Бархасбадь: Нарнаас 5 дахь, нарны аймгийн хамгийн том гариг
Бархасбадь /Jupiter/ нь нарны аймаг дахь тав дахь гараг юм.
Түүнийг аварга том хийн гараг гэж нэрлэдэг ба учир нь уг гараг хийнээс тогтдог бөгөөд нарны аймгийн хамгийн том гараг юм. Түүний масс нь маш их ба нарны аймгийн бусад долоон гарагийн массын нийлбэрээс ч их байдаг. Бархасбадийн татах хүч дэлхийнхээс хэд дахин их. Шөнө нь цельсийн 1250 хэм (277°C) халуун байх ба өглөө нь цельсийн 1700 (927 °C ) хэм халуун байна. Цацраг туяа ихтэй байдаг учраас 150 000 километрийн зайд байсан ч амь насанд аюултай хэмжээнээс 500 дахин их цацраг туяатай байдаг. Атмосферт нь гели байдаг боловч ихэнх хувийг нь устөрөгч эзэлнэ. Ромын бурхдын хаан Юпитерийн (Jupiter) нэрээр нэрлэгдсэн.
 1979 оны Вояжер 1 сансрын хөлгийн авсан зургийг сайжруулсан хэлбэр. | |||||||||||||||||||||||
Орбит | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Эрин J2000 | |||||||||||||||||||||||
| Апоцентр | 816,520,800 км (5.458104 о.о.н.) | ||||||||||||||||||||||
| Перицентр | 740,573,600 км (4.950429 а.н.) | ||||||||||||||||||||||
| Их хагас тэнхлэг | 778,547,200 км (5.204267 а.н.) | ||||||||||||||||||||||
| Эксентриситет | 0.048775 | ||||||||||||||||||||||
| Орбитын үе | 4,331.572 өдөр 11.85920 Юлианы жил | ||||||||||||||||||||||
| Үзэгдэх орбитын үе | 398.88 өдөр | ||||||||||||||||||||||
| Дундаж орбитын хурд | 13.07 км/с | ||||||||||||||||||||||
| Дундаж гажилт | 18.818° | ||||||||||||||||||||||
| Хазайлт | 1.305° (Эклиптикт 6.09° (Нарны экваторт) 0.32° (Тогтмол хавтанд) | ||||||||||||||||||||||
| Өгсөгч уулзварын уртраг | 100.492° | ||||||||||||||||||||||
| Перицентрийн аргумент | 275.066° | ||||||||||||||||||||||
| Дагуул | +100 | ||||||||||||||||||||||
Физик шинж чанар | |||||||||||||||||||||||
| Экваторын радиус | 71,492 ± 4 км 11.209 дэлхий | ||||||||||||||||||||||
| Туйлын радуис | 66,854 ± 10 км 10.517 дэлхий | ||||||||||||||||||||||
| Хавтгайжилт | 0.06487 ± 0.00015 | ||||||||||||||||||||||
| Гадаргын талбай | 6.21796×1010 км² 121.9 дэлхий | ||||||||||||||||||||||
| Эзлэхүүн | 1.43128×1015 км³ 1321.3 дэлхий | ||||||||||||||||||||||
| Масс | 1.8986×1027 kg 317.8 дэлхий | ||||||||||||||||||||||
| Дундаж нягтшил | 1.326 г/см³ | ||||||||||||||||||||||
| Экваторын гадаргын гравитацын хүч | 24.79 м/с² 2.528 g | ||||||||||||||||||||||
| Сансрын хоёрдугаар хурд | 59.5 км/с | ||||||||||||||||||||||
| Экватор дахь эргэх үе | 9.925 цаг | ||||||||||||||||||||||
| Экваторын эргэлтийн хурд | 12.6 км/с 45,300 км/цаг | ||||||||||||||||||||||
| Тэнхлэгийн хазайлт | 3.13° | ||||||||||||||||||||||
| Хойд туйлын баруун мандалт | 268.057° 17 цаг 52 мин 14 сек | ||||||||||||||||||||||
| Хойд туйлын хэлбийлт | 64.496° | ||||||||||||||||||||||
| Албедо | 0.343 (бонд) 0.52 (geom.) | ||||||||||||||||||||||
| Гадаргын темп. 1 bar level 0.1 bar |
| ||||||||||||||||||||||
| Үзэгдэх гэрэлтэлт | -1.6-с -2.94 | ||||||||||||||||||||||
| Өнцгийн диаметр | 29.8" — 50.1" | ||||||||||||||||||||||
Агаар мандал | |||||||||||||||||||||||
| Гадаргын даралт | 20–200 kPa (үүлэн давхраа) | ||||||||||||||||||||||
| Өндрийн хуваарь | 27 км | ||||||||||||||||||||||
| Бүтэц |
| ||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
2017 онд түүний 79 дагуулыг нээсэн. Үүнээс 16 том дагуултай. Ио, Европ, Ганимед, Каллисто гэсэн хамгийн том дөрвөн том дагуулыг нь Галилей Галилео 1610 онд нээжээ, Галилейн дагуулууд гэж нэрлэнэ.
Бархасбадийн агаар мандал болон хэмжээ нь асар их даралтыг үүсгэдэг. Хэрэв уг гараг руу сансрын хөлөг илгээвэл тэр нь секундын дотор эвдрэх болно. Ийм учраас түүний дотоод бүтцийг судлах боломжгүй юм. Бархасбадь гурван нимгэн цагирагтай.
Бархасбадь нь нарны аймаг доторх Сугар гаргаас ч тод гэрэлтэй, Эртний Хятадад Бархасбадь гаргаар насны ойг тэмдэглэдэг байсан учраас хятадууд "Насны од" хэмээн нэрлэдэг. Европчууд ихэд хүндэтгэн тэнгэрийн сахиус Зубитегаар түүнийг нэрлэдэг. Тус гаргийн гадарга дээр тод улаан өндөг хэлбэртэй толбо байдаг. Түүнийг том улаан толбо гэж нэрлэдэг бөгөөд 300-аад жилийн настай. 1979 онд "Жуулчин" сансар судлалын станц Бархасбадь гараг гэрэлт цацрагаар хүрээлэгдсэн байдгийг олж мэджээ. Тус гаргийн гэрэлт цацраг нь том, бага хар өнгийн чулуун хэсгүүдээс тогтсон байна. Хар өнгийн чулуу нь нарны туяаг ойлгодоггүй.
Бархасбадь гараг нь гадаад давхраадаа хийн буюу үүлэн бүслүүртэй. Энэхүү үүлэн бүслүүр нь голчлон аммиакаас /NH3/ тогтсон байдаг. Бархасадь эзлэхүүнээрээ дэлхийгээс 1300 дахин, массаараа 318 дахин их бөгөөд нарны аймгийн 8 гаргийн хамгийн том нь. Уг гараг хурдан эргэдэг учир 9 цаг 50 минутад тэнхлэгээ нэг бүтэн эргэдэг. Харин дэлхий дээр 11 жил 10 сар болох хугацаанд Бархасбадь нарыг нэг бүтэн тойрдог. Бархасбадь гараг нь 79 дагуултай бөгөөд нарны аймгийн хамгийн их дагуултай гаргаас Санчирын дараа хоёрт орно. Ио/1/ , Европ /2/, Ганимэд /3/, Каллисто /4/ нь түүний хамгийн том дагуулууд юм. Эдгээр дөрвөн дагуулыг нийтэд нь Галилейн дагуулууд гэдэг. Учир нь 1610 онд Италийн одон оронч Галилео Галилей хамгийн анхны тэнгэр эрхсийг ажиглах ажиглалтын телескопыг сайжруулан зохион бүтээн эдгээр дагуулуудыг нээсэн байна. Ио нь бусад гурван дагуулаа бодвол чулуун буюу ус болон мөсний хэмжээ харьцангуй бага юм. Мөн ажиллагаатай галт уул байдаг. Түүнээс хүчтэй дэлбэрч гадагшаа оргилон гарсан халуун хайлмаг чулуулаг хэдэн зуун мянган метрийн өндөрт цацагдана. Дагуул 2-ын мөсөн давхарга доорх далайд амьдрал байж магадгүй гэж зарим судлаач үздэг. 3-р дагуул /ганимед/ нь нарны аймгийн 150 дагуулын дотроос хамгийн том нь аж. Түүний голч нь 5268 мянган метр аж. Буд ба Тэнгэрийн ван гаргаас том, Бархасбадь гаргийн гадаргын давхаргад бага зэргийн шингэн байдалтай устөрөгч байх бөгөөд нарны халууныг хүлээн авахын зэрэгцээ өөрийн гадаргуугаас дулаан ялгаруулдаг. Нарнаас авсан дулаанаас илүү дулаан ялгаруулдаг ажээ. Бархасбадь дээр хар салхи болдог.
Нэмэр
Ишлэл
Гадаад холбоос
Commons: Jupiter – Викимедиа дуу дүрсний сан- "Video from spaceship New Horizon's flyby of Jupiter". Dagoblet.no. Archived from the original on 2011-07-22. Retrieved 2009-07-10.
- Hans Lohninger; et al. (November 2, 2005). "Jupiter, As Seen By Voyager 1". A Trip into Space. Virtual Institute of Applied Science. Retrieved 2007-03-09.
- Dunn, Tony (2006). "The Jovian System". Gravity Simulator. Retrieved 2007-03-09.—A simulation of the 62 Jovian moons.
- Seronik, G.; Ashford, A. R. "Chasing the Moons of Jupiter". Sky & Telescope. Archived from the original on 2007-07-13. Retrieved 2007-03-09.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - Anonymous (May 2, 2007). "In Pictures: New views of Jupiter". BBC News. Retrieved 2007-05-02.
- Cain, Fraser. "Jupiter". Universe Today. Retrieved 2008-04-01.
- "Fantastic Flyby of the New Horizons spacecraft (May 1, 2007.)". NASA. Archived from the original on 2009-07-25. Retrieved 2008-05-21.
- "Moons of Jupiter articles in Planetary Science Research Discoveries". Planetary Science Research Discoveries. University of Hawaii, NASA.
Энэ одон орны тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.
This article uses material from the Wikipedia Монгол article Бархасбадь, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Тусгай тайлбар байхгүй бол энэ агуулгыг CC BY-SA 4.0 лицензийн дагуу хэрэглэх боломжтой. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Монгол (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.