Greta Thunberg
ဂြေတ ထန်ဗဴ (Greta Thunberg) (ၜံင် ၃ ဇန်နဝါရဳ ၂၀၀၃) ဝွံ ဒှ်ကောန်ဂကူသွိတ်ဒေန် မၞိဟ်မချဳဓရာင် သွက်ဂွံမင်မဲ သဘာဝ မဆေင်ကဵု ရာသဳပြံင်လှာဲတုဲ စန်ဒက်ဂွံ ဂကောံချဳဓရာင် နူဍုင်နာနာရ။
| ဂြေတ ထန်ဗဴ Greta Thunberg FRSGS | |
|---|---|
,_recadr%C3%A9.png) Thunberg in April 2019 | |
| သၠးဂၠံဂဝ် | Greta Tintin Eleonora Ernman Thunberg ဇာန်နဝါရဳ ၃၊ ၂၀၀၃ သတံက်ဟောမ်၊ ဍုင်သွိတ်ဒေန် |
| သၞာံချဳဓရာင် | နူသၞာံ ၂၀၁၈ - စဵုကဵုလၟုဟ် |
| ချဳဓရာင် | School strike for climate |
| ကောဒေအ် | Malena Ernman (mother) Svante Thunberg (father) Olof Thunberg (grandfather) |
| ဂယိုင်လမျီု | မၞိဟ်ချဳဓရာင် သွက်သဘာဝ |
ထန်ဗဴ ညးဂမၠိုင်ဂွံစတီကၠုင် နဒဒှ် မၞိဟ်မချဳဓရာင် သွက်သဘာဝမွဲဂှ် စတမ်နူ ဂိတုအဝ်ဂေတ် သၞာံ ၂၀၁၈ အခိင်ကာလ ညးတေအ် မကလိဂွံ အာယုက် ၁၅ သၞာံ၊ ညးတေအ် တိတ်နူဘာဗတောန်လိက်တုဲ အာဂတမုက်ပါလဳမာန် ဍုင်သွိတ်ဒေန်တုဲ ထ္ၜးဆန္ဒ အာတ်မိက် ညံင်အလဵုအသဳသွိတ်ဒေန် ဂွံပါလုပ်ကၠောန် သီုစိုတ် သီုစရိုတ် ပ္ဍဲအရာမဆေင်ကဵု ဂၠးတိမကတဴတိုန် နကဵု မရပ်လဝ် လိက်မချူလဝ် နကဵုဘာသာသွိတ်ဒေန် "Skolstreje för Klimatet" မဂွံအဓိပ္ပါယ် (ဗဂပ်ဗဗေင် ကဵု ဘာ သွက်ရာသဳ)။ ခြာဟွံလအ်ဂှ် နူကဵု ကွးဘာတအ် စချဳဓရာင်ကၠုင် ပရေင်သဘာဝ။ တုဲဂှ် ညးတအ် စန်ဒက် ဒက်ကၠုင် ဂကောံချဳဓရာင် သွက်သဘာဝ နကဵုယၟု Fridays for Future (တ္ၚဲသိုက် သွက်အနာဂတ်)ရ။ စတမ်နူ ထန်ဗဴ ဟီုဂလာန် ပ္ဍဲကန်ဂရေတ်ကုလသမဂ္ဂ မဆေင်ကဵု ရာသဳအပြံင်လှာဲ ၂၀၁၈ (2018 United Nations Climate Change Conference) ဂှ်တုဲ ကွးဘာဍုင် ပ္ဍဲဂၠးတိ ဗွဲမဂၠိုင် ဇၟာပ်ပ်သတ္တဟ ချဳဓရာင်ကၠုင် သွက်သဘာဝရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၉ နကဵုဍုင်နာနာ ပံင်ကောံတုဲ တိတ်ထ္ၜးဆန္ဒၜါအလန်ပြင်င်တုဲ ကွးဘာပါလုပ် မွဲမဳလဳယာန်ပြင်င်ရ။
ထန်ဗဴဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မဟီုအရေဝ်တပ်ပ် ဟွံရံင်မုက် မၞိဟ်မွဲမွဲ ပ္ဍဲဂတမၞိဟ်ဂမၠိုင်ကီု သီုကဵု ကုက္ဍိုပ်သကိုပ်ဍုင်ဂမၠိုင် ညံင်ညးတအ် ဂွံပါလုပ်ကၠောန် ပ္ဍဲအရာညးတေအ် မဟီု ပြသၞာရာသဳ ဝွံရ။ ပ္ဍဲသ္ၚိညးလေဝ် ညးတေအ် အာတ်မိက် မိမညးတေအ် ညံင်ဂွံစကာ ဖအောန်ဖျေဟ် အရာမပကဵု ညံင်ဂၠးတိဂွံကတဴ မပ္တံကဵု ညံင်ဂွံစကာ စံင်ကၠေင်အောန်န် (ညံင်ဟွံဂွံစကာ ဒြဟတ်ဂမၠိုင် မပ္တံကဵု ကွဳစက်၊ ပၟတ်၊ ကေုာံ အရာမဒးကၠောန် နကဵုဒြဟတ်စက်) ဗီုကဵု ညံင်ဟွံဂွံ ဍိုန်က္ၜင်ကျာ၊ ဟွံစဖျုန်ဂၠိုင်င်တအ်ရ။
ပ္ဍဲဂိတုမေ ၂၀၁၉ဂှ် ဗီုရုပ်ထန်ဗဴ ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲဂတာပ်လိက်မဂ္ဂဇြေန် Time နကဵုက္ဍိုပ်လိက် "next generation leader" (က္ဍိုပ်သကိုပ် အနာဂတ်) တုဲ ချူလဝ် ဒဒှ်ရ ထန်ဗဴဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မကေတ်စ အစာမ်ခိုဟ်မွဲရ။ ပရူပရာ မကော်ဂး documentary ထန်ဗဴ ကေုာံ ပရေင်ဗဂပ်ဗဗေင်ဘာ မချဳဓရာင်သွက်သဘာဝ ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲဌာနတဳဗဳ Vice ပွိုင် ၃၀ မိနေတ် နကဵုယၟု Make the World Greta Again (မကၠောန်ဗဒှ် ညံင်ဂၠးကဝ် ဂွံကလေင်ဇၞော်ပြဲ မွဲဝါပၠန်) ရ။ မဳဒဳယာလ္ၚဵုတအ် ဗၟံက်ထ္ၜးညးတေအ် လတူစင်ဂၠးတိ နဒဒှ် "Greta Thunberg effect" (မကၠောန်စိုပ်တရဴ ဂြေတ ထန်ဗဴ)ရ။
ဘဝ
ဂြေတ ထန်ဗဴ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲ ၃ ဇာန်နဝါရဳ ၂၀၀၃ ပ္ဍဲဍုင်သတံက်ဟောမ်၊ ဍုင်ဇၞော်သွိတ်ဒေန် မဒှ်ကောန်ဝုတ် မိ သၟာဒယှေ်ဒွက်အဝ်ပရာ မလေနာ ဣန်မေန် (Malena Ernman) ကေုာံ အပါ ကောန်မှိင်ရုပ်ဒမျိုင် သွေန်တာ ထန်ဗဴ (Svante Thunberg)ရ။ Her paternal grandfather is actor and director Olof Thunberg.
ထန်ဗဴ ဟီု ညးတေအ် ဂွံမိင် ပရူရာသဳအပြံင်အလှာဲ နူညးတေအ် မကလိဂွံ အာယုက် ၈ သၞာံတေအ်ရ။ ဆဂး ညးတေအ် ကၠိုဟ်ကေတ် ဟွံမာန် မုဟိုတ် စဵုကဵုလၟုဟ် ကၠောန်ဒၟံင် သွက်ဏအ် ဆညိညဓဝ်ရော။ကြဴနူဂှ် ပိသၞာံတုဲ ညးတေအ် ကတဵုဒှ် စိုတ်ဍိုတ်(depressed) ကေုာံ lethargic၊ ဟွံဟီုအရေဝ် ဟွံစစၞတုဲ ဒးဒုင်ခုတ်ကဵုယၟုယဲ en:Asperger syndrome, obsessive–compulsive disorder (OCD), ကေုာံ selective mutismရ။ ဆဂး ပွမခုတ်ကဵုယၟုယဲဂှ် ဗဒှ်ကဵု ညံင်ညးတေအ် ဂွံဍိုန်လျစှ်ေ ဟွံသေင်။ ညးတေအ်ညာတ်ကေတ် Asperger ဂှ် ယဲမွဲဟွံသေင် ဣဏအ်ဂှ် ညးတေအ်ဒုင်ကေတ် ဒှ်ဒြဟတ်အစောန်"superpower"မွဲရ။
လလအ်ပွိုင် ၜိုတ်ၜါသၞာံ ထန်ဗဴ ကဵုဒြဟတ်ဓရိဟ် ကုမိမညးတေအ် ညံင်ဂွံ စကာဖအောန်ဖျေဟ် ပ္ဍဲအရာမစံင်ကၠေင်၊ ပတိတ်ဓါတ်ကာဗောန်တအ်တုဲ မိမညးတေအ် ဒှ်အာ မၞိဟ်မဟွံစဖျုန်၊ ဟွံတိတ်တရဴ နကဵုက္ၜင်ကျာ၊ တုဲ ဟိုတ်နူ ဟွံဍိုက်က္ၜင်ကျာတုဲ ဂွံအာဒယှ်ေဒွက် ဍုင်သအာင် ဟွံလောဲသွာတုဲ မိညးတေအ် ဒးဒေါအ် နူကဵု ဘဝသၟာဒယှ်ေဒွက်အဝ်ဗရာ ဍုင်နာနာရ။ ထန်ဗဴ ဟီုကဵုမိမညးတေအ် ပွမပြံင်လှာဲထောအ် ဗီုပြင်မံင်စံင်ဘဝဂှ် ဒှ်အရာ မပကဵု ညံင်တင်စၟဳ သွက်အနာဂတ်ညးတေအ် ဂွံဍိုက်ပေင်မွဲရ။ ပရူဝင်ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ဂှ် ချူပတိတ်လဝ်လိက် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၈ နကဵုယၟု en:Scenes from the Heart (စင်ပရူဒဒှ် နူဂၠံသြိုဟ်)ရ။
ပ္ဍဲကၞောတ်သၞာံ ၂၀၁၈ ဂှ် ညးတေအ် စဗဂပ်ဗဗေင်ဘာ သွက်ရာသဳ (the school climate strikes)၊ တိတ်မ္ၚး ကၠောန်သဘင်ဟီုတွဟ်တုဲ ညးတေအ် ကတဵုဒှ် မၞိဟ်စန်ဒက် သွက်ပေါဲဗတိုက်သဘာဝ ဂၠးကဝ်မွဲရ။ ဟိုတ်နူ ညးတေအ် ဟွံအာဘာတုဲ အပါညးတေအ် ဟွံဒးဂၞပ်ကွေဟ်ဟ်ကီုလေဝ် အပါညးတေအ်ဟီု "ပိုယ်တအ် ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴဒၟံင် လတူပၟိက်ဆန္ဒဍေဟ် မတိတ်ထ္ၜးဆန္ဒဂှ်ရ။ စၞး ဍေဟ်ဂဇအ်ဒၟံင် ပ္ဍဲသ္ၚိတုဲ စိုတ်ဟွံမိပ်ဒၟံင်ဂှ် တိတ်မ္ၚး ထ္ၜးဆန္ဒတုဲ မိပ်မြဟ်ဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုင်ရ။" ထန်ဗဴ ဟီု စပ်ကဵု တင်ရန်တၟအ်ညးတေအ်တုဲ ညးတေအ် ဘာလီုဂှ် အစာဘာ ပ္ဍဲဘာတအ်ဂှ် လညာတ် ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်ရ။ မၞိဟ်တအ် စှ်ေစိုတ် အရာအဲမကၠောန်ဒၟံင်ဂှ် ဒှ်ကမၠောန်ခိုဟ်မွဲရ။ ဆဂး အစာဘာတအ်ဂှ် အဲထေက်ကဵု ဒေါအ်ထောအ် နူကမၠောန်ဏအ်တုဲ စၞးဂှ် အဲအာဘာမ္ဂး ခိုဟ်ရ မြဴသာ်ဝွံ ညးတအ် ညာတ်ကေတ်ရ။"
ပ္ဍဲဂိတုမေ ၂၀၁၉ ဂှ် ထန်ဗဴ ပ္တိတ် ဂလာန်ပံင်ကောံ ညးတအ် မဟီုလဝ် ပ္ဍဲအခိင်ကာလ ညးတေအ် မထ္ၜးလဝ် ဆန္ဒဂမၠိုင်ရ။ လိက်ဂလာန်ပံင်ကောံဂှ် ညးတေအ် ကဵုလဝ်ယၟု en:No One Is Too Small to Make a Difference (သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ် အရာတၞဟ်ခြာမွဲဂှ် ညးလဵုမွဲလေဝ် ဍောတ်လောန်အာ ဟွံမဲ)။ with the earnings being donated to charity. In one of her first speeches demanding climate action, Thunberg described the selective mutism aspect of her condition as meaning she "only speaks when necessary". ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၉ ဂှ် ထန်ဗဴ ပၠုပ်ရမ္သာင် (en:voiceover) သွက်ဂွံ ဗလး ပ္ဍဲကဝးဒွက် "The 1975" သၟာဂဳတအင်္ဂလိက်မွဲရ။ ပ္ဍဲကဝးဒွက်ဂှ် ထန်ဗဴ အုပ်နိဂီု နကဵုမဆဝ်မ္ၚုဟ် "So, everyone out there, it is now time for civil disobedience. It is time to rebel." (ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇၟာပ်ညးအဲ မ္ၚးတေအ်၊ လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်အခိင် သွက် ညးဍုင်ကွာန်တအ် အေင်ဒုင်ဒၟံင် ဟွံဂွံရ။ လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်အခိင် မဒးတဝ်စၞေဟ်ရ)။ ပရေင်ချဳဓရာင်ဂှ် ဗဒှ်ကဵု ညံင်ဂွံဒှ် ပရေင်တဝ်စၞေဟ် ညးဍုင်ကွာန် (Extinction Rebellion) မဒှ် ပရေင်တဝ်စၞေဟ် ညးဍုင်ကွာန် မဟွံဒ္ဂေတ် နဲပကီုပရာပ်ရ။
တရဴဍာ် တတ်အာတလာန်တိစ်
ပ္ဍဲဂိတုအဝ်ဂေတ် ၂၀၁၉ ထန်ဗဴ ဍိုတ်အာက္ၜင် မတတ်ၜဳအာတလာန်တိစ် နူ ဗလိမောတ်၊ ဍုင်ယူကေ (Plymouth, UK) အာ ဍုင်နျူယံက် အမေရိကာန်၊ က္ၜင်ဂှ် စကာ ဓါတ်တ္ၚဲသဝ်လာ ကေုာံ ဒါင်နမာက်သၟဝ်ဍာ်ရ။ တင်ရန်တၟအ်တရဴဂှ် မထ္ၜးဆန္ဒ ဒဒှ်ရ အာတရဴ နကဵုကွက်စက် မကိတ်ညဳ ကုသဘာဝ၊ မဟွံပလီုပလာ်သဘာဝ ဂွံဒၟံင်ရ။
တရဴက္ၜင်ဂှ် ဗီုမဆိင်ဂှ် လဇုဲအာ ပွိုင် ၁၅ တ္ၚဲ နူ ၁၄ စဵုကဵု ၂၈ အဝ်ဂေတ် ၂၀၁၉။ အခိင် ထန်ဗဴ မနွံဒၟံင် ပ္ဍဲအမေရိကာန်ဂှ် ညးတေအ် အာတိုန် သဘင်သဳကၠဳဇမၞော်ဍုင် ပရေင်ချဳဓရာင် ရာသဳ ကုလသမဂ္ဂ ([[:en:UN Climate Action Summit) ပ္ဍဲဍုင်နျူယံက်။ အရေဝ်ညးတေအ် မဟီုလဝ် ပ္ဍဲသဘင်သဳကၠဳဇမၞော်ဍုင်ဏအ် ပြးဇးအာ အလုံဂၠးတိမွဲတုဲ ယၟုညးတေအ်ကီု သီုကဵု ပရေင်ကမၠောန်ညးတေအ်ဂှ် ညးဂၠးတိတအ် ဂွံတီကေတ်ရ။ သၞာံ ၂၀၁၉ ဂိတုဒဳဇြေန်ပါတေအ် မကၠောန်ဗဒှ် သဘင်ကောံဓရီုဇၞော် မဆေင်ကဵု ရာသဳအပြံင်လှာဲ စဳအဝ်ပဳ ၂၅ (COP 25 Climate Change Conference) မကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဴသေန်တဳယျာဂဝ် (Santiago) ဍုင်ချဳလဳ ပၠန်ရောင်။
ဂလာန်ဗကန် ထန်ဗဴ
အခိင်ထန်ဗဴ မစထ္ၜးဆန္ဒ ဂတမုက်ကၠတ်ထဝ်ဍုင်သွိတ်ဒေန် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၈ ညးတေအ် မကလိဂွံအာယုက် ၁၅ သၞာံဂှ် ဂလာန်ဗကန်ညးတေအ် နွံၜါသာ် - နကဵုလိက်သာင်ဗောတ် "ဗဂပ်ဗဗေင်ဘာ သွက် ရာသဳ" (school strike for the climate) ကဵု လိက်တၞးညးတေအ် မပရအ်ကဵုဂှ် ချူလဝ် "I am doing this because you adults are shitting on my future." (အဲ ဒးကၠောန် အရာဏအ်၊ ဟိုတ်နူ မၞးတအ် မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော် အိက်စုတ်လဝ် ပ္ဍဲအနာဂတ်အဲ။) ဗွဲကြဴညိ မၞိဟ်တအ် စိုတ်လုပ်စ လတူကမၠောန်ညးတေအ်တုဲ ညးတေအ် ဂွံဒုင်ကော်ဘိက် သွက်ဂွံဟီုအရေဝ် ပ္ဍဲဝိုင်နာနာသာ်ရ။ ပ္ဍဲလဟီုညးတေအ်မ္ဂး ဒဒှ်ရ ကောန်မၞိဟ်တအ် ဒးဇီုကပိုက်ဒၟံင် အန္တရာယ် သွက်ဂွံကၠေအ်ကၠက်၊မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော် ပ္ဍဲတ္ၚဲဏအ်တအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မဖန်ဇန်ကၠောန်ပလဝ် ညံင်ရာသဳ မဂွံပြံင်လှာဲ။ ပရေင်ရာသဳအပြံင်အလှာဲဂှ် သီုဟွံစှ်ေကဵု ဗဗွဲဓဝ် မၞိဟ်သၟတ်တအ် ဒးဒုင်စဒၟံင်ရ။ တုဲပၠန် ညးတအ် ကၠောန်ဒၟံင် သွက်ဏအ် ဆညိညဓဝ်ရ။တုဲပၠန် ညးတေအ် ဟီု သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန်တအ်၊ မၞိဟ်မဂွံဒၞာဲ မဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်တအ် ထေက်ကဵု ဒးကလင် အရေဝ် တၠပညာသိပ္ပံတအ် မဟီုဂှ်ရောင်။ She has also stated that that politicians and decision-makers need to listen to the scientists.
ဂလာန်ညးတေအ်မွဲပၠန်ဂှ် တင်လတုပ်စိုတ် ပ္ဍဲပဴရေစ် ညံင်ဂမ္တဴ ဂွံအောန်စှ်ေ 1.5 °C ဂှ် ဟွံရုံဂပ်၊ ပရေင်ပြံင်လှာဲ စၞးမစကာ အရာမဖန် သၟုဟ်ဂမ္တဴ ညံင်ဂၠးတိဂွံကတဴဂှ် ထေက်ကဵု ဒးစ ကိုပ်ကၠာနူ သၞာံ ၂၀၂၀။ ပ္ဍဲဖေဖဝ်ဝါရ ၂၀၁၉ ပ္ဍဲကောန်ဖရေန် ကမ္မတဳ ပရေင်ပိုန်ဒြပ် ကေုာံ ပရေင်မၞိဟ် ယူရဝ်ပဳယေန် (European Economic and Social Committee)ဂှ် ညးတေအ်ဟီု ကုလသမဂ္ဂယူရောပ် (အဳယူ) သ္ဒးဖျအ်ဖျေဟ် CO2 80% ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၃၀။ အရာဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာၜါဆ မဖျေဟ်လဝ် ပ္ဍဲပဴရေစ် နကဵုတင်ရန်တၟအ် 40% ရ။
နိဿဲ
This article uses material from the Wikipedia မန် article Greta Thunberg, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ပရောပရာတၚ်လညာတ်တၞဟ်ယဝ်ရဟွံမွဲတှ်ေပ္ဍဲ CC BY-SA 4.0 မဒုၚ်ကေတ်မာန်ရ။ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki မန် (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.