Дундад Иргэн Улс

Дундад Иргэн Улс 中華民國
1912–1949
Дээд тал: Туг (1912–1928) Доод тал: Туг (1928–1949) Дээд: Үндэсний Сүлд (1913–1928) Доод тал: Сүлд (1928–1949)
Төрийн дуулал:  Янз бүр "Таван үндэстний холбооны дуулал" (1912–1913) "Өлзийтэй Үүлэнд зориулсан дуу" (1913–1915) "Хятад Орчлон Ертөнцөд Баатарлаг Зогсож байна" (1915–1921) "Өлзийт Үүлэнд зориулсан дуу" (Өөрчилсөн) (1921–1928) "Бүгд Найрамдах Хятад Улсын төрийн дуулал" Далбааны дуулал: 中華民國國旗歌 "Бүгд Найрамдах Хятад Улсын далбааны дуулал" (1937–1949)
Үндэсний тамга: 中華民國之璽 "Бүгд Найрамдах Хятад Улсын үндэсний тамга" (1929–1949)
ДИУ-ын харьяа газар, харьяандаа байлгахыг оролдсон нутаг дэвсгэр  (орос.)
Нийслэл	Наньжин (1912, 27-49) Бээжин (1912-1927) Чунчин (1937–1946)
Нийтлэг хэл	хятад хэл
Төр засаг	Ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах засаг
Ерөнхийлөгч
• 1912	Сунь Ятсен (эхний)
• 1949	Ли Чунжэн (сүүлч)
Ерөнхий сайд
• 1912	Тан Шаои (эхэн)
• 1949	Хө Инчинь (сүүлч)
Түүх
• Шиньхайн хувьсгал	1911-10-10
• Улс тунхагласан	1912-1-1 1912
• Нийслэл Наньжинд	1927-4-18
• Япон-хятадын дайн	1937-7-7
• Тайваньд суусан	1949 он 1949
Хүн ам
• 1912 оны	432375000 хүн
Мөнгөний нэгж	Хятадын юань
Өмнө нь Дараа нь 1912: Чин улс 1916: Хятадын эзэнт гүрэн 1945: Японы Тайвань & Пэнхү 1921: Монгол 1949: Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс Бүгд Найрамдах Хятад Улс (Тайвань)

Монгол Улсад энэ үед Гамин (Хятадын “хувьсгалт”) гэдэг нь Хятадын засгийн газар юм уу армийг хэлдэг байжээ.

1912-1927: Бээжин

1911 оны 10 сарын 10-нд Үчангийн бослогоор эхэлсэн Шиньхайн хувьсгал газар авч 1912 оны 1 сарын 1-нд Дундад иргэн улс байгуулагдсанаа тунхаглажээ. Хувьсгал 2-р сарын 12-нд Чин улсын сүүлчийн хаан Пүиг буулгаснаар Хаант засгаас татгалзаж Бүгд найрамдах засагт шилжээд 3-р сард Үндсэн хуулиа баталсан ба хятад, манж, монгол, хотон, төвөд таван ардын эвийг бэлгэдэн таван өнгөт далбаатай болсон ч Төвөд, (ар) Халх Монгол орон ДИУ-тай зэрэг тусгаар тогтножээ.

 

 

1911 оны 11 сарын 29-нд түр ерөнхийлөгч болсон Сунь Ятсен өмнөд-умардын тэмцлээс зайлсхийж Бээжинд суугаа Чингийн жанжин асан Юань Шикайд зай тавьж өгсөн бөгөөд Юань Шикай 2-р сарын 15-нд ДИУ-ын түр ерөнхийлөгч, 1913 онд ерөнхийлөгч, 1915 онд өөрийгөө «хаан» өргөмжилж олонд буруутгагдаад 1916 онд өвчнөөр өөд болжээ.

Сунь Ятсен гадаадад гарсан байж байгаад өмнөдийн цэргийн жанждын дэмжлэгээр Гуандунд ирж 1919 онд Гоминдан буюу Үндэсний намыг дахин байгуулж Бээжин дэх Бэйянгийн засгийн газрыг эсэргүүцэх болов. Бэйянгийнхан дотроо эрх мэдлийн төлөө тэмцэлдэж байсан ба Версалийн гэрээнд дорой байсныг нь эсэргүүцэн их жагсаал өрнөж байв.

Марксизмын нөлөөгөөр феодалист эрх баригчийг эсэргүүцсэн үзэл нэвтэрч 1920 онд Хятадын эв хамт нам (ХКН) байгуулагдсан.

1927-1937: Наньжин

Сунь овогт 1925 онд нас барахад Чан Кайши үйл хэргийг нь үргэлжлүүлэн 1926 онд умард нутаг руу цэрэг хөдөлгөв. 1928 онд Бэйянгийн засгийн газрыг унагаж Хятадыг нэг удирдлаганд оруулан нийслэлийг Наньжинд шилжүүлжээ.

Гоминдан нам капитализм, ардчилалд зорьсон ба Хятадын банк, бусад байгууллагууд үүсч 1932 онд баг тамирчдаа олимпод анх илгээжээ. Эхэндээ коммунистууд түүнд тусалж байсан боловч удалгүй Гоминдан (үндсэрхэг, хөрөнгөт ёс), Коммунист (ядуу ардын эрх, эв хамт ёс) хоёр хүчин үзэл таарахгүйн улмаас улсаа 1927-1936 онд иргэний дайны байдалтай байлгав.

Үндсэрхэг засгийн газар Наньжин хавийн дорнод газар бүрэн нөлөөтэй байсан ба баруун хойд нутагт Хамилийн бослого, Хятад-төвөдийн дайн болж, Зөвлөлт Шинжаанд халдаж байв. Дорно умард нутгийг Япон эзэлж Манж-гог үүсгэсэн байна.

1937-1945: Японтой дайтсан

 

Манжуурыг эзэлсэн япончууд Цагаан хэрмийн ар, Хятадын дорнод эргээр ахиулан эзлэх болов. 1937 онд Бээжин, Шанхай, Наньжинг дараалан буулгасан ба япон хүний тоо хятадуудаас харьцангуй цөөн байсны улмаас Дотор газар луу цөм нэвтэрч чадалгүй тогтосхийж, Наньжинд Ван Жинвэйгээр толгойлуулсан тоглоомын байдалтай Хятадын засгийн газар байгуулжээ. Тус засгийн газар нэр хүнд муу, идэвхгүй байсан.

Германаас зэвсэг техник авсан ч ДИУ Японыг бодвол механикжисан анги нэгтгэлгүй байв. Үндсэрхэг, коммунист хүчнүүд тус тусдаа японтой байлдаж байсан цаг үеийг Чан ерөнхийлөгч «Япон - арьсны өвчин, коммунистууд - зүрхний өвчин» хэмээн оношилжээ.

Япон Дэлхийн хоёрдугаар дайнд бууж өгсөний дараа Гоминдан Чунчингаас Наньжинд буцан төвхнөсөн ба Тайвань (1895), Манжуур (1932) зэрэг алдагдсан газар ДИУ-д эргэн иржээ.

1945-1949: Дайны дараа

 

Эх орноос нь японыг хөөхөд тусалсан Америк, Зөвлөлт хоёр дэмжиж буй үзлээрээ Хятадыг замнуулахын тулд Коммунист, Гоминдан хоёр намыг тус тусад нь дэмжиж хооронд нь дахин дайтуулсан. Хоёр хүчин 1945 онд энхийн гэрээ байгуулсан боловч 1946 оноос шууд дайтаж эхэлсэн. ХКН-ын Ардын чөлөөлөх цэрэг Японы олзолсон зэвсэг, ЗХУ-ын дэмжлэгтэйгээр улам бүр хүчирхэгжиж Шаньдунгийн хойгийг АНУ-ын хяналтаас салган авсан бол АНУ Гоминдан намын Үндэсний хувьсгалт цэрэгт нисэх хүчин, тэнгисийн цэргээр тусалж байлаа.

Ардын чөлөөлөх цэрэг 1949 оны 1 сард Жанчхүүгийн бэхлэлтийг эзэлж Бэйпин (өнөөгийн Бээжин), 4-р сард Наньжин, намар Гуанжоу, Чунчин, Чөндүг эзэлсэн бөгөөд 10 сарын 1-нд Мао дарга БНХАУ байгуулагдсаныг тунхаглаж Бээжинг нийслэл болгожээ.

Чан Кайши Наньжингаас гараад хэдэн хотод суусны эцэст Тайвань арал руу дутаан сууж 12 сарын 7-нд Тайбэйг түр нийслэлээр зарласан ба улсынхаа нэрийг хятад хэлээр хэвээр хадгалан явжээ. Хятадын иргэний дайны уршгаар 1927-1949 оны хооронд 2-3 сая хүн амь үрэгдсэн гэдэг.

Хятадын шинэ улс буюу БНХАУ Тайванийг өөртөө нэгтгэж чадаагүй бөгөөд одоо хүртэл Тайваньд ДИУ-аас шилжин суусан төр оршсоор байгаа билээ.

 

Монгол Улс

1. Таван замын байлдаан
2. Гурван замын байлдаан
3. Нийслэл хүрээг хятадын гамин цэргээс чөлөөлсөн нь
4. Улаан хадны байлдаан
5. Байтаг Богдын хилийн мөргөлдөөн

Япон Улс

1. Хятад-Японы хоёрдугаар дайн

Зөвлөлт Холбоот Улс

1. Дорнод хятадын төмөр замын зэвсэгт мөргөлдөөн
2. Шинжаан ЗХУ-ын довтолгоо^{[permanent dead link]}