Леќа

Леќа
Три сорти леќа
Научна класификација
Царство:	Растенија
Ред:	Бобовидни
Семејство:	Бобови
Потсемејство:	Глушини
Род:	Леќа
Вид:	Кујнска леќа
Научен назив
Lens culinaris Medikus

Достигнува 40 см во висина и има обично по две сплеснати семки сместени во мешунка.

Човекот ја користи леќата за исхрана уште од предгрнчарскиот период на новото камено време и со тоа е една од првите припитомени растителни култури на Блискиот Исток. Археолошките наоди укажуваат на нејзина употреба пред 9.500 до 13.000 години.

По боја, леќата може да биде жолта, портокалово-црвена, зелена, кафеава или црна. Сортите се разликуваат и по големина и се продаваат со или без лупка, располовени или цели.

Со приближно 30% од калориите во белковински облик, леќата го зазема третото место по застапеност на белковини по единица тежина од сите зрнести, оревести и мешункасти плодови, веднаш по сојата и конопот. Во белковините се застапени есенцијалните аминокиселини изолеуцин и лизин. Како таква, леќата има голема улога како важен извор на белковини кај земјите од Западна Азија и Индискиот Потконтинент кои имаат големо вегетаријанско население. Од друга страна, растението е недостатно на две еденцијални аминокиселини: метионинот и цистеинот.

Леќата содржи и прехранбени влакна, фолна киселина, витамин Б₁ и минерали. Црвената (или розова) леќа има пониска концентрација на влакна од зелената (11% наспроти 31%). Важи за мошне добар извор на железо. Една шолја сварена леќа задоволува преку половина од дневната потреба од железо кај човекот.

Бидејќи леќата има мали количества на лесносварлив скроб (5%), а доста бавносварлив скроб (30%), таа е особено погодна за лица со шеќерна болест. Останатите 65% се отпорен скроб од класата RS1, кој е висококвалитетен отпорен скроб со 32% амилоза.

Леќата има и извесни противхранлици чинители, како што се трипсински забавувачи и релативно големата количина на фитати. Трипсинот е ензим со улога во варењето на храната, а фитатите ја намалуваат биорасположивоста на прехранбените минерали. Количеството на фитати може да се намали со чување на леќата во топла вода одвечер.

 

Растението се одгледува ширум целиот свет и е релативно отпорно на суша. Според Организацијата за исхрана и земјоделство на ООН (ФАО) во 2009 г. во светот се произведени 3,917 милиони тони леќа, од кои најголемиот дел во Канада, Индија, Турција и Австралија.

Во Република Македонија производството на леќа бележи голем пад во последните две децении. Во 2007 г. се произведени 87 тони, споредено со 177 тони во 1999 г. и 254 тони во 1992 г.

Околу една четвртина од леќата во светот се произведува во Индија и речиси сета се троши на домашниот пазар. Канада е најголем извозник на леќа во светот, при што 99% од неа се произведува во Саскачеван. Во сезоната 2009/10 во земјата се произведени рекордни 1,5 милиони тони. Најзастапена сорта е светлокафеавата.

10 најголеми производители на леќа (во тони)

Место	Земја	2010	2011	2012
1	Канада	1.947.100	1.531.900	1.493.620
2	Индија	1.031.600	943.800	950.000
3	Австралија	140.000	379.659	463.000
4	Турција	447.400	405.952	438.000
5	САД	392.675	214.640	240.490
6	Непал	151.757	206.969	208.201
7	Етиопија	80.952	128.009	151.500
8	НР Кина	125.000	150.000	145.000
9	Сирија	77.328	112.470	130.229
10	Иран	100.174	71.808	85.000
—	Цел свет	4.686.673	4.386.870	4.522.097
Извор: Организација за исхрана и земјоделство на ООН

• Дал (јадење)
• Зрнеста култура

•   Леќа на Викивидовите ^?
• „Леќа“ — Енциклопедија на живиот свет
• Леќа – добар извор на белковини Архивирано на 17 февруари 2015 г. — „Здравје и храна“ (македонски)
• „Леќа - одлична замена за месо“. Утрински Весник. 3 март 2013.^{[мртва врска]} (македонски)