1900-იანები: ათწლეული

მოვლენები

სარჩევი: 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909

1900

იანვარი

• 2 იანვარი — თბილისში აღინიშნა ქართული თეატრის დაარსებიდან 50 წლის იუბილე. ზეიმით შეხვდნენ ბათუმსა და ქუთაისშიც. აღნიშნულთან დაკავშირებით თბილისსა და ბათუმში დაიდგა გ. ერისთავის „გაყრა“, ასევე ილია ჭავჭავაძის „დედა და შვილი“ და „გლახა ჭრიაშვილი“.
• 4 იანვარი — ტიფლისთან ახლოს მოხდა მიწისძვრა, რის შედეგადაც განადგურდა 10 სოფელი და დაიღუპა 1000 ადამიანი.

თებერვალი

მარტი

• 8 მარტი — იწვის ლუი XIV-ის მიერ დაარსებული სარანგეთის ნაციონალური თეატრი Comedie-Francaise. მსხვერპლს შორის იყო ასევე 22 წლის მსახიობი იანა ენრიოტი. ამავე წლის 29 დეკემბერს იხსნება განახლებული შენობა.
• 28 მაისი — პორტუგალიაში, ესპანეთში, ალჟირსა და აშშ-ს რამდენიმე შტატში შეინიშნებოდა მზის სრული დაბნელება
• 29 ოქტომბერი — ნიუ-იორკში ქიმიური ქარხნის აფეთქების შედეგად დაიღუპა 200 ადამიანი.

1901

იანვარი

• 1 იანვარი : ავსტრალიის ექვსი კოლონია ფედერაციად გაერთიანდა და ავსტრალიის კავშირი შეიქმნა.
• 22 იანვარი : დიდი ბრიტანეთის და ირლანდიის გაერთიანებული სამეფოს მონარქი გახდა ედუარდ VII.

თებერვალი

• 15 თებერვალი : ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობამ უარი განაცხადა კუბის კონსტიტუციის მიღებაზე.
• 20 თებერვალი  : მუჰამედ ნაგიბი — ეგვიპტის პირველი პრეზიდენტი (გ. 1984)
• 26 თებერვალი : პანტელეიმონ ბერაძე — ქართველი ფილოლოგი (გ. 1968)

მარტი

• 28 მარტი  : დასრულდა ამერიკა-ფილიპინების ომი.

აპრილი

მაისი

• 25 მაისი : ჩამოყალიბდა არგენტინული საფეხბურთო კლუბი ატლეტიკო რივერ პლეიტი.

ივნისი

• 24 ივნისი : თავისი პირველი გამოფენა მოაწყო პაბლო პიკასომ.

ივლისი

აგვისტო

სექტემბერი

• 7 სექტემბერი : მოკრივეთა აჯანყების გამარჯვებულებმა (იაპონია, აშშ და სხვა ევროპული სახელმწიფოები) ჩინეთს საზავო პირობები წაუყენეს.
• 26 სექტემბერი : ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი გახდა რესპუბლიკელი თეოდორ რუზველტი.

ოქტომბერი

ნოემბერი

• 18 ნოემბერი : ბრიტანეთმა ამერიკის შეერთებულ შტატებს პანამის არხის შენების უფლება დაუთმო.

დეკემბერი

• 10 დეკემბერი: გაიმართა ნობელის პრემიის ლაურეატების დაჯილდოების პირველი ცერემონია გაიმართა.
• 12 დეკემბერი :ფიზიკოსმა გულიელმო მარკონიმ მორზეს ანბანის გამოყენებით პირველი უსადენო ტელეგრაფი დანერგა.
• 21 დეკემბერი: ნორვეგიის არჩევნებში პირველად მონაწილეობა ქალებმაც მიიღეს.
• 21 დეკემბერი: ამერიკელმა ინჟინრებმა უილიამ ჰარლიმ და არტურ დევიდსონმა პირველი მოტორიზებული ველოსიპედი შექმნეს.
• 29 დეკემბერი : დაარსდა ებრაული ეროვნული ფონდი, რომლის მიზანიც პალესტინაში მიწების შესყიდვაა.

1902

იანვარი

• 1 იანვარი — დაიწყო მაუწყებლობა პენსილვანიის რადიოიმ.
• 2 იანვარი — ტომას ესტრადა პალმა კუბის პრეზიდენტად აირჩიეს.
• 17 იანვარი — აბდილ-აზიზ იბნ საუსმა ერ-რიადში კონკურენტი კლანის გუბერნატორი მოკლა.

თებერვალი

• 5 თებერვალი — საფრანგეთის მთავრობამ მაღაროში მომუშავე ადამიანებს ცხრასაათიანი სამუშაო გრაფიკი დაუყენა.
• 15 თებერვალი — გაიხსნა ბერლინის მეტროპოლიტენი.

მარტი

• 6 მარტი —დაარსდა საფეხბურთო კლუბი მადრიდის რეალი.
• 18 მარტი —ტენორმა ენრიკო კარუზომ შექმნა პირველი ფონოჩანაწერები.

აპრილი

• 30 აპრილი —პარიზში პირველად შესრულდა ფრანგი კომპოზიტორი კლოდ დებიუსის შექმნილი ოპერა.

მაისი

• 8 მაისი — კარიბის კუნძულ მარტინიკაზე ვულკანი მონ-პელე ამოიფრქვა. მას 30 000-მდე ადამიანი ემსხვერპლა.
• 17 მაისი —ალფონსო XIII 16 წლის გახდა, რითიც დედამისის, ჰაბსბურგ-ლოთარინგიის დინასტიის წარმომადგენლის მარია კრისტინას რეგენტობას წერტილი დაესვა.
• 20 მაისი —დამოუკიდებლობა გამოაცხადა კუბამ.
• 31 მაისი —დაიდო ვერენინგის სამშვიდობო ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც დასრულდა ბურების მეორე ომი.

ივნისი

ივლისი

აგვისტო

სექტემბერი

• 1 სექტემბერი —პარიზში გაიმართა ფრანგი კინორეჟისორი ჟორჯ მელიესის ფილმი მოგზაურობა მთვარეზე პრემიერა გაიმართა.

ოქტომბერი

ნოემბერი

დეკემბერი

• 10 დეკემბერი —მდინარე ნილოსზე ასუანის პირველი კაშხალი გაიხსნა.

1903

იანვარი

• 1 იანვარი : გამოიცა ათას ერთი ღამის სრული ვერსია გამოიცა.
• 19 იანვარი : გონკურის ლიტერატურული საზოგადოება დამფუძნებელთა მიერ შედგენილ წესდებას აქვეყნებს.

თებერვალი

• 23 თებერვალს კუბამ ამერიკის შეერთებულ შტატებს გუანტანამოს ყურე დაუთმო.

მარტი

• 1 მარტს ურუგვაის პრეზიდენტი გახდა ხოსე ბატლიე ორდოიესი.
• 5 მარტს ოსმალეთმა და გერმანიამ შეთანხმებას მოაწერეს ხელი კონსტანტინოპოლ-ბაღდადის რკინიგზის აშენებაზე.
• 22 მარტს ამერიკის ქვანახშირის მომპოვებელმა კომისიამ მაღაროელთა სამუშაო საათების შემცირებისა და მათი ხელფასების 10%-ით გაზრდის რეკომენდაცია გასცა.

აპრილი

მაისი

ივნისი

• 11 ივნისს სახელმწიფო გადატრიალების დროს მოკლეს სერბეთის მეფე ალექსანდრე I და მისი მეუღლე.
• 16 ივნისს ჰენრი ფორდმა და თერთმეტმა ინვესტორმა დააარსა Ford Motors.

ივლისი

• 19 ივლისს პირველად ჩატარდა ტურ დე ფრანსის ველორბოლა.

აგვისტო

• 2 აგვისტოს მაკედონიისა და ოდრინის თრაკიის მოსახლეობა აჯანყდა ოსმალეთის იმპერიის წინააღმდეგ (ილინდენის აჯანყება).
• 4 აგვისტოს რომის პაპად აირჩიეს პიუს X.
• 23 აგვისტოს ლონდონში რსდმპ-ს სხდომაზე მოხდა განხეთქილება, რის შედეგადაც წარმოიშვა ორი ფრაქცია — ბოლშევიკური და მენშევიკური.

სექტემბერი

ოქტომბერი

• 10 ოქტომბერს დაარსდა ქალთა სოციალური და პოლიტიკური გაერთიანება.

ნოემბერი

დეკემბერი

• 17 დეკემბერს ძმებმა რაიტებმა ოთხი გაფრენა განახორციელეს.
• 17 დეკემბერს რუსეთის სოციალ-დემოკრატიულ პარტიაში ბოლშევიკებსა და მენშევიკებს შორის პირველი განხეთქილება მოხდა.

1904

იანვარი

თებერვალი

• 7 თებერვალს ამერიკის ქალაქ ბალტიმორში გაჩენილმა ხანძარმა ასობით ადამიანი იმსხვერპლა და უამრავი შენობა გაანადგურა.
• 8 თებერვალს დაიწყო რუსეთ-იაპონიის ომი.
• 22 თებერვალს არგენტინამ კუნძულ ლორის კუნძულზე ანტარქტიდის კონტინენტის პირველი, მუდმივმოქმედი სამეცნიერო სადგური, ორკნეის ბაზა შექმნა.

მარტი

აპრილი

• 8 აპრილს ბრიტანეთსა და საფრანგეთს შორის გაფორმდა გულითადი შეთანხმება.
• 18 აპრილს დაარსდა ფრანგული სოციალისტური გაზეთი L'Humanité.
• 30 აპრილს გერმანელმა გამომგონებელმა ქრისტიან ჰიუელსმეიერმა პირველი რადიოლოკატორი დააპატენტა.

მაისი

ივნისი

ივლისი

• 7 ივლისს საფრანგეთის ხელისუფლებამ მიიღო კანონი, რომელიც კრძალავდა რელიგიური კონგრეგაციების საგანმანათლებლო პროგრამებს.

აგვისტო

სექტემბერი

• 15 სექტემბერს პილოტებმა პირველად შეასრულეს საჰაერო აკრობატული ნომრები.

ოქტომბერი

• 28 ოქტომბერს გაიხსნა ნიუ-იორკის მეტროპოლიტენი.

ნოემბერი

• 16 ნოემბერს ინგლისელმა ინჟინრებმა ჯონ ამბროზ ფლემინგმა დააპატენტა დიოდი.
• 24 ნოემბერს ამერიკელმა გამომგონებელმა ბენჟამინ ჰოლტმა გამოცადა პირველი მუხლიხებიანი ტრაქტორი.

დეკემბერი

• 1 დეკემბერს ბრაზილიამ და ბოლივიამ გააფორმეს სამშვიდობო ხელშეკრულება, რითიც დასრულდა აკრის შტატში გაბატონებისთვის დაწყებული ომი.

1905

იანვარი

• 9 იანვარს რუსეთის იმპერიაში მოხდა სისხლიანი კვირის სახელით ცნობილი მოვლენები — მოკლეს ზამთრის სასახლის წინ შეკრებილი ათასობით მუშა.

თებერვალი

მარტი

• 31 მარტს ალბერტ აინშტაინმა გამოაქვეყნა სტატია, სადაც დეტალურად ისაუბრა ფარდობითობის სპეციალური თეორიის საფუძვლების შესახებ.
• 31 მარტს გერმანიის იმპერატორი ვილჰელმ II ტანჟერში ჩავიდა და მაროკოს სულთან მულაი აბდ ალ-აზიზს შეხვდა.

აპრილი

მაისი

ივნისი

• 7 ივნის ერნსტ ლუდვიგ კირხნერმა, ერიხ ჰეკელმა, ფრიც ბლეილმა და კარლ შმიდტ-ტოლუფმა ჩამოაყალიბეს არტ ჯგუფი ხიდი.
• 7 ივნის დაიშალა შვედეთისა და ნორვეგიის გაერთიანებული სამეფო.

ივლისი

აგვისტო

სექტემბერი

• 5 სექტემბერს პორტსმუთის ხელშეკრულებით დასრულდა რუსეთ-იაპონიის ომი.

ოქტომბერი

ნოემბერი

• 18 ნოემბერს პარიზში გაიხსნა ანრი მატისის და ანდრე დერენის გამოფენა შემოდგომის სალონი.
• 28 ნოემბერს დაარსდა ირლანდიის რესპუბლიკური პარტია.

დეკემბერი

• 5 დეკემბერს სანქტ-პეტერბურგში გამართული გაფიცვა შეიარაღებულ ამბოხში გადაიზარდა, თუმცა, საბოლოოდ ჩაიშალა.

1906

იანვარი

• 13 იანვარს ხანძარმა ქალაქ პანამის დიდი ნაწილი გაანადგურა.

თებერვალი

• 7 თებერვალს ფინეთის მთავრობამ 24 წელს გადაცილებულ მოქალაქეებს ხმის მიცემის უფლება მისცა.
• 17 თებერვალს პაპა პიუს X გამოსცა ენციკლიკა, რომელშიც საფრანგეთის რესპუბლიკის მიერ მიღებულ ეკლესიისა და სახელმწიფოს გამმიჯნავ კანონს აკრიტიკებდა.

მარტი

აპრილი

• 6 აპრილს აშშ-ში შედგა პირველი მოკლემეტრაჟიანი მულტფილმის, სასაცილო სახეების იუმორისტული ფაზების პრემიერა.
• 7 აპრილს ამოიფრქვა ვულკანი ვეზუვი.
• 18 აპრილს ქალაქ სან-ფრანცისკოში მოხდა 7,8 ბალიანი მიწისძვრა.

მაისი

ივნისი

• 30 ივნისს ამეერიკელმა გამომგონებელმა გრინლიფ უიტიერ პიკარდმა დააპატენტა დეტექტორული რადიომიმღები.

ივლისი

აგვისტო

• 16 აგვისტოს ჩილეს ქალაქ ვალპარაისოში მოხდა 8,2 ბალიანი მიწისძვრა.

სექტემბერი

ოქტომბერი

ნოემბერი

დეკემბერი

1907

• 26 ივნისი : ბოლშევიკებმა ტიფლისში ფულით დატვირთული დილიჟანსი გაძარცვეს.

1908

• 11.02 : იკრძალება იაპონელთა ემიგრაცია აშშ-ში.
• 27 აპრილი - ლონდონის საზაფხულო ოლიმპიადის გახსნა
• 4 ივნისი : პარიზის, მონმარტრის სასაფლაოდან, ემილ ზოლას ფერფლი პანთეონში გადააქვთ.
• 30 ივნისი : მეტეორიტი სახელად ტუნგუსკა ჩამოვარდა ციმბრიში, ბაიკალის ტბის მახლობლად. მეტეორიტის საერთო წონა დაახლოებით 40 000 ტონას აღწევდა. მან 60 კვ.კმ ტყე გაანადგურა.
• 1 ივლისი : შემოღებულ იქნა საერთაშორისო სიგნალი S.O.S. (Save Our Soul), რაც იშიფრება შემდეგნაირად: გადაარჩინე ჩვენი სული.
• 19 ივლისი : დაარსდა როტერდამის ფეინოორდი.
• 12 აგვისტო : პირველი T მოდელის ავტომობილების გამოშვება ფორდ მოტორ კომპანიის (Ford Motor Company) მიერ.
• 5 ოქტომბერი : ავსტრიამ შეიერთა ბოსნია-ჰერცეგოვინა.
• 5 ოქტომბერი : ბულგარეთი ოტომანის იმპერიისგან დამოუკიდებლობას აცხადებს - ფერდნინანდ I ბულგარელი ბულგარეთის ხელმწიფე ხდება.
• 28 დეკემბერი : მიწისძვრა იტალიის რეჯიო კალაბრიას პროვინციაში. დაიღუპა 130 000 ადამიანი.

1909