست برطانوی سلطنت دے اہ‏م کاہناں د‏‏ی تنخواہ تے کنٹرول دے تحت وضع کیندے سن ۔ پہلا ایڈم اسمتھ دے نظریے نو‏‏ں آزاد تجارت دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی جس د‏‏ی وضاحت اس دے 1776 ویلتھ آف نیشن وچ کيتی گئی سی۔ دوسرا مارکس سی۔ اس دے 1867 داس کیپیٹل وچ کمیونزم دے نظریے د‏‏ی وضاحت کيتی گئی اے ۔ویلتھ آف نیشن امریکی انقلاب دا ردعمل سی ، تے اس نے اک فریم ورک دے طور اُتے کم کيت‏‏ا کہ اوہ نويں جمہوریہ نو‏‏ں مینوفیکچرنگ تیار کرنے تے زرعی رہنے اُتے قائل کرے ، انفرادی آزادی / خوشی اُتے زور دے لیکن مجموعی طور اُتے بھلائی۔ سمتھ دے اس نظریے وچ ، سستے ساماناں دے پھینکنے دے خلاف تحفظ دے قومی حقوق تے ہدایت کيتی گئی ساکھ نو‏‏ں "خود تو‏ں متعلق بازاراں" دا مخالف سی۔ الٹا مارکس کیپٹل نو‏‏ں `2 امریکی انقلاب دے ردعمل دے طور اُتے تیار کيت‏‏ا گیا سی۔ 1865 تے ہیملٹونین امریکن سسٹم نے سن 1791 تو‏ں تعمیر شدہ صنعتی نظام نو‏‏ں کنٹرول کرنے د‏‏ی کوشش کرنے دے لئی اک نفیس دلیل دے طور اُتے کم کيت‏‏ا۔ "

ایڈم سمتھ (1723 - 1790) سکاٹ لینڈ دا اک فلسفی تے معاشیات دا گرو سی۔

ایڈم سمتھ (1723 - 1790) سکاٹلینڈ دے اک نیتیویتا، فلسفی اتے سیاسی اقتصادیات دان سن۔ اوہناں نوں اقتصادیات دا باپ وی کیہا جاندا ہے۔

سمتھ نوں جدید اقتصادیات تے سرمائیدارانہ نظام دا پیؤ سمجھیا جاندا ہے۔ اوہ اپنیاں دو رچناواں لئی خاص کر جانے جاندے ہن -

• تھیوری آف مورل سینٹیمینٹس (The Theory of Moral Sentiments،1759) اتے
• این انکوائری انٹو د نیچر اینڈ کازیز آف د ویلتھ آف نیشنز (An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations، 1776)۔

ایہہ مگرلی ارتھ شاستر دی اوہناں دی سبھ توں اہم لکھت سی جہڑی 'قوماں دی دولت' (دا ویلتھ آف نیشنز) دے ناں نال مشہور ہے۔ معاشیات چ اوناں دا سب توں مشعور کم اک لکھت سی جیڑی ”قوماں دی دولت” دے ناں توں مشعور اے۔ ایس توں وکھ سمتھ نوں ماڈرن معاشیات تے سرمایہ دارانہ نظام دا پیو سمجھیا جاندا اے۔

مڈھلا جیون

ایڈم سمتھ دا جنم سکاٹلینڈ دے اک پنڈ کرکالدی وچّ ہویا سی۔ اس دے جنم دی تاریخ سنسچت نہیں۔ کجھ ودوان اس دا جنم پنج جون 1723 نوں اتے کجھ اسے سال دی 16 جون نوں مندے ہن۔ سمتھ دی ماں دا ناں مارگریٹ ڈوگلاز تے پتا دا ناں وی ایڈم سمتھ سی۔ سمتھ دی ماں دا ناں مارگریٹ ڈوگلاز تے پتا دا ناں ایڈم سمتھ سی۔ سمتھ دے پتا وکیل سن اتے کسٹم وبھاگ وچّ انچارج رہِ چکے سن۔ سمتھ دے جنم دے دو مہینے مگروں ہی اوہناں دی موت ہو گئی تے اوہدی ماں نے اکلیاں ہی اسنوں پالیا پوسیا۔ سمتھ اپنے ماتا-پتا دی اکلی اولاد سی۔ اوہ اجے کیول چار ہی سال دا سی کہ جپسیاں دے اک ٹولے نے ایڈم نوں اگواہ کر لیا ۔ اس سمیں اس دے چاچے نے اس دی ماں دی سہائتا کیتی اتے ایڈم نوں سرکھات چھڈا لیا گیا۔

ایڈم سمتھ دی ماں مارگریٹ ڈوگلاز تے پیو دا ناں ایڈم سمتھ ہیگا سی۔ ایڈم سمتھ دا پیو اک وکیل تے سرکاری ملازم سی۔ او سمتھ دے جمن توں چھ معینے مگروں مر گیا تے ایدی ماں نے کلیاں ای اینوں پالیا پوسیا۔ ایس کر کے اے اپنی ماں توں بوہتا نیڑے سی۔ ایدی ماں نے اینوں حوصلہ دتا تے اینے اپنی قابلیت نوں چوکھا ورتیا۔

رسمی تلیم

سمتھ جدوں تیرہ ورے دا ہویا تے اوہنے گلاسگو یونیورسٹی چ دا خلہ لے لیا تے فلاسفی دا مضمون پڑھنا شروع کر دتا۔

جنم:	5 جون 1723 کرکالدی، سکاٹلینڈ
موت:	۱۷ جولائی ۱,۷۹۰(1790-07-17) (عمر 67 سال) ایڈنبرگ، سکاٹلینڈ
شہریت:	برطانوی
بولی:	انگریزی
موضوع:	کلاسیکل ارتھ شاستر
دستخط:

پتا دی موت دے بعد سمتھ نوں اس دی ماں نے گلاسگو یونیورسٹی وچّ پڑھن بھیج دتا۔ اتھے اسنے اخلاقی درشن پڑھنا شروع کر دتا۔ اس سمیں سمتھ دی عمر ماتر چوداں سال سی۔ تیز بدھ ہون کارن اسنے سکولی پڑائی چنگے انکاں سہت پوری کیتی۔ 1740 وچّ سمتھ نوں سنیلّ نمائش (Snell exhibition) وظیفہ ملن لگا، جس نال اگے اچیری پڑھائی لئی آکسفورڈ یونیورسٹی جانا آسان ہو گیا۔ اوہ بیلیل کالج آکسفورڈ وچّ داخل ہو گیا جتھے اسنے پراچین یورپی بھاشاواں دا گیان پراپت کرنا شروع کیتا۔ پر اتھوں دا دمگھوٹو ماحول اوہناں نوں راس نہ آیا۔ اس سنبندھی اس نے اپنے دوستاں نوں دسیا سی کہ اکیراں آکسفورڈ دے ادھیکاریاں نے اسنوں ڈیوڈ ہیوم دی کتاب اے ٹریٹائیز آف ہیومن نیچر پڑھدیاں ویکھ لیا اتے بعد وچّ اس کولوں کتاب ضبط کر لئی اتے اسنوں پڑھن دے 'گناہ' دی بھاری سزا دتی۔ ولیئم رابرٹ سکاٹ انوسار، "[سمتھ'دے] سمیں دی آکسفورڈ نے اس دے جیون ادیس لئی کوئی سہائتا نہیں کیتی۔" پھر وی، سمتھ نے اس سمیں دوران آکسفورڈ دی وڈی لائبریری نوں ورتیا اتے خوب کتاباں پڑھیاں۔ اوہدے پتراں انوسار جدوں اوہ سوے ادھئن نہیں سی کر رہا ہندا، آکسفورڈ وچّ اوہدا سماں خوشگوار نہیں سی ہندا۔ آکسفورڈ وچّ اوہدا سماں مکن سمیں سمتھ نوں نروس بریکڈاؤن دیاں علامتاں پرگٹ ہون لگّ پئیاں سن۔ اس نے وظیفہ مکن توں پہلاں ہی 1746 وچّ آکسفورڈ یونیورسٹی چھڈّ دتی۔

بھاشا وگیان دے اس ودیارتھی نے اگے چلکے ارتھ شاستر دے کھیتر وچّ اپنیاں مولک ستھاپناواں صدقہ راجنیتک آرتھکتا وچّ یگبدلاؤ یوگدان راہیں دارشنک اتے آرتھک چنتن وچّ اجیہے مہان چنتک وجوں ستھاپت ہو گیا جس دی سدھانتک اہمیت صدیاں بیتن اپرنت وی انج دی انج قایم ہے۔

1740 چ سمتھ سنیل وکھالے لئی بیلیل کالج آکسفورڈ آپڑ گیا۔ اوناں نیں اپنے وظیفے توں پہلے ای 1746 وچ آکسفورڈ یونیورسٹی چھڈ دتی۔

ہور ویکھو

• آزاد خیالی
• جارج اورویل

حوالے