Հեպատոլոգիա: բժշկական մասնագիտություն

Վիրուսային և ալկոհոլային հեպատիտը և դրա հետևանքով առաջացղած բարդությունները մասնագետին դիմելու և խորհրդատվություն ստանալու հիմնական պատճառներն են։ Ավելի քան երկու միլիարդ մարդ իր կյանքի ինչ-որ պահի վարակվել է հեպատիտ B վիրուսով, և մոտավորապես 350 միլիոնը դարձել է մշտական վարակակիր։ Լյարդի քաղցկեղի մինչև 80%-ը կարող է վերագրվել հեպատիտ B-ին կամ հեպատիտ C-ին։ Մահացության առումով զիջում է միայն ծխելուն քաղցկեղ առաջացնող հայտնի գործոների շարքում։ Պատվաստումների և արյան փոխներարկումից առաջ խիստ սքրինինգի ավելի լայն կիրառմամբ, ապագայում ակնկալվում է վարակի ավելի ցածր մակարդակ։ Շատ երկրներում, սակայն, ալկոհոլի ընդհանուր օգտագործումը աճում է, և, հետևաբար, ցիռոզով և հարակից այլ բարդություններով հիվանդների թիվը համաչափորեն աճում է։

Հիվանդներին դեպի բազմաթիվ բժշկական մասնագետներ, ամենայն հավանականությամբ, ուղղորդում են ընտանեկան բժիշկները կամ տարբեր մասնագիտությունների բժիշկները։ Պատճառները կարող են լինել՝

• Դեղերի չափից մեծ դոզա. տարածված է պարացետամոլի գերդոզավորումը
• Ստամոքս-աղիքային արյունահոսություն պորտալ հիպերտենզիայի պատճառով
• Աննորմալ արյան ստուգում, որը վկայում է լյարդի հիվանդության մասին
• Երեխաների մոտ ֆերմենտային արատները, որոնք հանգեցնում են լյարդի մեծացման, սովորաբար կոչվում են լյարդի կուտակային հիվանդություն
• Դեղնախտ / Հեպատիտ վիրուսի դրական պատասխան արյան մեջ, հնարավոր է, որ հայտնաբերվել է արյան ստուգման ժամանակ
• Ասցիտ կամ որովայնի այտուցվածություն հեղուկի կուտակումից, որը սովորաբար պայմանավորված է լյարդի հիվանդություններով, բայց կարող է լինել այլ հիվանդություններից, ինչպիսիք են սրտային անբավարարությունը
• Լյարդի առաջադիմող հիվանդություն ունեցող բոլոր հիվանդները, օրինակ. ցիռոզը պետք է լինի մասնագետի հսկողության ներքո
• Անցնել էնդոսկոպիկ ռետրոգրադ խոլանգիոպանկրեատոգրաֆիա՝ լեղապարկի հիվանդությունների ախտորոշման կամ դրանց բուժման համար
• Տենդ՝ նշված օրգանների ախտահարման մասին վկայող այլ հատկանիշներով։ Որոշ էկզոտիկ արևադարձային հիվանդություններ, ինչպիսիք են հիդատիկ կիստը, կալա-ազարը կամ շիստոսոմոզը, կարող են կասկածվել։ Ներգրավված կլինեն նաև մանրէաբանները
• Լյարդի և լեղուղիների վրա ազդող համակարգային հիվանդություններ, օրինակ. հեմոքրոմատոզ
• Լյարդի փոխպատվաստման հետևում
• Պանկրեատիտ - սովորաբար ալկոհոլի կամ լեղաքարի պատճառով
• Վերոնշյալ օրգանների քաղցկեղ. Սովորաբար բազմամասնագիտական մոտեցում է իրականացվում ուռուցքաբանների և այլ փորձագետների ներգրավմամբ։

Եգիպտական մումիաների դիահերձման ապացույցները ցույց են տալիս, որ լյարդի վնասումը մակաբուծական բիլհարզիազի վարակից տարածված է եղել հին հասարակության մեջ։ Հնարավոր է, որ հույները կարող էին տեղյակ լինել լյարդի էքսպոնենցիալ կերպով կրկնօրինակելու ունակության մասին, ինչպես ցույց է տրված Պրոմեթևսի պատմության մեջ։ Այնուամենայնիվ, անտիկ ժամանակներում լյարդի հիվանդության մասին գիտելիքները կասկածելի էին։ Ոլորտի կարևոր առաջընթացների մեծ մասը կատարվել է վերջին 50 տարում։

• Ք.ա. 400 թվականին Հիպոկրատը աֆորիզմներում նշել է լյարդի թարախակույտը
• Հռոմեացի անատոմիստ Գալենը կարծում էր, որ լյարդը մարմնի գլխավոր օրգանն է։ Նա նաև բացահայտեց դրա կապը լեղապարկի և փայծաղի հետ
• Մոտավորապես մ․թ 100 Արետեոս Կապադովկիացին գրեց դեղնախտի մասին
• Միջնադարում Ավիցեննան նշել է մեզի կարևորությունը լյարդի հիվանդությունների ախտորոշման գործում։
• 1770 թվականին ֆրանսիացի անատոմիստ Անտուան Պորտալը նշեց արյունահոսության մասին կերակրափողի վարիկոզների պատճառով
• 1844 թվականին Գաբրիել Վալենտինը ցույց տվեց, որ ենթաստամոքսային գեղձի հյութերը քայքայում են սնունդը մարսողության ընթացքում
• 1846 Յուստուս Ֆոն Լիբիգը հայտնաբերեց ենթաստամոքսային գեղձի հյութի թիրոզինը
• 1862 Օսթին Ֆլինտը նկարագրեց «ստերկորինի» արտադրությունը
• 1875 Վիկտոր Չարլզ Հանոտը նկարագրեց ցիռոզային դեղնախտը և լյարդի այլ հիվանդություններ
• 1958 թվականին Մուրը մշակել է շների օրթոտոպիկ լյարդի փոխպատվաստման ստանդարտ տեխնիկա
• Մարդու լյարդի առաջին փոխպատվաստումը կատարվել է 1963 թվականին դոկտոր Թոմաս Է. Սթարզլի կողմից լեղուղիների ատրեզիայով տառապող երեք տարեկան տղայի վրա՝ շների լյարդի փոխպատվաստման տեխնիկան կատարելագործելուց հետո
• Բարուխ Ս. Բլումբերգը հայտնաբերեց հեպատիտ B վիրուսը 1966 թվականին և ստեղծեց դրա դեմ առաջին պատվաստանյութը 1969 թվականին։ 1976 թվականին նա արժանացել է ֆիզիոլոգիայի և բժշկության Նոբելյան մրցանակի
• 1989թ.-ին CDC-ի (Դանիել Վ. Բրեդլի) և Քիրոնի (Մայքլ Հութոն) հետազոտողները հայտնաբերել են հեպատիտ C վիրուսը, որը նախկինում հայտնի էր որպես ոչ A, ոչ B հեպատիտ և չէր կարող հայտնաբերվել արյան մատակարարման մեջ
• Միայն 1992 թվականին ստեղծվեց արյան թեստ, որը կարող էր հայտնաբերել հեպատիտ C դոնոր արյան մեջ

Հեպատոլոգիա բառը հին հունարենից է ἧπαρ (hepar) կամ ἡπατο- (hepato-), որը նշանակում է «լյարդ», և -λογία (-logia), որը նշանակում է «ուսումնասիրություն»։

 

1. Հիվանդությունների միջազգային դասակարգում (ICD 2007) – ԱՀԿ դասակարգում.

• Chapter XI․ Մարսողական համակարգի հիվանդություններ
  • K70-K77․ Լյարդի հիվանդություններ
  • K80-K87․ Լեղապարկի, լեղուղիների և ենթաստամոքսային գեղձի խանգարումներ

2. MeSH (բժշկական առարկայի վերնագիր)

• G02.403.776.409.405 նույնը, ինչ «Գաստրոէնտերոլոգիա»
• C06.552 Լյարդի հիվանդություններ
• C06.130 Լեղուղիների հիվանդություններ
• C06.689 Ենթաստամոքսային գեղձի հիվանդություններ

3. Բժշկության ազգային գրադարանի կատալոգ

• WI 700-740 Լյարդի և լեղուղիների հիվանդություններ
• WI 800-830 Ենթաստամոքսային գեղձ

• Էնդոսկոպիկ ռետրոգրադ խոլանգիոպանկրեատրոգրաֆիա(ERCP)
• Տրանսլյարդային ենթաստամոքսային խոլանգիոգրաֆիա (TPC)
• Տրանսլյարդային ներլյարդային պորտոսիստեմիկ շունտ (TIPSS)
• Լյարդի փոխպատվաստում և ենթաստամոքսային գեղձի փոխպատվաստում