Němska: Stat w srjedźnej Europje

Zwjazkowa republika je swobodniski-demokratiski a socialny prawny stat a woznamjeni najmłódšu formu němskeho narodneho stata. Stolica Němskeje je Berlin.

Zwjazkowa republika Němska

zakładne daty:
swójske mjeno	Bundesrepublik Deutschland
stolica	Berlin
přestrjeń	357.092 km²
wobydlerstwo	83.237.124 (2021)
hustosć	233,1 wob./km²
forma knježerstwa	zwjazkowa republika
hłowa stata	zwjazkowy prezident Frank-Walter Steinmeier (wot 2017)
šef knježerstwa	zwjazkowy kancler Olaf Scholz (wot 2021)
měna	euro
hamtska rěč	němčina
připóznate mjeńšinowe rěče	danšćina, hornjoserbšćina, delnjoserbšćina, delnjoněmčina (delnjosakšćina), frizišćina.
hymna	Lied der Deutschen (třeća štučka)
narodny swjatk	3. oktobra (Dźeń němskeje jednoty)
časowe pasmo	UTC+1 UTC+2 MESZ (měrc–oktober)
nastaće	23. meja 1949 3. oktobra 1990 (znowazjednoćenje) 18. januara 1871 (Němske mócnarstwo)
Top Level Domain	.de
telefon	+49
awtowa značka	D
Połoženje Němskeje w Europje
p • d • w

Němska je sobuzałožer Europskeje unije (EU) kaž tež jeje na wobydlerstwo najbohatši kraj a twori ze 17 dalšimi statami EU měnowu uniju, europasmo. Wona je čłon UNO, OECD, NATO, G7 a G20. Zwjazkowa republika Němska płaći jako politisce wliwapołny stat w Europje a je často pytany partnerski kraj na globalnej runinje.

Po nominalnym nutřkokrajnym bruttoprodukće je Němska najwjetše ludowe hospodarstwo Europy a štwórte najwjetše swěta. W lěće 2012 běše wona třeći najwjetši ekstportowy a importowy stat. Indeks za čłowjeske wuwiće liči Němsku k jara wysoko wuwitym krajam.

Němska mjezuje na dźewjeć susodne kraje (Danska w sewjeru; Nižozemska, Belgiska a Luxemburgska w zapadźe; Francoska w juhozapadźe; Šwicarska a Awstriska w juhu; Čěska a Pólska we wuchodźe), na Sewjerne a Baltiske morjo w sewjeru a w juhu na hory Alpy. Němska leži w měrnym klimowym pasmje, liči z 83 milionami wobydlerjow k husće wobsydlenym statam a płaći mjezynarodnje jako kraj z třećej najwyšej ličbu připućowarjow.

Z něhdźe 3,6 milionami wobydlerjow na 892 km² je Berlin najwjetše město kaž tež kulturelne a medijowe srjedźišćo kraja. Dalše wulkoměsta su Hamburg (1,9 mil. wobydlerjow), Mnichow (1,5 mil. wobydlerjow), Köln (1,1 mil. wobydlerjow) a Frankobrod nad Mohanom (0,75 mil. wobydlerjow).

Hlej tež: Lisćina najwjetšich městow w Němskej

Najwažniše rěki Němskeje su Ryn na zapadźe, Dunaj na juhu kaž tež Łobjo a Wódra na wuchodźe. Najwjetše jězory su Bodamski jězor, kotryž pak jenož zdźěla k Němskej słuša, Morica a Chiemski jězor.

Wot 7. oktobra 1949 do 3. oktobra 1990 wobsteještej dwaj němskej stataj: Němska zwjazkowa republika a Němska demokratiska republika.

Wustawa a tuž prawizniski a politiski fundament Zwjazkoweje republiki je Zakładny zakoń, kotryž bu dnja 23. meje 1949 přiwzaty. Najwyše wustawowe organy Němskeje su Zwjazkowy sejm a Zwjazkowa rada (legislatiwa), Zwjazkowe knježerstwo z kanclerom (eksekutiwa) a Zwjazkowe wustawowe sudnistwo (judikatiwa). Hłowa stata je Zwjazkowy prezident, kotryž w poprawnym zmysle njeje čłon eksekutiwy.

Wot decembra 2021 knježi na zwjazkowej runinje tak mjenowana amplowa koalicija ze SPD, Zelenych a FDP pod kanclerom Olafom Scholzom.

Hač k znowazjednoćenju němskeju statow wobsteješe Zwjazkowa republika Němskeje z 11 zwjazkowych krajow. W lěće 1990 so pjeć nowych krajow, Braniborska, Durinska, Mecklenburgsko-Předpomorska, Sakska a Saksko-Anhaltska, přidruži.

Zwjazkowe kraje Němskeje zwjazkoweje republiki su dźensa:

	kraj	stolica	płonina (tys. km²)	wobydlerstwo (2022)
	Badensko-Württembergska	Stuttgart	35,7	11.124.642
	Bayerska	Mnichow	70,5	13.176.989
	Berlin(1)		0,892	3.677.472
	Braniborska	Podstupim	29,5	2.537.868
	Bremen(1)		0,404	676.463
	Delnja Sakska	Hannover	47,6	8.027.031
	Durinska	Jarobrod	16,2	2.108.863
	Hamburg(1)		0,755	1.906.411
	Hessenska	Wiesbaden	21,1	6.295.017
	Mecklenburgsko-Předpomorska	Zwěrin	23,2	1.611.160
	Porynsko-Pfalca	Mohuč	19,8	4.106.485
	Posaarska	Saarbrücken	2,57	982.348
	Sakska	Drježdźany	18,4	4.086.152
	Saksko-Anhaltska	Dźěwin	20,4	2.169.253
	Schleswigsko-Holsteinska	Kiel	15,8	2.922.005
	Sewjerorynsko-Westfalska	Düsseldorf	34	17.924.591
	(1) Berlin a Hamburg stej měsće, kotrejž matej prawej krajej. Bremen je tež měšćanski stat, kotryž wobsteji z městow Bremen a Bremerhaven.

  Commons: Němska – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

• Zwjazkowe knježerstwo
• Zwjazkowy prezident
• Zwjazkowy kancler
• Zwjazkowy sejm
• Zwjazkowa rada

 

Čłonske staty Europskeje unije

Awstriska | Belgiska | Bołharska | Cypernska | Čěska | Danska | Estiska | Finska | Francoska | Grjekska | Chorwatska | Irska | Italska | Letiska | Litawska | Luxemburgska | Madźarska | Malta | Němska | Nižozemska | Portugalska | Pólska | Rumunska | Słowakska | Słowjenska | Španiska | Šwedska

Kandidaty: Čorna Hora | Serbiska | Sewjerna Makedonska | Turkowska

 

Staty a wotwisne teritorije w Europje

Staty

• Albanska • Andorra • Awstriska • Belgiska • Běłoruska • Bołharska • Bosniska a Hercegowina • Čěska republika • Čorna Hora • Danska • Estiska • Finska • Francoska • Grjekska • Chorwatska • Irska • Islandska • Italska • Letiska • Liechtenstein • Litawska • Luxemburgska • Madźarska • Malta • Moldawska • Monaco • Němska • Nižozemska • Norwegska • Pólska • Portugalska • Rumunska • Ruska¹ • San Marino • Serbiska • Sewjerna Makedonska • Słowakska • Słowjenska • Španiska • Šwedska • Šwicarska • Turkowska¹ • Ukraina • Vatikanske město • Zjednoćene kralestwo

Zwadne teritorije: Kosowo • Podnisterska

Druhe teritorije: Åland • Baskiska • Bretanja • Ferejske kupy • Friziska • Friulska • Gagauska • Galicija • Gibraltar • Guernsey • Jendźelska • Jersey • Katalanska • Korniska • Łužica • Man • Sewjerna Irska • Svalbard • Šotiska • Waliziska

¹ Leži zdźěla w Aziji.