Greta Thunberg: Klimaren aldeko aktibista suediarra

Ikusi Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa." class="duhoc-eu IPA" id="IPA" style="white-space: nowrap; font-family:'Chrysanthi Unicode', 'Doulos SIL', 'Gentium', 'GentiumAlt', 'Code2000', 'TITUS Cyberbit Basic', 'DejaVu Sans', 'Bitstream Vera Sans', 'Bitstream Cyberbit', 'Arial Unicode MS', 'Lucida Sans Unicode', 'Hiragino Kaku Gothic Pro', 'Matrix Unicode'; font-family :inherit; text-decoration: none">ˈgreːta ˈtʉːnˌbærj ahoskatua; Stockholm, Suedia, 2003ko urtarrilaren 3a) ikasle eta aktibista politiko suediarra da, zeinaren borroka baita geldiaraztea berotze globala eta klima-aldaketa. 2018ko abuztuan oso ezagun egin zen, hasi zuelako klimaren aldeko lehen eskola-greba Suediako parlamentuko eraikinaren aurrean. 2018ko azaroan TEDxStockholm hitzaldi-sortan egin zuen berba, abenduan Nazio Batuen Erakundean mintzatu zen, Klima Aldaketaren Gaineko Jardunaldietan, eta 2019ko urtarrilean gonbidatu zuten hitz egitera Davoseko Munduko Ekonomia Foroan.

Greta Thunberg
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Greta Tintin Eleonora Ernman Thunberg
Jaiotza	Stockholm, 2003ko urtarrilaren 3a (21 urte)
Herrialdea	Suedia
Bizilekua	Stockholm Bergshamra (en)
Lehen hizkuntza	suediera
Familia
Aita	Svante Thunberg
Ama	Malena Ernman
Anai-arrebak	ikusi Beata Ernman
Familia	ikusi Olof Thunberg (aitaldeko aitona)
Hezkuntza
Hizkuntzak	suediera ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	ekintzaile ekologista, climate activist (en) , schoolchild (en) , autorea, aktibista eta ekologoa
Parte-hartzailea Vi i femman (en) Greta Thunbergen TED hitzaldia 2018 United Nations Climate Change Conference (en) Skavlan (en) Swedish Sports Awards (en) Munduko Ekonomia Foroa Fridays for Future protest in Hamburg 1 March 2019 (en) Fridays for Future protest in Stockholm 15 March 2019 (en) Fridays for Future protest in Berlin 29 March 2019 (en) Fridays for Future protest in Stockholm 24 May 2019 (en) Fridays for Future protest in Copenhagen 25 May 2019 (en) Fridays for Future protest in Copenhagen 31 May 2019 (en) Brilliant Minds (en) Fridays for Future protest in Berlin 19 July 2019 (en) Voyage of Greta Thunberg (en) The Daily Show September 2019 climate strikes (en) 2019 UN Climate Action Summit (en) Fridays for Future protest in Linköping, 21 August 2020 (en) I Am Greta Greta Thunberg: A Year to Change the World (en) 24 September 2021 Fridays for Future protest (en) 1 October 2021 Fridays for Future protest (en) World Economic Forum Annual Meeting 2020 (en)
Lateralitatea	eskuina
Lan nabarmenak	ikusi Vi vet och vi kan göra något nu (en) Scenes from the Heart (en) No One Is Too Small to Make a Difference (en)
Jasotako sariak	ikusi Goldene Kamera  (2019ko martxoaren 30a) Fritt Ord Award  (2019ko martxoa) Rachel Carson Prize  (2019ko martxoaren 22a) About You Awards  (2019ko apirilaren 18a) Ambassador of Conscience Award  (2019ko ekainaren 7a) Fellow of the Royal Scottish Geographical Society  (2019ko uztailaren 12a) Geddes Environment Medal  (2019ko uztailaren 12a) Right Livelihood Award  (2019) Honorary doctor of the University of Mons  (2019ko urriaren 10a) 100 Emakume (BBC)  (2019) Time Person of the Year  (2019ko abenduaren 11) Nature's 10  (2019) Human Act Award  (2020) Prix Liberté  (2019ko uztailaren 21a) honorary doctorate from the University of British Columbia doctor honoris causa of the University of Helsinki
Influentziak	Ingmar Rentzhog (en) eta We Don't Have Time (en)
Mugimendua	Fridays for Futurea

Greta Thunberg 2003ko urtarrilaren 3an jaio zen. Haren ama Malena Ernman da, opera-kantari suediarra; aita, berriz, Svante Thunberg aktorea, zeina izendatu baitzuten Svante Arrhenius urrutiko senide eta zientzialariaren omenez (berau Nobel sariduna izan zen, eta 1896an kalkulatu zuen zelan karbono dioxido isuriek eragin zezaketen berotegi-efektua). Gretaren aitona, bestalde, Olof Thunberg aktore eta zuzendaria da.

2018ko abenduan, Thunbergek adierazi zuen “diagnostikatu ziotela Asperger sindromea, eritasun obsesibo-konpultsiboa (OCD), eta mututasun selektiboa”. Bere familiaren karbono-aztarna gutxitze aldera, behin eta berriro azpimarratu zuen etxekoak begano egin zitezen eta amore eman zezaten hegazkinez bidaiatzeari. Hori dela-eta, amak, berau opera-kantari ezaguna, uko egin dio ozeanoz haraindiko jirak egiteari, hegazkinez ez bidaiatzearren. Familia auto elektrikoz mugitzen da.

 

 

2018ko abuztuaren 20an, Suediak bizi izan zituen bero boladak eta suteak gogoan, Thunbergek, artean bederatzigarren mailan, erabaki zuen eskolara ez joatea Suediako hauteskunde orokorrak egin arte 2018ko irailaren 9an. Eskatzen zuen Suediako gobernuak karbonoaren isuriak gutxitzea Parisko Akordioaren arabera. Hori zela-eta, erabaki zuen eskola-egun guztietan protesta egitea Riksdag-en aurrean jarrita, ondoan kartel bat zuela Skolstrejk för klimatet mezuarekin (eskola-greba klimaren alde).

Hauteskundeen ostean, segitu zuen greba egiten ostiraletan soilik, eta horrek mundu osoan piztu zuen arreta. Inspirazio-iturri izan zen mundu osoko ikasleek parte har zezaten ikasle-grebak egiten. 2018ko abendua ezkero, 20.000 ikaslek baino gehiagok egin dute greba 270 hiritan gutxienez, tartean Australian, Austrian, Belgikan, Kanadan, Herbereetan, Alemanian, Finlandian, Danimarkan, Japonian, Suitzan, Britainia Handian eta AEBetan. Thunbergek adierazi du beretzat Parkland eskolako nerabeek, zeinek antolatu baitzuten March for our lives (Gure bizien aldeko martxa) Floridako eskolan tirokatuak izan ondoren, haiek izan zirela beretzat inspirazio-iturri klimaren aldeko grebari ekin aurretik.

Greta Thunbergek parte hartu zuen Rise for Climate (Zutik klimaren alde) manifestazioan Europako Parlamentuaren kanpoaldean, Bruselan. 2018ko urrian, Thunberg eta bere familia auto elektrikoz joan ziren Londresera, non 'Declaration of Rebellion' (Matxinadarako adierazpena) hitzaldia egin zuen Parlamentuko kanpoaldean, Extinction Rebellion mugimenduak antolatuta, akzio zuzeneko talde bakezalea, klimaren alde lan egiten duena.

2018ko azaroaren 24an izan zen Greta Thunbergen TED hitzaldia. Bertan adierazi zuen zelan konturatu zen, zortzi urte zituela, klima aldaketa bazela, eta harrituta zegoela ez zelako albiste inolako telebista-kanaletan, mundu gerra batean gertatuko litzatekeen bezala. Bera ez zihoala eskolara klima-zientzialaria izateko, zenbaitek adierazi zuten moduan, zeren zientziak egina baitzuen bere lana, eta soilik geratzen dira negazionismoa, ezjakintasuna eta ekintzarik eza. Espekulatuz inoiz bere seme-alabek eta bilobek galdetzen bazioten zelan ez zuten ezer egin 2018an, artean posible zenean, ondorioztatu zuen: “ezin dugu mundua aldatu arauen arabera jokatuta, arauak aldatu behar direlako”.

2018ko abenduaren 4an Thunberg mintzatu zen COP24 Nazio Batuen klima aldaketarako goi bileran, eta abenduaren 12an hitz egin zuen NBEren batzar nagusiaren aurrean.

2019ko urtarrilaren 23an Thunberg iritsi zen Davosera, trenean 32 orduz bidaiatuta, kontraste bizian gainerako gonbidatuekin, ordezkari gehienak iritsi baitziren Munduko Ekonomia Forora 1.500 hegazkin pribatu baino gehiagotan, eta han segida eman zion bere kanpainari. Davosen esan zuen: “Zenbait jendek, zenbait konpainiak eta bereziki zenbait erabakitzailek badakite zelako balio preziaezin sakrifikatu dituzten, segitzeko irabazten diru kopuru imaginaezinak. Uste dut gaur hemen zaudeten asko talde horretakoak zaretela”. Aste horretan aurrerago, ohartarazi zien lider globalei: “gure etxea sutan dago”. Eta gehitu zuen: “Nahi dut ikara zaitezten. Nahi dut senti dezazuen nik egunero sentitzen dudan beldurra. Gazteei zor diegu, haiei esperantza emateko”.

2019ko otsailaren 21ean berba egin zuen Europako Ekonomia eta Gizarte Batzordean, eta baita Jean-Claude Juncker EBko buruarekin, eta bietan eskatu zuen klimarako helburuak betetze aldera, EBk %80 gutxitu behar dituela CO2 isuriak 2030erako. Geroago, bat egin zuen klimarako protestekin, Bruselan bertan.

2019ko abenduan hurbildu zen Madrilen burutu zen Nazio Batuen COP25-i alternatiba gisa antolaturiko Klimaren aldeko Goi-bilera Sozialera eta erakartzen duen arreta mediatikoa hegoalde globaleko eta komunitate indigenetako gazteengana bideratzeko, isilik geratu zen.

2018ko maiatzean Greta Thunberg irabazletako bat izan zen Svenska Dagbladet lehiaketan, berau klimari buruzko artikulu-eztabaida bat, gazteentzat antolatua. Halaber, izendatu zuten Children's Climate Prize sarirako, Telge Energi konpainiak emandakoa garapen jasangarria bultzatzen duten haur eta gazteei. Berak ez zuen onartu, finalistak Stockholmera joan behar ziren-eta hegazkinez. 2018ko azaroan eman zitzaion Fryshuset beka Urteko Gazte Eredugarriari. 2018ko abenduan Time aldizkariak izendatu zuen Thunberg munduko 25 neraberik eraginkorrenen artean. Emakumearen Nazioarteko Egunean Thunberg izendatu zuten Suediako emakumerik inportanteena 2019an. Saria oinarritu zen Inizio institutuak Aftonbladet egunkariarentzat egindako galdeketa batean.

Hark sustatutako klimaren aldeko grebak oso popular bihurtu zirenean, zenbait jende eta erakunde saiatu ziren haren sinesgarritasuna zalantzan jartzen edo haren nortasunaz probetxu ateratzen. 2018ko urtearen bukaeran, Ingmar Rentzhog, We Don't Have Time Foundation (WDHT), irabaz asmorik gabeko fundazioaren buruak erakarri zuen Thunberg ordaindu gabeko aholkulari gisa, eta erabili zuen Thunbergen izena eta irudia haren baimen barik milioiak biltzeko WDHTren enpresa subsidiarioarentzat, We Don't Have Time AB, berau irabaz asmokoa, zeinaren Rentzhog presidentea baitzen. Thunbergek ez zuen dirurik jaso konpainiak emanda. Eten egin zuen borondatez WDHTrekin zuen aholkulari-eginkizuna, esanez: “ez dela ezelango erakunderen parte… erabat independentea dela… (eta) egiten duena erabat doan egiten duela”.

• Isabelle Axelsson

• Greta Thunberg Facebooken
• Fridays for Future webgunea
• Climate Strike webgunea