Geslachskrenkde

Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'n Geslachskrenkde, ouch bekind es venerische krenkde, SOA (seksueel euverdraagbaar aondoening, oet 't Nederlands) of STI (seksueel euverdraagbaar infectie, oet 't Ingels), is 'n infectiekrenkde of 'n parasitair krenkde die inkel of veurnaomelek door seksueel contak weure euvergedrage. Dit contak kin zoewel vaginaal es anaal of oraal zien. Dèks, meh laank neet altied, geit 't um krenkdes die (veural) 't gemech of vrouwelek geslach trèffe. Sommege höbbe ingriepende gevolge wienie me ze neet behandelt.

De begrippe SOA en STI zien neet perceis 'tzelfde: es eine neet kraank weurt, meh wel 'ne pathogeen bij ziech dreug, heet heer gein SOA meh wel 'n STI.

Bacterieel krenkdes

• Chlamydia, door Chlamydia trachomatis
• Donovanosis, door Klebsiella granulomatis
• Druper (gonorrhoe), door Neisseria gonorrhoeae
• Syfilis, door Treponema pallidum
• Weike sjaanker (ulcus molle), door Haemophilus ducreyi

Käömekrenkdes

• Candidiase (gessjummel)
• Tinea cruris

Viraol krenkdes

• AIDS, door 't HIV
• Genitaolen herpes (herpes simplex)
• Hepatitis B, ouch wel A en E
• HPV-gerelateerde krenkdes wie baarmojerhalskaanker en genitaol vrattele
• Watervrattele (molluscum contagiosum)

Protozoïsche krenkdes

• Trichomoniase

Parasitair krenkdes

• Sjaamlous (Pthirus pubis)
• Sjörf (scabies), door Sarcoptes scabiei

In de westerse wereld stèlt me de diagnoos miestal volges medische teste. Allewel tot geine tes besteit veur alle geslachskrenkdes bijein, kinne sommege väöl veurkoumende wel tegeliek getes weure. In väöl len bestoon speciaal klinieke (zoegenaomde SOA-poli's) veur zoe'n diagnoses, boe me e stäölke vaan 't liefsvoch in de genitalië nump. In westerse wereld deit me dat dèks es twie veurheer promiscu partners 'n vaste relatie ingoon. In de derde wereld, veural Afrika, weure AIDS-teste dèks bij de geboorte aofgenomme. AIDS-teste mote door bloodprikke weure gedoon.

Es de ierste symptome versjijne, is 't zaak veur neet te laank mèt de diagnoos en de genezing te wachte. De gevolge vaan beveurbeeld syfilis kinne desastreus zien zoonder behaandeling.

Veurkoume

Geslachskrenkdes veurkump me door 't höbbe vaan veilege seks. Daobij is 't vaan belaank veur 't contak mèt d'n aandere zie liefsvoch te veurkoume. Alleriers kin dit door surrogaote wie telefoonseks, cyberseks of (twiezijege) masturbatie. Bij feitelek seksueel contak is 't nujeg veur e condoom te gebruke, 't eineg veurbehaajdsmiddel wat ouch tege geslachskrenkdes beheujt. Neet alle soorte doen dat evels neet doelmaoteg. Condome vaan derm of natuurrubber höbbe leukskes die micro-organismes, zeker virusse, kinne doorlaote. Allein latex en polyurethaan zien veileg. Ouch moot me 't gebruuk vaan olie (glijmiddel) oet de weeg goon; dit kin in 't latex oetbiete. E bitteke 'tzelfde gelt veur sókker, zoetot me smaakcondome allein veur orale seks moot gebruke.

Veurkoume vaan sommege geslachskrenkdes kin me ouch mèt vaccins. Dao bestoon prikke tege hepatitis A en B, herpes en versjèllende soorte HPV. Veural de lèste weurt väöl touwgedeend. Roond 't twelfde jaor, gemeinelek veur 't ierste seksueel contak, is 't beste memint veur dit te doen.

Genezing

De veurnaomste geslachskrenkdes zien bacterieel en kinne weure bestreje mèt antibiotica, dèks in combinatie veurgesjreve. Soms deent me die touw ietot symptome zien versjene, beveurbeeld bij slachoffers vaan verkrachting door iemes dee besmet is. Bij wijer geavanceerde gevalle moot soms tot ingriepende behandeling weure euvergegaange, wie amputatie. AIDS kin neet weure geneze, meh de symptome kinne blievend weure oonderdrök mèt 'n combinatie vaan zwoer medicijne.

Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel dees versie.