Guimarães

Castielho de Guimarães

Guimarães Nota: Pa outros segneficados, cunsulta Guimarães (zambiguaçon).
Guimaráes
Brason de {{{município}}} Bandeira de {{{município}}}
Brason Bandeira
Guimarães

lhocalizaçon de Guimaráes
Gentílico bimaranense; guimaranense (ralo)
Ária 241,05 km²
Populaçon 158 124 hab. (2011)
Densidade populacional auto hab./km²
N.º de freguesies 69
Fundaçon de l munecípio
(ó foral)
1096? (Cunde D. Anrique)
Region Norte
Subregion Abe
Çtrito Braga
Antiga porbíncia Minho
Ourago Nuossa Senhora de la Oulibeira i San Gualter
Feriado municipal 24 de Júnio
(Batailha de San Mamede)
Código postal 48__-___ Guimarães
Andereço de ls
Paços de l Cunceilho
Largo Cónego José Maria Gomes
4800-419 Guimarães
Sítio oufecial Nun çponible
Andereço de
correio eiletrónico
[email protected]
Munecípios de Pertual Guimarães

Guimaráes (an pertués: Guimarães) ye ua cidade pertuesa situada ne l Çtrito de Braga, region Norte i sub-region de l Abe (ua de las sub-regiones mais andustrializadas de l paíç), cun ua populaçon de 52 181 habitantes, repartidos por ua malha ourbana de 23,5 Km², an 20 freguesies i cun ua densidade populacional de 2 223,9 hab/Km².

Ye sede dun munecípio cun 241,05 Km² de ária i 158 124 habitantes (2011) (an queda se cumparada cula populaçon stimada de 162 592 habitantes an 2009 i als Censos de 2001), subdebidido an 69 freguesies, sendo que la maiorie de la populaçon reside na cidade i na sue zona periférica. L munecípio ye lhemitado a norte pul munecípio de Póboa de Lhanhoso, a lheste por Fafe, a sul por Felgueiras, Bizela i Santo Tirso, a oeste por Bila Nuoba de Famalicon i a noroiste por Braga.

Ye ua cidade stórica, cun un papel crucial na formaçon de Pertual, i que cunta yá cun mais dun milénio zde la sue formaçon, altura an qu'era zeignada cumo Vimaranes. Podendo este chamadeiro tener tenido ourige an Bímara Peres, ne ls meados de l seclo IX, quando fizo deste lhocal l sou percipal centro gobernatibo de l cundado Portucalense que tenie cunquistado pa l Reino de Galiza i adonde bieno a falecer.

Guimaráes ye ua de las mais amportantes cidades stóricas de l paíç, sendo l sou centro stórico cunsidrado Património Cultural de la Houmanidade, tornando-la defenitibamente un de ls maiores centros turísticos de la region. Las sues rues i monumientos respiran stória i ancantan quien la bejita.

La Guimaráes atual soube cunceliar, de a melhor forma, la stória i cunsequente manutençon de l patrimonho cul dinamismo i amprendedorismo que caraterizan las cidades modernas, que se manifestou na nomeaçon para Capital Ouropeia de la Cultura an 2012, fatores que lhiebórun Guimarães a ser eileita pul New York Times cumo un de ls 41 lhocales a bejitar an 2011 i la cunsidrá-a un de ls eimergentes puntos culturales de la Península Eibérica.

Guimaráes ye muitas bezes zeignada cumo "Cidade Vrício", debido al fato ende tener sido stablecido l centro admenistratibo de l Cundado Portucalense por D. Anrique i por sou filho D. Fonso Heinriques poder tener nacido nesta cidade i fundamentalmente pula amportança stórica que la Batailha de San Mamede, trabada na periferie de la cidade an 24 de Júnio de 1128, tubo pa la formaçon de la nacionalidade. Assi i to, las necidades de la Reconquista i de proteçon de territórios la sul lhebou esse mesmo centro para Coimbra an 1129.

Ls "Bimaranenses" son ourgulhosamente tratados por "Cunquistadores", fruito dessa hardança stórica de cunquista ampeçada percisamente an Guimaráes.

Stória

Guimarães Ber artigo percipal: Stória de Guimaráes
Guimarães 
Praça de la Oulibeira, ne l Centro stórico de Guimaráes, cul Padron de l Salado

La cidade stá storicamente associada a la fundaçon de la nacionalidade i eidantidade Pertuesa. Guimarães, antre outras poboaçones, antecede i prepa la fundaçon de Pertual, sendo coincida cumo "L Brício de la Nacion Pertuesa". Eiqui tubírun lhugar an 1128 alguns de ls percipales acuntecimientos políticos i melitares, que lhiebarian a l'andependéncia i al nacimiento dua nuoba Nacion. Por esta rezon, stá anscrito nua de las torres de l'antiga muralha de la cidade "Eiqui naciu Pertual", refréncia stórica i cultural de residentes i bejitantes nacionales.

Pré i Proto-Stória

La region an que Guimaráes se antegra ye de poboamiento permanente zde pul menos l Calcolítico Final nacional, cumo atestan la persença, ne l cunceilho, de las citánias de Briteiros i de Sabroso ó la Staçon arqueológica de la Peinha.

La Ara de Trajano denuncia l'outelizaçon, puls romanos, de las augas termales de la bila de Caldas de las Taipas.

De la fundaçon de Guimaráes a la fundaçon de Pertual

Guimarães 
Státua de Mumadona Dies an frente al Tribunal de Comarca

Passado l'açon política de reconquista ourganizada pul Reino de la Galiza, cula anterbençon de l fidalgo Bimara Peres inda ne l remoto seclo IX, la fundaçon mediebal de l'atual cidade ten las sues raízes ne l remoto seclo X. Fui nesta altura que la Cundessa Mumadona Dies, biúda de Heirmenegildo Mendes, mandou custruir, na sue propiadade de Vimaranes, un mosteiro dúplice, que se tornou nun pólo d'atraçon i dou ourige a la fixaçon dun grupo populacional coincido cumo bila baixa. Paralelamente i para defesa de l'aglomerado, mandou custruir un castielho la pouca çtáncia, na colina, criando assi un segundo punto de fixaçon na bila alta. A lhigar ls dous núcleos formou-se la Rue de Santa Marie.

Mais tarde l Mosteiro trasformou-se an Rial Colegiada i adquiriu grande amportança debido als prebilégios i doaçones que reis i nobres le fúrun cuncedendo. Tornou-se nun afamado Santuário de Peregrinaçon, i de to l lhado acorrian crentes cun preces i promessas.

L'outorgaçon, pul [[Cunde D. Anrique] ], de l purmeiro foral nacional (cunsidrado por alguns storiadores anterior al de Custantin de Panóias), an data çconhecida, mas possiblemente an 1096, atesta l'amportança crecente de l'anton bila de Guimarães, scolhida inda cumo capital de l'anton Cundado Portucalense.

Eiqui se darie, a 24 de Júnio de 1128, la Batailha de San Mamede.

Eidade Média

Cumo la bila fui-se spandindo i ourganizando, fui rodeada an parte por ua muralha defensiba ne l reinado de D. Dinis. Antretanto las ordes mendicantes anstalan-se an Guimarães i ajudan a moldar la fesionomie de la cidade. Mais tarde, ls dous pólos funden-se nun único i passado l derrube de la muralha que separaba ls dous núcleos populacionales ne l reinado de D. João I, la bila antramuros yá pouco mudará, spandindo-se stramuros cula criaçon de nuobos arruamientos cumo la Rue de ls Gatos.

Eidade Moderna i Cuntemporánea

Guimarães 
L Toural repersentado nua eimaige de 1864.

Haberá inda la custruçon d'alguas eigreijas, cumbentos i palácios, la formaçon de l Ancho de la Misericórdie (atual Ancho João Franco) an finales de l seclo XVII i ampeços de l XVIII, mas la sue strutura nun sofrerá grande trasformaçon. Será a partir de finales de l seclo XIX, culas nuobas eideias ourbanísticas d'higiene i simetrie, que la bila, eilebada la cidade, pula Reina D. Marie II, por decreto de 23 de Júnio de 1853, eirá sofrer la sue maior mudança.

Será outorizado i fomentado l derrube de las muralhas, haberá l'abiertura de rues i grandes abenidas cumo l'atual Ancho de Martines Sarmiento, l Ancho de la Cundessa de l Juncal i la Alameda de San Dámaso, i la parquizaçon de la Colina de la Fundaçon. Inda assi, quaije todo fui feito dun modo cuntrolado, permitindo assi la cunserbaçon de l sou magnífico Centro Stórico.

Património

Guimarães Ber artigo percipal: Lhista de patrimonho eidificado an Guimaráes

L papel de Guimaráes zampenhado na formaçon de la nacionalidade pertuesa cunfire-le ua singularidade, mui marcada ne l cuntesto turístico nacional, un statuto simbólico que mantén zde hai seclos. Purmeira capital de l Cundado Portucalense i de l paíç ye ua de las mais amportantes mimórias bibas, de l'afirmaçon i andependéncia de Pertual. Este fato, aliado a la classeficaçon de l Centro Stórico de Guimaráes cumo Património Cultural de la Houmanidade an 2001, zampenha un papel fundamental na defrenciaçon de Guimaráes cumo atraçon turística ne l cuntesto de ls circuitos de turismo cultural ne l Noroiste Peninsular.

Podemos salientar ls seguintes lhocales cumo de particular antresse:

Arquitetura relegiosa

Guimarães 
Eigreija de San Miguel de l Castielho
  • De l primitibo eidifício de la Eigreija de Nuossa Senhora de la Oulibeira pouco resta. Albergou la Colegiada de Santa Marie de Guimaráes, ua de las anstituiçones relegiosas mais amportantes de la Baixa Eidade Média pertuesa. D. João I mandou eidificar l'atual eidifício, an finales de l seclo XIV, cumo paga pula sue bitória na Batailha de Aljubarrota. Ten ua amportança acrescida pa ls Bimaranenses, yá qu'esta ye la santa padroeira de la cidade.
  • La Capielha de San Miguel de l Castielho ye ua capielha tardo-románica, custruída ne l seclo XIII, adonde segundo la lhenda terá sido batizado D. Fonso Heinriques.
  • Capielhas de ls Passos de la Peixon de Cristo
  • Ne l Cumbento de Santa Clara, queda l'atual Cámara Municipal de Guimaráes.
  • Eigreija de la Misericórdie
  • Eigreija de San Pedro
  • La Eigreija de San Demingos, de stilo gótico, fui mandada custruir pula orde domenicana.
  • Eigreija i Cumbento de las Domínicas
  • L Cumbento de San Francisco custruído ne l'ampeço de l seclo XV, fui altarada ne l seclo XVII. Solo l portal i la cabeceira cunserban l sou caráter gótico primitibo. Na capielha-mor ten inda antressantes retábulos de talha dourada i azuleijos storiados de l'ampeço de l seclo XVIII, retornando cenas de la bida de Santo António.
  • Eigreija de Nuossa Senhora de la Cunsulaçon i Santos Passos (coincida bulgarmente por Eigreija de San Gualter);
  • Na çcida de la peinha, anserida nun percurso de muntanha, ancontra-se l Mosteiro de Santa Marina de la Cuosta, cumbertida an Pousada, por porjeto de Fernando Tábora.
  • Eigreija de Serzedelo (Monumiento Nacional)
  • L Santuário de la Peinha

Arquitetura cebil

Guimarães 
Bista de l Toural

La cidade de Guimaráes apersenta ua riquíssema bariadade na sue arquitetura cebil, neilha subressaindo-se l Paço de ls Duques de Bergáncia, custruído ne l seclo XV por D. Fonso, 1.º duque de Bergáncia, i que debido al sou posterior abandono serie reconstruído na década de 1930.

La Rue de Santa Marie, d'ourige mediebal, era zona prebilegiada de l'elite bimaranense, lhigando antigamente la Zona de l Castielho a la Colegiada de Guimaráes na praça de la Oulibeira, mas atualmente ampeça ne l Ancho de l Carmo, adonde çpontan la casa adonde morriu Francisco Martins Sarmento, la Eigreija de l Carmo i l sou chafariç central.

Çcendo essa rue acedemos a la zona central de la zona stórica adonde se ancontran la Praça de Santiago, lhadeada de casas antigas, de sacadas rematadas pul tradecional alpendre, guardando un cunho mediebal acentuado i la Praça de la Oulibeira, adonde puode-se admirar la Eigreija de Nuossa Senhora de la Oulibeira i l Padron de l Salado. Estas dues praças son coincidas lhocalmente por séren l centro de la mobida bimaranense, debido a la cuncentraçon de bares que se stende pulas praças i arruamientos periféricos. Cumo eilemiento de lhigaçon, eisisten ls Antigos Paços de l Cunceilho, adonde se lhocaliza l'atual Museu de Arte Primitiba Moderna.

La Casa de la Rue Nuoba, situada na atual Rue de Egas Moniz, qu'alberga atualmente l Gabinete Técnico Lhocal.

Na Casa de ls Lhobos Machado, queda la Associaçon Comercial i Andustrial de Guimaráes.

L Ancho de l Toural (coincido cumo la "sala de bejitas" de la cidade i assi chamado por tener sido einicialmente custruído cumo ua feira de benda de ganado), ye atualmente cul cunjunto de las praças de la Oulibeira i de Santiago, cunsidrado popularmente cumo l centro de la cidade. Ye lhadeado de casas antigas cun telhados d'augas furtadas, jinelas einormes qu'acupan to la fachada i guapas grades de fierro fraugado.

La Rue D. João I, antiga Rue de ls Gatos, fui ua de las purmeiras rues a eisistir fura de l perímetro amuralhado i serbia de lhigaçon a l'antiga strada pa l Porto.

Guimarães 
Praça de Santiago - bista an direçon a la praça de la Oulibeira, para alhá de ls arcos sob l museu de Arte Primitiba Moderna

L Palácio Bila Flór, até finales de l seclo XIX, situado até percípios de l seclo XX ne ls arrabaldes de la cidade, fui adonde purmeiramente se situou la Ounibersidade de l Minho i adonde atualmente queda l Centro Cultural Vila Flor.

L Parque de la Cidade, ye l maior spácio berde de la cidade.

Fura de la ária ourbana puode-se ancontrar l Campo de la Ataca, adonde se terá ampeçado la Batailha de San Mamede. Sobranceira a la cidade, l monte de la Peinha ye un aprazible sítio d'adonde se puode çfrutar dua panorámica de l cunceilho i cunceilhos ambolbentes. Merece ende çtaque l'eigreija porjetada por José Marques da Silva ó státua de Pio IX, situada ne l punto mais alto de l cunceilho. Grabado nua peinha, ouserba-se un baixo-relebo de ls abiadores Gago Coutinho i Sacadura Cabral. Deba-se inda referir l busto subre pedestal de José de Pina i l'eimaige de San Cristóvão, enquadrada ne l'alto dun rochedo.

Arquitetura melitar

L Castielho de Guimaráes fui mandado custruir ne l seclo X pula Cundessa Mumadona para defender la populaçon de ls ataques de ls muçulmanos, tenendo inda sido custruído mais tarde a las Muralhas de Guimaráes.

Arqueologie

Guimarães 
Bista panorámica de la Citánia de Briteiros

La Citánia de Briteiros, classeficada cumo Monumiento Nacional zde 1910 ye un de ls monumientos nacionales mais amportantes de la cultura castreija, sendo scabada, zde finales de l seclo XIX, pul arqueólogo Francisco Martins Sarmento, até a l'atualidade, sendo la sue preserbaçon assi cumo de la Citánia de Sabroso, respunsabelidade de la Sociadade Martins Sarmento.

La Staçon arqueológica de la Peinha, situada na muntanha de la Peinha próssima a la cidade, cumprende restos dun poboado permanente anserido cronologicamente antre l Calcolítico Final i l Bronze Einicial.

La Ara de Trajano, lhocalizada na bila de Caldas de las Taipas ye ua lhápide de tipo ambocatibo, dedicada la Trajano.

De se referir inda la persença, çpersa pul cunceilho, de bários castros i restos arqueológicos menores.

Státuas sculturas i monumientos comemoratibos

Guimarães 
D. Fonso Heinriques por Cutileiro

La státua de D. Fonso Heinriques, na atualidade, anserida ne l'acesso percipal al Paço de ls Duques de Bergáncia, ye ua obra de Soares dos Reis (státua) i José António Gaspar (pedestal). L'eideia de la sue custruçon partiu dun grupo de pertueses, residentes ne l Riu de Janeiro, sendo feita l'angariaçon de ls fondos necessairos nas dues cidades. Fui einougurada la 20 de Setembre de 1887, ne l'atual Ancho de San Francisco. Tubo dues trasladaçones, la purmeira pa l Toural i la segunda, an 1940, pa la sue atual lhocalizaçon.

La scultura de D. Fonso Heinriques, situada ne l'ancho João Franco i de l'outoria de João Cutileiro, fui einougurada la 24 de Júnio de 2001 i segundo l sou outor l'anspiraçon bieno de ls lhibros d'anstruçon purmária de la década de 1940, an que D. Fonso Heinriques era repersentado cun un montante.

Cultura

Guimaráes, cumo cidade de dimenson média, ten ua bida cultural antressante. Para para alhá de ls museus, monumientos, associaçones culturales, galeries d'arte i fiestas populares, ten zde Setembre de 2005 un amportante spácio cultural, l Centro Cultural Bila Flor, cun dous auditórios, un centro spositibo, i un café-cuncerto. Scolhida, an Outubre de 2006 para ser Capital Ouropeia de la Cultura an 2012, juntamente cun Maribor, cidade de la Slobénia. Até alhá será custruída ua Plataforma de las Artes, ne l'antigo mercado municipal i terrenos dua andústria de trasformaçon de mármores, tenendo sido ampeçamente prebisto ser este spácio ousado para un Centro de Arte Cuntemporánea. Esta Plataforma de las Artes debedir-se-á an Centro de Arte a anstalar an nuobo eidifício, Ateliers Eimergentes de Apoio a la Criatebidade i Lhaboratórios Criatibos (gabinetes d'apoio ampresarial).

Gastronomie

Guimarães 
Feira Joanina, an Guimaráes, adonde se recrian atebidades eiquenómicas d'antanho, cumo la porduçon de l'inda hoije bien apreciado "bolho" cun chicha de cochino

L fato de Guimaráes tener cumo gérmen las tierras dun cumbento femenino anfluenciou mui la gastronomie marcante de la region, specialmente la nible de la doçarie, cumo nas tortas de Guimaráes i, percipalmente, ne l quenhon de l cielo. Para para alhá de l que ye habitual ne l Minho, cumo l bino berde, las papas de sarrabulho, ls cherrelhones, etc., cunfeciona-se tamien l chamado "bolho" custituído por un tipo de pan (cul formato dua pizza) serbido cun chicha de cochino, sardinas ó outros acumpanhamientos.

Tradiçones i festebidades

  • Las Fiestas Gualterianas, an honra de San Gualter, decorren zde 1906 siempre ne l purmeiro fin-de-sumana de Agosto. Ne ls radadeiros anhos, la Cámara Municipal ten assumido l'ourganizaçon de las festebidades atrabeç dua comisson presidida puls bereadores de la Cultura i outras anstituiçones, nomeadamente la Associaçon Comercial i Andustrial de Guimaráes i la Associaçon Recreatiba de la Marcha Gualteriana. Estas fiestas son marcadas pul Corteijo de l Lhino i pula Batailha de las Flores. Por fin, cumo ye tradiçon, la Marcha Gualteriana ancerra las fiestas.
  • Las Nicolinas son Fiestas de Studantes de Guimaráes, celebradas an honra de San Nicolau de Mira. Ampeçan-se a 29 de Nobembre i treminan a 7 de Dezembre. San cumpuostas por bários númaros: l Pinheiro i Cenas Nicolinas (l númaro mais cuncorrido adonde ls partecipantes, passado un jantar puls restourantes de la cidade, çfilan pulas rues de Guimaráes entoando ls Toques Nicolinos al sonido de ls bombos i de las caixas), las Nobenas, las Posses, l Pregon Académico Bimaranense, las Maçãzinhas, las Beilças de San Nicolau, l Beile de la Suidade i la Roubalheira. Ultimamente ten benido a ser defendida la candidatura de las Fiestas Nicolinas la Património Oural i Eimaterial de la Houmanidade.
  • La Fiesta de Santa Lhuzia acuntece anualmente a 13 de Dezembre, junto a la capielha de Santa Lhuzia, na Rue Francisco Agra. Associada l'esta festebidade stá la tradecional benda de bolhos, cunfecionados cun farinha de centeno i açúcar, zeignados cumo Sardones i Paxaricas, cun óbbias conotaçones sexuales. Segundo la tradiçon, ls rapazes deberian ouferecer l Sardon, de forma fálica, a la rapaza que, stando antressada an namorar, le deberie retribuir cun ua Paxarica.
  • La Romarie Grande de San Torcato, chamada inda por muitos cumo la maior romarie de l Minho, acuntece anualmente an Júlio, na bila de San Torcato. Ten normalmente la duraçon de quatro dies i la particularidade de la procisson an honra de San Torcato séren anfeitados la cetin.

Museus, spácios culturales i galeries d'arte

Guimarães 
Centro Cultural Bila Flor

La cidade de Guimaráes ten dibersos spácios culturales de refréncia na region i la nible nacional. Antre ls dibersos museus de la cidade, çtaca-se l Museu de Alberto Sampaio, criado an 1928 i abierto al público zde 1931, dependente atualmente de l Anstituto de ls Museus i de la Cunserbaçon i queda nas antigas anstalaçones de l Cabido de la Colegiada de Nuossa Senhora de la Oulibeira. Ten un rico acerbo, custituído percipalmente por peças de ls seclos XIV, XV, i XVI i adonde pontifica l lhoudel de D. João I. Ne l Berano, nua eniciatiba ímpar an Pertual, ancontra-se abierto a la nuite.

Guimarães 
Eidifício-sede de la Sociadade Martins Sarmento, obra de l'arquiteto Marques da Silva, 1967.

La Sociadade Martins Sarmento ye de las mais antigas anstituiçones bimaranenses i nacionales que se dedica al studo i preserbaçon de bruxedos arqueológicos. Ten subre sue alçada dous museus: l Museu Arqueológico de la Sociadade Martins Sarmento, situado na sue sede, coincido pulas coleçones pré i proto-stóricas, albergando inda coleçones de numismática i eipigrafie lhatina; i l Museu de la Cultura Castreija, situado ne l Solar de la Puonte na freguesie de San Salbador de Briteiros, acerca de la Citánia de Briteiros i de l Castro de Sabroso, que se dedica a la cultura castreija.

Eesisten inda: l Museu de Arte Primitiba Moderna, lhocalizado ne l Dommus Municipallis, ls antigos paços municipales, bersa subre la pintura giralmente coincida cumo Naïf; l Museu de la Bila de San Torcato, que ye dedicado a la bibéncia de la region i sou mosteiro i sue relaçon cun San Torcato; l Museu de la Agricultura de Fermentones, que spone coleçones dedicadas a las tradecionales práticas agrícolas de la region; i l Museu Paroquial de San Sabastian, einougurado la 24 de Márcio de 1984, que ten l sou acerbo custituído na sue grande maiorie por peças d'arte sacra.

Ls dous percipales auditórios culturales de la cidade son ambos custruçones de la purmeira década de l seclo XXI.

San eilhes l Centro Cultural Bila Flor i l San Mamede Centro de Artes i Spetaclos de Guimaráes

  • L Centro Cultural Bila Flor ye l percipal eiquipamiento cultural de Guimaráes. Cuncluído an Setembre de 2005, naciu de la recuperaçon de l Palácio Bila Flor i spácios ambolbentes i de la custruçon dun nuobo eidifício pa la sala de spetaclos. Ten dous auditórios, un café-cuncerto, ária spositiba i ye la sede de la Assemblé Municipal. Ls jardines de l'antigo palácio fúrun recuperados i recebírun, an 2006, la Mençon Honrosa na catadorie Spácios Steriores de Uso Público de l Prémio Nacional de Arquitetura Paisagista.
  • San Mamede Centro de Artes i Spetaclos de Guimaráes
  • La Biblioteca Municipal Raul Brandão, ten la sue sede na cidade i çpone inda bibliotecas aneixas nas bilas de Pebidén, Caldas de las Taipas, i Ronfe, ouferecendo inda ls serbícios dua biblioteca itenerante a 42 freguesies, i Ronfe, serbícios de lheitura al Stablecimiento Presional de Guimarães, bibliotecas scolares, centros de die i cafés.
  • L Lhaboratório de las Artes fui fundado an 2004 por studantes de la ESAP, uito meses passado l porjeto Spácio Probisório, dedicado l'anterbençones artísticas nua lhoija comercial de la Rue de Santo António. An Febreiro de 2004 acupou ua casa na Rue de Camões, an abançado stado de degradaçon, sendo palco de sposiçones, performances, música, workshops, antre outras formas de spresson artística até Nobembre de 2005. Antretanto l grupo muda-se para ua lhoija na Abenida de San Gonçalo, la que dan l nome de Sala de Spera. Antretanto ourganiza l Porjeto Teleférico i muda-se, an finales de 2006, para ua casa na Rue de Santa Marie.
  • L Arquibo Municipal Alfredo Pimenta, criado an Júnio de 1931, ye un causo singular ne l panorama de ls arquibos nacionales, yá que ten ua duplicidade de cumpeténcias, ye municipal i çtrital, para ária de l Cunceilho de Guimaráes. An birtude desso, ancorpora, antre outros arquibos: l'arquibo de la zaparecida Colegiada de Guimaráes, ls decumientos de l'antigo recolhimiento de l Anjo, porcessos crimes, cibles i Uorfanológicos, lhibros de ls cartórios i tabelianes zaparecidos, lhibros paroquiales de l cunceilho, todos ls decumientos, lhibros, porcessos i statutos probenientes de las armandades, corporaçones i repartiçones zaparecidas, para para alhá de to documentaçon municipal.
  • Centro pa ls Assuntos de la Arte i Arquitetura
  • Cineclube de Guimaráes
  • Cybercentro de Guimaráes
  • Círclo de Artes i Recreio
  • Galerie Gomes Albes

Geografie

Geologie

Las peinhas graníticas acupan la maiorie de la ária de l cunceilho, predominando las peinhas xistentas an pequeinhas zonas ne l noroiste i sudoeste de l cunceilho i las argilas i cascalheiros flubiales al lhongo de ls lheitos de ls rius Abe, Bizela i Selho.

Orografie i heidrografie

Guimarães 
Riu de Couros, junto a la Pousada de la Mocidade de Guimaráes

L cunceilho ye delimitado a norte pul monte de la Senhora de la Salude, a noroiste puls montes de la Falperra i Sameiro, Outeiro i Penedice i a sul pul monte de la Peinha. Este, cula eilebaçon de 613 metros, apersenta-se cumo l punto mais eilebado de l cunceilho.

Ye parte antegrante de la bacie heidrográfica de l riu Abe, debedindo a meio l cunceilho de nordeste para sudoeste, tenendo cumo tributairos l riu Bizela, riu Torto, riu Febras, i drento de la cidade, l riu Selho, riu de Couros i la rieira de Santa Lhúzia.

Ls tierras ténen eicelente atidon agrícola, sendo apartados por alguas zonas florestales, percipalmente nas cotas mais altas.

Clima

Enquadrada antre un bal i montes i por se ancontrar afastado de l lhitoral, ls Ambiernos son frius i chubiosos i l berano caliente i lhigeiramente húmidos, sendo la temperatura média anual de 14º.

Fauna

Guimarães 
Perdiç-burmeilha

La dibersidade de speces ye scassa, an special nas zonas ourbanas. Inda assi, l cunceilho apersenta alguas speces cun antresse cinegético cumo la Raposa-burmeilha, Cochino muntés, Rola-quemun, Tordo, Palombo ó la Perdiç-burmeilha. Nas árias berdes de la cidade las speces mais quemuns son ls roedores. Eesiste tamien l Squilo.

Flora

Apersenta ua flora algo dibersificada i bastante repartida.

Demografie

De la populaçon de l cunceilho, an 2001, 68 643 pessonas habitában nas freguesies que fázen parte de la cidade i dessas 52 182 pessonas bebian na ária ourbana de la cidade, i 44221 nas bilas de l cunceilho. Staba prebisto qu'até 2010, l cunceilho, atinjisse ua populaçon de 188 178 habitantes. l que nun se berificou, tenendo la populaçon recuado pa ls 158124 habitantes.

La populaçon residente ye custituída por 76 774 andibíduos de l sexo masculino i 81 350 andibíduos de l sexo femenino.

La cidade ye a 13ª maior de l paíç, an populaçon residente.

    Eiboluçon de la populaçon de l cunceilho de Guimaráes (1801 – 2011)
Guimarães
    Eiboluçon de la populaçon de la cidade (1864 – 2001)
Guimarães

Freguesies i ourganizaçon admenistratiba

Guimarães Ber artigo percipal: Freguesies i ourganizaçon admenistratiba de Guimarães
Guimarães 
Mapa de las freguesies de Guimaráes

Ne l cuntesto de políticas sub-regionales de zambolbimiento i de mobelidade, ye nembro de la Grande Ária Metropolitana de l Minho, custituída por 13 munecípios, que ne l sou total cuntabelizan 798 043 habitantes an 2001, sendo tamien la maior cidade i cunceilho de la subregion de l Bal de l Abe que por si solo alberga 509 969 habitantes (2001), sendo inda la sede de la Associaçon de Munecípios de l Bal de l Abe. Pertence inda al Çtrito de Braga.

L cunceilho ye cumprendido por 69 freguesies, sendo 28 freguesies classeficadas cumo Árias Mediamente Ourbanas (AMU), tenendo 1 l statuto de bila i las restantes 41 freguesies categorizadas cumo Árias Predominantemente Ourbanas (APU), sendo que dessas freguesies, 8 ténen l statuto de bila i 20 son total ó an parte anseridas na cidade.

Freguesies cun statuto de bila
Guimarães 
Parque de la Bila de Brito
Guimarães 
Capielha de San Torcato
  • Brito
  • Caldelas (bila de las Caldas de las Taipas)
  • Lhordelo
  • Moreira de Cónegos
  • Puonte
  • Ronfe
  • San Jorge de Selho (bila de Pebidén)
  • San Torcato (AMU)
  • Serzedelo
Freguesies anseridas na ária ourbana de la cidade
  • Aldon
  • Azurén
  • Cuosta
  • Creixomil
  • Fermentones
  • Gondar
  • Mascotelos
  • Meson Friu
  • Oulibeira de l Castielho
  • Pencelo
  • Polboreira
  • Santiago de Candoso
  • San Cristobon de Selho
  • San Lhourenço de Selho
  • San Martico de Candoso
  • San Paio
  • San Sabastian
  • Silbares
  • Urgezes
Restantes freguesies predominantemente ourbanas
  • Calbos
  • Cunde
  • Corbite
  • Gandarela
  • Gémeos
  • Guardizela
  • Nespereira
  • Pinheiro
  • Santa Eufémia de Prazines
  • Santa Marie de Airon
  • San Faustino, antes San Faustino de Bizela
  • San Martico de Sande
  • Serzedo
  • Bermil
  • Bila Nuoba de Sande
Freguesies mediamente ourbanas
  • Arosa
  • Atanes
  • Balazar
  • Barco
  • Castelones
  • Donin
  • Figueiredo
  • Gominhanes
  • Gonça
  • Gondomar
  • Anfantas
  • Lheitones
  • Lhongos
  • Oleiros
  • Rendufe
  • Salbador de Briteiros
  • Santa Lheocádie de Briteiros
  • Santa Marie de Souto
  • Santo Stébon de Briteiros
  • Santo Tirso de Prazines
  • San Clemente de Sande
  • San Lhourenço de Sande
  • San João Batista de Airon
  • San Salbador de Souto
  • San Tomé de Abaçon
  • Tabuadelo
Geminaçones

Guimarães ten ls seguintes acuordos de geminaçon:

  • Guimarães  Pleben, Pleben, Bulgária
  • Guimarães  Lhondrina, Paraná, (zde Abril de 1987);
  • Guimarães  Mé-Zóchi, Ilha de San Tomé, (zde 30 de Júnio de 1989);
  • Guimarães  Bribe-la-Gaillarde, Corrèze, (zde 3 de Júnio de 1993);
  • Guimarães  Eigualada, Catalunha, (zde 24 de Júnio 1995);
  • Guimarães  Tacoronte, Canárias, (zde 26 de Outubre 1997);
  • Guimarães  Riu de Janeiro, Riu de Janeiro, Brasil (zde 27 de Maio de 1999);
  • Guimarães  Kaiserslautern, Renánia-Palatinado, (zde 15 de Setembre 2000);
  • Guimarães  Colónia de l Sacramiento, Colónia, (zde 24 de Júnio de 2001);
  • Guimarães  Cumpiègne, Oise, (zde 24 de Júnio de 2006);
  • Guimarães  Tourcoing, Nord, (zde 1997)
  • Guimarães  Rieira Grande de Santiago, Ilha de Santiago, (zde 24 de Júnio de 2007);

Sociadade

Culidade de bida

Guimarães 
L Toural eiluminado a la nuite, fazendo refréncia al statuto de Património Mundial ostentado pula cidade.

Cunsidrada, pul jornal Spresso, cumo a 2ª cidade cun melhores cundiçones para se bibir, ye assi i todo tamien la segunda cidade mais poluída de l paíç.

An 2004, la rede d'abastecimiento de auga cobria 89% de la populaçon, sendo prebisto pula cuncessionária Bimágua qu'an finales de 2006 la cobertura atingisse 95% de la populaçon. L'abastecimiento de auga era fornecido na afetabidade a cerca de 70% de la populaçon.

La cobertura de la rede de saneamiento básico doméstico pública era, an 2001, de 63,5% de la populaçon (prebisto pula Bimágua qu'atinja ls 80% an 2006), sendo que 47% de ls alojamientos fameliares se ancontrában lhigados al sistema público, anquanto 49% se ancontraba lhigada la sistemas particulares (percipalmente fossas séticas) i 1,1% nun possuía qualquiera sistema de sgotos.

L'acesso, an 2001, la staçones de tratamiento d'augas residuales era de 67,5%.

Na recolha i tratamiento de resíduos, l'acesso de la populaçon era de 100%.

Assi i to, alguns defenden que la cidade, cunjuntamente cun outras cidades de l Çtrito de Braga, ténen crecido "desordenadas i inestéticas, sujeitas la políticas de beton promobidas pulas outarquias respunsables".

Quemunicaçon social

Amprensa scrita

Guimaráes fui la quarta cidade de ls paíç la çpor de jornales, cul "Azemel Bimaranense" fundado an 1822 i cuja publicaçon, possiblemente, treminou culs acuntecimientos de la Bilafrancada. Assi i to, solamente a partir de 1856 ye qu'este tenerie seguimiento, cul aparecimiento de bários jornales lhocales, de ls quales l purmeiro a ser publicado, fui "La Tejeira de Guimaráes". Na atualidade ls jornales son:

  • O Comércio de Guimarães
  • O Cónego
  • O Conquistador
  • Desportivo de Guimarães
  • Entrevillas
  • O Expresso do Ave
  • Jornal do Adepto
  • Lordelo Jornal
  • O Pilar
  • O Povo de Guimarães
  • Notícias de Guimarães
  • Reflexo – O Espelho das Taipas
  • Sport Jornal dos Desportos

Rádios

Ne l cunceilho to eisisten solamente dues rádios, ambas sedeadas na cidade. La Rádio Fundaçon eimite an 95.8 FM. La Rádio Santiago eimite an 98.0 FM. Refira-se inda la Rádio Ounibersitária de l Minho, sedeada an Braga, qu'eimite an 97.5 FM pa ls pólos de la Ounibersidade de l Minho de Braga i Guimaráes. Todas possuen inda eimisson pula Anterneta.

Telebison

La Guimarães TV eimite on-lhine zde 24 de Júnio de 2007, fruito de l'eniciatiba de la cámara municipal i de l Cybercentro, sendo ls sous cuntenidos trasmitidos ne l canhal Region Norte TV, na plataforma por cabo de la TVTEL.

L canalguimaraes.com Arquibado an 2010-04-20 ne l Wayback Machine., qu'ampeçou las sues sue eimissones an Márcio de 2010, ye l mais recente canhal de telebison bie anterneta de Guimaráes, propiadade de la CINEREPUBLICA, CRL, i resultou de ls sfuorços de la Associaçon de Socorros Mútuos Artística Bimaranense, ua de las mais antigas associaçones bimaranenses, cun sede na Rue de Gil Vicente, an pleno centro de la cidade de Guimaráes.

L canalguimaraes.com afirma-se cumo un canhal lhibre i ouriundo de la sociadade cebil, bisando la bitalizaçon de la bida pública, social i cultural, recusando-se a la tutela pública ó de quaiquer outros poderes fáticos.

Çporto

Guimarães 
Pabilhon Multiusos durante ls Campeonato Ouropeu Ounibersitário de Basquetebol 2006

Guimaráes ne ls radadeiros anhos, assistiu a la custruçon de bários eiquipamientos çportibos, maioritariamente anseridos na Cidade Çportiba, cumo l Multiusos de Guimaráes, Piscinas de Guimarães, Pista d'atletismo Gémeos Castro (que serben maioritariamente la populaçon de la cidade) ó la pista de cicloturismo.

De la Cidade Çportiba, salienta-se la l nuobo Multiusos de Guimaráes, situado na beiga de Creixomil, junto a ua de las percipales antradas rodobiárias i a a circular ourbana. Cun ua capacidade mássima de 2856 lhugares na nabe central, yá acuolheu bárias cumpetiçones de nible anternacional, cuncertos, cungressos i feiras.

Relatibamente acerca de l pabilhon multiusos, las Piscinas de Guimaráes, son cumpuostas por trés piscinas anteriores calecidas, sendo ua deilhas de 25m i las restantes dedicadas a la daprendizaige i bebés i dues piscinas steriores. Çpone inda, dun ginásio, gabinete de massaiges, antre outros serbícios.

Mesmo la sou lhado ancontramos la Pista de atletismo Gémeos Castro, cun 8 corredores an piso sintético i bancada cun capacidade para 1200 pessonas.

La pista de cicloturismo Guimaráes-Fafe, resultado de l'aprobeitamiento parcial de la zatibada, an 1986, lhigaçon ferrobiária la Fafe, fazendo esta la lhigaçon de la cidade a la cidade i cunceilho de Fafe, cumprendendo ua stenson de 14,1Km,sendo assi un eicelente traçado para percursos cicloturísticos ó pedestres, maioritariamente feito pul meio de montes i campos agrícolas. L purmeiro troço abriu an 1996, ne l cunceilho de Fafe i tenie la stenson de 6 Km, sendo abierto l troço bimaranense an 1999, formando assi l'atual percurso antermunicipal.

Todos estes eiquipamientos son geridos pula Coperatiba Municipal Tiempo Lhibre, que gere inda, al abrigo dun acuordo cul Menistério de la Eiducaçon, seis pabilhones gimnodesportibos anseridos an scuolas, quatro deilhes de las bilas de Pebidén, Lhordelo, Moreira de Cónegos, Ronfe i ls restantes nas freguesies de Creixomil i Urgezes anseridos na malha ourbana de la cidade.

Anstituiçones çportibas

Guimarães 
Stádio de l Bitória Sport Clube

L clube mais amportante i coincido de l cunceilho ye l Vitória Sport Clube, sedeado na cidade, i ambora participe an mais modalidades, ye coincido specialmente pul futebol, adonde stubo 48 épocas cunsecutibas na purmeira debison pertuesa até la época de 2005/2006, tenendo çcido durante ua época a la Lhiga de Honra. Agora stá de regresso la Lhiga Bwin, tenendo garantindo la sue promoçon a ua jornada de l fin de l campeonato. Na época de 2007/2008 garantiu, pula purmeira beç na sue stória, l'apuramiento pa a 3ª pré-eliminatória de la Lhiga de ls Campeones.

Tamien ne l futebol subressai-se l Moreirense Futebol Clube, de la bila de Moreira de Cónegos, que cumpetiu recentemente na purmeira debison pertuesa.

Outros clubes çportibos

  • Atlético Clube de Gonça
  • Atlético Clube de Guimarães
  • Basket Clube de Guimarães
  • Brito Sport Clube
  • Clube Caçadores das Taipas
  • Desportivo Francisco de Holanda
  • GRUFC - Guimarães Rugby Union Football Club
  • Grupo Desportivo de Longos
  • Associação Juvenil de Nespereira
  • Centro Cultural Recreativo de Fermentões
  • Grupo Desportivo Recreativo Cultural Os Sandinenses
  • Grupo Desportivo Recreativo "Os Amigos de Urgeses"
  • Clube Desportivo de Ponte
  • Grupo Desportivo da Valinha
  • Grupo Desportivo União Torcatense
  • Grupo Desportivo Serzedelo
  • Grupo Recreativo e Cultural de Aldão
  • JUNI - Jovens Unidos Num Ideal
  • G.D Cano- Grupo Desportivo os Unidos do Cano
  • Associação Recreativa e Cultural de Airão Santa Maria - ARCASM
  • União Desportiva Polvoreira
  • Pevidém Sport Clube

Eiquenomie

Ten ua antensa atebidade eiquenómica, specialmente nas seguintes atebidades: fiaçon i tecelaige de algodon i lhino, cutelarie, curtumes, quinquilharie i artesanato (ouribesarie, faianças i bordados).

Setor primairo

Ne l setor primairo, l tierra ye maioritariamente acupado por culturas forrageiras i prados temporairos, seguido de culturas cerealíferas i benie. Al cuntrairo de la region de l Abe, adonde las pastaiges i prados permanentes acupan 3 529 heitares, ne l cunceilho solo 54 heitares son acupados dessa mesma forma.

Setor secundairo

Cunceilho antegrado ne l bal de l Abe, zona que se carateriza storicamente pula sue fuorte andustrializaçon, nomeadamente na andústria trasformadora i ne l setor téxtil.

Setor terciairo

La maiorie de serbícios cuncentra-se na cidade i bilas.

Avepark

Guimarães Ber artigo percipal: Avepark

Situado antre la bila de las Caldas de las Taipas i la freguesie de Barco, cumo pólo de l Abe de l Parque de Ciéncia i Tecnologie de l Porto adonde an parcerie cula Ounibersidade de l Minho, se prebé tamien l'anstalaçon, ne l ámbito dua candidatura efetuada a la Ounion Ouropeia, de l purmeiro Centro Ouropeu de Eiceléncia an território nacional (l Anstituto Ouropeu de Eiceléncia an Angenharie de Tecidos i Medecina Regeneratiba).

Trasportes i quemunicaçones

Guimarães 
Outomotora,mobida la diesel, parada na Staçon de Guimaráes, an Maio de 1996.

Ye serbida por ua rede biária, tenendo la cidade cumo centro i nuolo de bárias bias antre las quales se puode salientar las outo-stradas A7 (Póboa de Barzin - A24 Bila Pouca de Aguiar) i A11 (Sposende- A4 Castelones (Penafiel), permitindo assi a chegar a la cidade de l Porto, afastada 55,9 Km, an 43 minutos, i a la cidade de Lhisboua, a la çtáncia de 365,2 Km, an 03h41n i an 20 minutos a la cidade de Braga, permitindo assi la sue plena antegraçon ne ls circuitos eiquenómicos nacionales i ouropeus. L cunceilho ye inda serbido pulas estradas nacionales 101, 105, 106 i 206.

Guimarães 
Carreira de ls TUG
Guimarães 
dues outomotoras UME3400, paradas na Staçon de San Bento, Porto.

L cunceilho de Guimaráes, la nible de trasporte ferrobiairo, ye serbido pula Lhinha de Guimaráes cobrindo 5,9% de las freguesies i 12,7% de la populaçon, sendo la çtáncia média de las freguesies nun serbidas por este trasporte, de 5,8 Km. Esta lhinha beneficiou dua renobaçon recente que passou pula redificon de staçones i apeadeiros, eiletrificaçon de la lhinha i sou alargamiento para Bitola eibérica, bien cumo la cumpra de outomotoras UME3400.

Ls trasportes públicos cobren 97,1% de las freguesies correspondente a 98% de la populaçon. La rede de trasportes ourbanos, atualmente cuncessionada als TUG, sirbe 23 freguesies la que corresponde 33,8% de las freguesies ó 50,9% de la populaçon. Las praças de táxis cobren 63,2% de las freguesies ó 82,3% de la populaçon.

An Setembre de 2005 passában diariamente, pula cidade, cerca de 120 000 biaturas. Este tráfego proboca bários cungestionamientos, specialmente nas horas de punta, nas árias centrales de la cidade i na N 101, antre Guimaráes i Caldas de Taipas.

Eiducaçon

La cidade de Guimaráes possuí baries scuolas públicas i pribadas de jardines d'anfáncia, ansino primairo, ansino básico i secundairo.

La taxa d'analfabetismo era, an 2001, de 7,4%, ambaixo de la média nacional i de l Norte de l paíç que éran de 8,9% i 8,3%, respetibamente.

Ansino superior

Eesisten dues anstituiçones d'ansino superior na cidade: la Ounibersidade de l Minho i la Scuola Superior Artística de l Porto.

L total d'anscritos nas anstituiçones d'ansino superior público i pribado fui, ne l'anho lhetibo de 2007-2008, de 15 718 pa la Ounibersidade de l Minho (ne l total d'alunos an Braga i Guimaráes) i de 74 alunos ne l pólo de Guimaráes de la Scuola Superior Artística de l Porto.

Guimarães 
Campus de Azurén

Ls prainos ouriginales, pa la criaçon de la Ounibersidade de l Minho, apuntában pa l'anstalaçon dun campus único na bila de Caldas de las Taipas, assi i todo rezones políticas lhiebórun a la debison de l'ounibersidade antre las cidades de Braga i Guimarães. Guimaráes recebiu na época lhetiba de 1977-78, ne l Palácio de Bila Flor (atual centro cultural), parte de ls cursos de l'anton recén criada Ounibersidade de l Minho. Las anstalaçones defenitibas de la Scuola de Angenharie fúrun einouguradas an 1989 ne l'atual Campus de Azurén, adonde hoije an die se lheciona ls cursos de arquitetura, geografie, zeign i marketing de moda i la maiorie de ls cursos de angenharie.

La stenson de la Scuola Superior Artística de l Porto, anstituiçon pertencente al Ansino Politécnico, ancontra-se bocacionada pa la formaçon académica na ária de las artes. Eiqui ampeçou la sue atebidade ne l'anho lhetibo de 1983-84, zeignada anton cumo Coperatiba de Ansino Superior Artístico Arble, na sede de la Associaçon Cultural i Recreatiba Cumbíbio, ne l ámbito dun protocolo antre estas dues anstituiçones. Trasferiu-se pa l'atual eidifício ne l'anho lhetibo seguinte.

Guimarães 
Monumiento al Triato, na Alameda de San Dámaso.

Mumadona Dies, fundadora de la cidade, ten ua státua an sue houmenaige na praça homónima. Queda ne l spácio adonde fúrun demolidos ls inacabado feturos Paços de l Cunceilho. Fui ouferecida por António de Oliveira Salazar i la sue outoria ye de Álvaro Brée. Fui einougurada, cunjuntamente cula praça i l'atual tribunal, an Júnio de 1960, pul anton Persidente de la República, Almirante Américo Thomaz. Fui recentemente mudada de posiçon.

L Monumiento al Nicolino, de l'outoria de José de Guimarães, fui einougurado a 25 de Janeiro de 2008.

  • Martines Sarmiento
  • Centenário de l'eilebaçon de Guimarães la cidade
  • Abel Salazar
  • Cunde de Arnoso
  • Alberto Sampaio
  • Grabador Molarinho

Bimaranenses eilustres

Guimarães 
Alberto Sampaio

Ls habitantes de Guimarães son chamados de Bimaranenses. Çtacamos alguns d'amportança reconhecida, an bárias árias:

  • Abel Salazar, médico, porsor, ambestigador, pintor, oupositor al Estado Nuobo, trabalhou i bibeu ne l Porto
  • D. Fonso Heinriques, purmeiro rei de Pertual (por tradiçon, mas na atualidade l lhocal de nacimiento ye çputado cun Coimbra i Biseu)
  • D. Agostinho Barbosa, bispo de Ugento
  • Alberto Sampaio, storiador
  • Alberto Martines, menistro
  • Alfredo Pimenta, scritor i storiador
  • António Lobo de Caraalho, poeta satírico de l seclo XVIII
  • Bernardo Pinheiro Correia de Melo, Cunde de Arnoso, scritor i nembro de l grupo de ls Bencidos de la Bida
  • Cunde de Agrolongo, andustrial i filantropo
  • Cunde de Margaride, anfluente personalidade política i social
  • Domingos Castro, atleta
  • Dionísio Castro, atleta
  • Duarte Freitas de l Amaral, anfluente político de l período de l Stado Nuobo
  • Elisabete Matos, cantora lhírica
  • Emídio Guerreiro, fundador de l PSD
  • Francisco Martins Sarmento, arqueólogo
  • Gil Vicente, dramaturgo i ouribes(?), ambora la cidade le priste houmenaige de bárias formas, l sou lhocal de nacimiento ye mui çcutible
  • Guilherme de Faria, poeta
  • João Baptista Felgueiras, magistrado, menistro, 1º Percurador Giral de la Corona
  • Joaquim Santos Simões, nun tenendo nacido an Guimaráes, bibeu ende zde 1957
  • José de Guimarães, artista plástico
  • Paio Galvão, cardeal i mestre de teologie
  • Papa Dámaso I, (mito)
  • Salvador Ribeiro de Sousa (ó Salbador Dies Rieiro), suldado i abintureiro que se eilustrou na Birmánia por buolta de 1600 (natural de l Couto de Ronfe)

Refréncias

Bibliografie

Lhigaçones sternas

Guimarães 
L Commons ten ua catadorie cun eimaiges i outros fexeiros subre Guimarães
Modelo:Fr, Casfig, Vimágua 


Modelo:CunceilhosBraga Modelo:Cunceilhos pertueses cun mais de 100 mil habitantes

Tags:

Guimarães StóriaGuimarães PatrimónioGuimarães CulturaGuimarães GeografieGuimarães SociadadeGuimarães ÇportoGuimarães EiquenomieGuimarães EiducaçonGuimarães Bimaranenses eilustresGuimarães BibliografieGuimarães Lhigaçones sternasGuimarães

🔥 Trending searches on Wiki Mirandés:

As Aventuras de Gui & EstopaDavid WoodardMenteXipreDuran DuranRonald ReaganLhéngua almanaAbadieEinergieOucrániaOuropaAdolf HitlerJohann Wolfgang von GoetheMoldábiaLhibardade de spressonSegunda Reboluçon AndustrialQatarSíriaKaizhouMundoLhetóniaNegócioCarol MirandaPalaçuoloNoruegaNepalMaioTecnologieEssexA Beautiful Mind (filme)StreilhaMarco PoloIsaac NewtonAsteróideLhéngua mirandesaLíbiaAmpério PertuésBahreinCumputaçon científicaRacismoAçoresAnrique VIII de AnglaterraParisAnta GordaBlogueVladimir PutinDemocracieLhéngua sérbiaEislanLéngua anglesaFilipinasSerra de MogadouroTailándiaCiclone tropicalTorre EiffelHomo sapiensSuéciaPokerStars🡆 More