Yangtsê

Beşên wî yên herî kevn di sedsala 5an a beriyê zayînê de hatine çêkirin. Dirêjiya wî 6.300 kîlomêtre ye û çemê herî dirêj ê parzemîna Asyayê ye. Çemê Yangtsê sînorê başûr ê çanda kevnar a çînî ye ku dikeve navbera çemê zer li bakur û çemê dirêj a li başûr.

Yangtsê
Çemê Yangtsê
Cih
Herêm	Tîbet
Dewlet	Çîn
Taybetî
Dirêjayî	6.300 km
Tejane	1.808.500 km2
Robar
Cihderk	Dam Qu (Girê Jari)
- Cih	Çiyayên Tanggula
- Bilindayî	5220 m
Dev	Deryaya Çînê ya Rojhilat
- Cih	Shanghai û Jiangsu
Nexşe
Nexşeya çemê Yangtsê
biguhêre

Yangtzê di dîrok, çand û aboriya Çînê de roleke mezin lîstiye. Bi hezaran sal e ku çem ji bo av, avdanî, paqijî, veguhastin, pîşesazî, nîşankirina sînor û şer tê bikar anîn. Deltaya Yangtze ya dewlemend bi qasî 20% ji GDP ya Çînê çêdike. Bendava Sê Newala li ser çemê Yangtze santrala hîdro-elektrîkê ya herî mezin a cîhanê ye. Di sala 2014an de hikûmeta Çînê ragihand ku ew torgilokek veguheztinê ya pir-ast ava dikin ku ji rêhesin, rê û balafirgehan pêk tê û li kêleka çem kemberek aborî ya nû diafirîne.

Yangtze di nav cûrbecûr ekosîsteman re diherike û ji bo çend cureyên endemîk û di xetereyê de jîngeh e ku di nav de Aligatorê çînî, Porpoza bê perçik û Masiya Yangtzê, heye. Di heman demê de jingeha Delfîna çemê Yangtze ya windabûyî bû.

 

Çem ji çend şaxên li rojhilatê Deşta Tîbetê derdikeve ku ji du ji wan şaxan bi gelemperî wekî "çavkanî" têne binav kirin. Bi kevneşopî, hikûmeta Çînê çavkaniyê wekî Çemê Tuotuo li binê cemedek ku li rojavayê Çiyayê Geladandong li Çiyayê Tanggula ye, nas kiriye. Ev çavkanî li koordînat a 33°25′44″Bk 91°10′57″Rh / 33.42889°Bk 91.18250°Rh / 33.42889; 91.18250 tê dîtin û çavkaniya herî bilind e ku 5.342 mêtre bi ser asta deryayê dikeve. Çavkaniya rastîn a Yangtzê, ji hêla hîdroolojîkî ve dûrahiya çemê herî dirêj ji deryayê ye û li Girê Jari li serê Çemê Dam Qu ye. Çavkanî bi qasî 325 kîlomêtre dikeve başûrê rojhilatê Geladandongê. Ev çavkanî di dawiya sedsala 20an de hate dîtin û li koordînat a 94°30′44″E 33°26′39″Bk 90°56′10″Rh / 33.4442°Bk 90.9361°Rh / 33.4442; 90.9361 ye û bi bilindahiya 5.170 mêtre li ser asta deryayê ye. Çavkanî li başûrê rojhilatê bajarokê Chadan a parêzgeha Zadoi ya Prefektora Yushu ya Qinghaiyê ye. Wekî çavkaniya giyanî ya dîrokî ya Yangtzê, çavkaniya Geladandong hêj jî ji ber vedîtina çavkaniya Girê Jari bi gelemperî wekî çavkaniya Yangtzê tê binav kirin.