Dyftong, dwugłoska (stgr. δίφθογγος diphthongos „dwubrzmiący”) – pojedyncza samogłoska (na ogół długa) o zmiennym przebiegu artykulacji, co sprawia, że ucho ludzkie słyszy dwa dźwięki, mimo że są one zespolone niejako w jeden i mają właściwości pojedynczej samogłoski.
Najczęściej występują dyftongi [aɪ], [ɛɪ], [ɔɪ], [ʊɪ], [aʊ], [ɛʊ]. W języku polskim przykładami występowania dyftongów są wyrazy: maj, automat, Europa i wiele innych, pochodzących z greki i łaciny. Dyftong /aɪ/ występuje np. w niemieckim wyrazie leider, gdzie jest oznaczony dwiema literami ei; dyftong [ɛɪ] słychać w angielskim gray itd.
Dwugłoski, stanowiąc połączenie dwóch dźwięków samogłoskowych, są z natury rzeczy niestabilne i mają tendencje do przekształcania się w pojedyncze samogłoski (monoftongi). Proces taki nazywa się monoftongizacją. Dwugłoski mogą jednak również powstawać z monoftongów w wyniku dyftongizacji.
Wyróżnia się dyftongi wstępujące, w których pierwsza samogłoska jest niezgłoskotwórcza (typu [uo]) i dyftongi zstępujące (typu [ou]). Oprócz dyftongów mogą istnieć tryftongi, czyli grupy trzech samogłosek wymawianych jak jedna.
centrujące | zstępujące | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
kończące się na [ə] (szwę) | kończące się na [ɪ] | kończące się na [ʊ] | |||||
[ɪə] beard | [eə] air | [ʊə] tour | [eɪ] pain | [aɪ] time | [ɔɪ] join | [əʊ] home | [aʊ] house |
W języku angielskim (w standardzie wymowy Received Pronunciation) wyróżnia się 8 dyftongów, które dzieli się na dwie grupy (patrz tabelka). Dyftong to dźwięk składający się z ruchu, „ślizgu” od jednej samogłoski do innej. Pierwsza samogłoska jest: dłuższa (trwa ok. 3/4 całego dyftongu), mocniejsza i głośniejsza. Nazwy grup związane są z samogłoską, która kończy dyftong:
W rzeczywistości, produkując dyftong, podczas „ślizgu” – startując z pierwszej samogłoski – nie powinno się dotrzeć do dźwięku drugiej samogłoski. W przeciwnym razie dyftong ten brzmi nienaturalnie i staje się dwiema, oddzielnymi samogłoskami.
Istnieje tendencja do zmiany dyftongów z grupy centering na długie samogłoski – np. [ʊə] → [ɔ:] (tour: [tʊə] → [tɔ:(r)]. Dwugłoski te nie istnieją w wymowie amerykańskiej, gdzie omawiany wyraz brzmi [tʊr]).
W języku czeskim istnieją trzy dyftongi:
Grupy samogłosek ia, ie, ii, io oraz iu w obcych słowach nie są uznawane za dyftongi, wymawiane są jak [ɪja, ɪjɛ, ɪjɪ, ɪjo, ɪju], czyli z [j] pomiędzy samogłoskami.
W języku fińskim występują następujące dyftongi:
W języku hiszpańskim występują dyftongi wstępujące (diptongo creciente) i zstępujące (diptongo descreciente):
Dyftongi języka koreańskiego to:
Dyftongi języka holenderskiego to:
Dyftongi języka niemieckiego to:
Samogłoski długie [eː], [oː] mają czasem wymowę dyftongiczną: [eɪ], [oʊ].
This article uses material from the Wikipedia Polski article Dyftong, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.