Чехтар

Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары Еуропаның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, Францияда, Германияда, Ұлыбританияда, АҚШ-та, Словакияда, Хорватияда, Аустрияда, Польшада және Украинада тұрады.

Чехтар
Бүкіл халықтың саны
10-12 млн.адам
Ең көп таралған аймақтар
Чехия	6 732 104 - 9 246 784
АҚШ	1 462 000
Канада	94 805
Германия	60 000
Аргентина	45 000
Ұлыбритания	45 000
Аустрия	40 324
Италия	40 000
Тілдері
Чех тілі
Діні
католик, протестант

Чех тілі үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше диалектілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.

 

Дінге сенушілері — католиктер сонымен қатар протестанттар да кездеседі.

Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын кельттер мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия Рим империясына қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия.

Қолайлы климаттық жағдайлар егіншілік пен мал шаруашылығын дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: қара бидай, арпа, бидай, картоп, қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады.

Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша).

 

Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ жейдеден, кең шалбардан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді.

Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде ет, балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін кофе, әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех сырасы ұлттық сусын болып саналады.

Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай:

• 1 218 (1970 ж.),
• 1 140 (1979 ж.),
• 1 157 (1989 ж.),
• 945 (1999 ж.) ,
• 271 (2009 ж.) адам.