Palau: Państwo wyspiarskie na Oceanie Spokojnym

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: Palau – miejscowość we Włoszech oraz Palauanie – rdzenni mieszkańcy Palau.

1160 km na południe od Guam, ok. 800 km na wschód od Filipin i 3200 km na południe od Tokio. Obejmuje zachodnią część archipelagu Karolinów oraz 4 pojedyncze wyspy koralowe (Sonsorol, Merir, Pulo Anna i Tobi) i atol Helen (łącznie ponad 250 wysp).

Republika Palau

Beluu er a Belau
Republic of Palau
パラオ共和国

Flaga Godło
Dewiza: (ang.) Rainbow’s End (Koniec tęczy)
Hymn: Belau rekid (Nasze Palau)
Język urzędowy	palau, angielski, japoński
Stolica	Ngerulmud
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Surangel Whipps Jr.
Szef rządu	prezydent Surangel Whipps Jr.
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	508 km² 0%
Liczba ludności (2018)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	21 516 42 osób/km²
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	0,26 mld USD 14 805 USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	0,29 mld dolarów międzynar. 16 394 dolarów międzynar.
Waluta	dolar amerykański (USD)
Niepodległość	od USA 1 października 1994
Religia dominująca	chrześcijaństwo
Strefa czasowa	UTC +9
Kod ISO 3166	PW
Domena internetowa	.pw
Kod samochodowy	PW
Kod telefoniczny	+680
Multimedia w Wiki Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku

Wyspy odkryte zostały w 1543 przez Ruya Lópeza de Villalobosa. Od końca XVII wieku do 1899 jako część Karolinów stanowiły posiadłość hiszpańską, a następnie zostały sprzedane Niemcom, które rozpoczęły na wyspach wydobycie boksytów (rudy aluminium) i innych zasobów.

W 1914 roku wyspy przejęli Japończycy. Sześć lat później wprowadzono administrację japońską z ramienia Ligi Narodów. Podczas II wojny światowej w 1944 wyspy zostały zajęte przez Stany Zjednoczone po bitwie o Peleliu.

Po wojnie, w latach 1947–1994 terytorium powiernicze ONZ pod administracją USA (do 1990 w ramach Powierniczych Wysp Pacyfiku).

W 1978 Palau stało się oddzielnym państwem i przyjęło nazwę Belau (po podziale administracyjnym przez USA wysp Oceanu Spokojnego). W 1979 mieszkańcy Palau odrzucili propozycję wstąpienia do Sfederowanych Stanów Mikronezji. W 1981 państwo przyjęło konstytucję Palau. W tym samym roku została także wprowadzona autonomia wewnętrzna kraju. W 1982 władze państwa zawarły ze Stanami Zjednoczonymi układ o wolnym stowarzyszeniu. Ratyfikowano go w 1993.

1 października 1994 Palau uzyskało niepodległość jako państwo stowarzyszone z USA. Państwo utrzymuje związki o charakterze gospodarczym z USA, Japonią i Tajwanem (pomoc finansowa). 15 grudnia 1994 zostało członkiem ONZ oraz kilku innych organizacji międzynarodowych.

Palau jest republiką. Konstytucja została przyjęta w 1980, zaczęła obowiązywać od 1 stycznia 1981 roku. Polityka zagraniczna i obronna podlega USA. Głową państwa i szefem rządu jest prezydent, wybierany na kadencję 4-letnią w wyborach powszechnych. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego Kongresu Narodowego (Izba Przedstawicieli i Senat), wybieranego w wyborach powszechnych. Władza wykonawcza należy do rządu, powoływanego przez prezydenta.

Osobny artykuł: Geografia Palau.

Palau obejmuje ponad 250 wysp (największe – Babeldaob, Koror) w zachodniej części archipelagu Karoliny, otoczonych szeroką rafą. Występują jeziora krasowe z wodą morską i jaskinie. Najwyższym punktem jest Ngerchelchauus, który ma wysokość 242 m n.p.m. Klimat wysp to klimat równikowy wybitnie wilgotny (odmiana monsunowa): średnia temperatura miesięczna w ciągu całego roku wynosi ok. 28 °C, a roczne opady 3800 mm. Bujna szata roślinna; drzewo żelazne, pandan, gaje palmy kokosowej. Palau posiada bogatą faunę, występuje tam ponad 1400 gatunków ryb, 700 korali, żyją tam także słonowodne krokodyle.

Osobny artykuł: Podział administracyjny Palau.

Od 1984 roku Palau dzieli się na 16 stanów:

 

 

Na większości wysp rośnie palma kokosowa. Główne rośliny żywieniowe: kolokazja (taro), maniok, bataty, banany. Dużą rolę odgrywa połów ryb (zwłaszcza tuńczyka), żółwi, muszli. Palau eksportuje ryby, olej kokosowy i koprę, wyroby rzemiosła artystycznego i szylkret. Rozwija się turystyka, sporty wodne.

W 2009 roku roczne zużycie energii elektrycznej wyniosło 88,75 GWh. 99,7% produkowanej w kraju energii elektrycznej uzyskiwano ze spalania importowanej ropy naftowej, a 0,30% z energii słonecznej; planowano zwiększenie udziału energii elektrycznej pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych do 20% w roku 2000.

Jako jedno z niewielu państw na świecie Palau nie ma długu zagranicznego.

Międzynarodowy port lotniczy położony jest na wyspie Babelthuap, połączonej mostem z wyspą Koror.

57% PKB pochodzi z usług, a pozostałe 43% z rolnictwa i przemysłu.

Emisja gazów cieplarnianych

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Palau wyniosła w 1990 roku 2,275 Mt, z czego 2,155 Mt stanowił dwutlenek węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 142,826 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 11,856 t. Następnie emisje wahały się, osiągając maksymalne wartości w 2012. Wzrost emisji wynikał głównie z jej zwiększenia przez transport. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 1,273 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 57,955 t i w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 4,133 t. Głównym gazem cieplarnianym emitowanym z Palau jest dwutlenek węgla. Wraz ze wzrostem jego emisji udział metanu maleje, a od końca XX w. na drugie miejsce wysunęły się emisje podtlenku azotu.

Ludność posługuje się głównie językiem palau (z grupy indonezyjsko-oceanicznej języków austronezyjskich), natomiast drugim językiem urzędowym jest angielski.

Stan Angaur zamieszkiwany przez ok. 120 osób posiada, jak wszystkie pozostałe, własną konstytucję. Jednakże, jako jedyny, posiada zapis w artykule XII, który wymienia trzy języki urzędowe tego stanu: palau, angielski, japoński. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Japonii w swojej oficjalnej informacji o Palau wymienia jedynie języki: palau i angielski.

Nauczanie języka japońskiego w Palau rozpoczęło się w 1914 r., gdy Japończycy przejęli wyspy. W przeciwieństwie do Japończyków ani Hiszpanie, ani Niemcy nie stworzyli kompleksowego systemu szkolnego dla mieszkańców, chociaż misjonarze założyli kilka szkół. Edukacja w języku japońskim trwała do końca II wojny światowej.

Stale zamieszkanych jest tylko 8 wysp, a średnia gęstość zaludnienia to 44 osoby/km².

• Skład etniczny: Palauanie (Mikronezyjczycy), Amerykanie.
• Główne wyznania: katolicy, protestanci, Modekngei

Na Palau średnia gęstość zaludnienia jest najbardziej zbliżona do średniej gęstości zaludnienia na świecie.

Religia

Struktura religijna kraju w 2015 roku według CIA:

• katolicy – 45,3%
  Osobny artykuł: Kościół katolicki na Palau.
• protestanci – 34,9%:
  • ewangelikalni (Koror Evangelical Church) – 26,4%,
  • adwentyści dnia siódmego – 6,9%,
  • Zbory Boże (zielonoświątkowcy) – 0,9%,
  • Kościół Baptystyczny Palau (baptyści) – 0,7%,
• modekngei – 5,7%,
• muzułmanie – 3%,
• mormoni – 1,5%,
• pozostali – 9,7%:
  • świadkowie Jehowy – 0,5%.

Zobacz więcej w artykule Świadkowie Jehowy w Australii i Oceanii, w sekcji Świadkowie Jehowy na Palau.

Źródło: CIA Factbook

• Na archipelagu występują 3334 endemiczne gatunki roślin,
• Na wyspach Palau odbyła się 10. edycja programu Survivor.
• Państwo Palau stworzyło pierwszy na świecie azyl dla rekinów, zakazując całkowicie połowów tych zwierząt na swoich wodach (powierzchnia około 600 tys. km kwadratowych jest wielkości niemal całej Francji).

• Strona internetowa Palau