Բջջակորիզ
Բջջակորիզ կամ կորիզ, բջջի կարևոր կառուցվածքային մասը, որտեղ պահպանվում, վերարտադրվում և հաջորդ սերնդին է փոխանցվում ժառանգական ինֆորմացիան։ Բջջակորիզը համարվում է նաև բջջում նյութափոխանակության կարգավորման և բոլոր օրգանոիդների կենսագործունեության հսկողության կենտրոն։
| Բջջակորիզ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | բջջի բաղադրիչ |
| Ենթատեսակ | intracellular membrane-bounded organelle? |
| Մասն է | eukaryotic cell? |
| Հաստություն | 6 մկմ |
| Տեղադրություն | Ցիտոպլազմա |
| Համագորձում է | anti-nuclear antibody? |
| Ֆունկցիաներ | Ժառանգական ինֆորմացիայի պահպանում և փոխանցում |
| Տեսակներ | չունի |
| Հայտնաբերվել է | 1831 |
Հայտնագործումը
Հավանաբար բջջակորիզի հնագույն նկարագրությունը Անտոնի Վան Լևենհուկինն (1632-1723) է, ով 1719 թ. ուսումնասիրելով սաղմոն ձկան էրիթրոցիտները նկարագրեց նաև այդ բջիջների կորիզները։ Ի տարբերություն կաթնասունների էրիթրոցիտների, ձկների էրիթրոցիտները պահպանում են կորիզները։ Ավելի մանրակրկիտ նկարագրություն տվեց բուսական բջիջները ուսումնասիրող շոտլանդացի գիտնական Ռոբերտ Բրաունը 1831 թ., իսկ կենդանական բջիջներում կորիզներն առաջին անգամ նկարագրեց Թեոդոր Շվանը 1838 թ.։ §Կորիզ¦ հունարեն-§Կարիոն¦, լատիներեն-§նուկլեուս¦, այդտեղից էլ կորիզի անգլերեն անվանումը՝ §nucleus¦:
Կառուցվածք
Սովորաբար կորիզը կլոր է կամ օվալաձև, բայց լինում են և այլ ձևերի՝ խոզանակաձև, ճյուղավոր, մատնոցանման, ձողիկաձև, հատվածավոր և այլն։ Կորիզների չափերը, ձևը կախված են բջիջների չափերից ու ձևերից։ Սովորաբար կորիզը կազմում է բջջի 20%-ը։ Բջիջների մեծ մասն ունի մեկ կորիզ, բայց կան և մեկից ավելի, նույնիսկ բազմաթիվ կորիզներ պարունակող բջիջներ։ Բջիջները բազմակորիզ են. օրինակ՝ ստորակարգ ձևերի մոտ, լյարդում, ողնուղեղում, մկաններում, ողնաշարավորների շարակցական հյուսվածքում։ Սովորական մանրադիտակով բջջակորիզը երևում է որպես մի բուշտ, որում առանձնանում է կորիզակը։ Առանձին դեպքերում պատահում են բջիջներ, իրենց բնույթով և ֆունկցիայով երկու կորիզներով՝ մեծ կամ մակրոնուկլեուս և փոքր կամ միկրոնուկլեուս։ Հայտնի են նաև կորիզազրկվող բջիջներ. օրինակ՝ կաթնասունների էրիթրոցիտները, որոնք իրենց զարգազման ընթացքում կորցնում են կորիզը։ Կորիզը կազմված է 4 հիմնական մասերից՝
| N | Բջիջ | Կորիզ |
|---|---|---|
| 1 | Բակտերիա | Չունի |
| 2 | Կապտականաչ ջրիմուռ | Չունի |
| 3 | Հասուն էրիթրոցիտ | Չունի |
| 4 | Թրոմբոցիտ | Չունի |
| 5 | Բույսերի մաղանման խողովակների | Չունի |
| 6 | Պրոկարիոտ | Չունի |
| 7 | Էուկարիոտ | Ունի |
| 8 | Լեյկոցիտ | Ունի |
| 9 | Նախակենդանի | Մեկից ավելի |
| 10 | Կանաչ ջրիմուռ | Մեկից ավելի |
| 11 | Լյարդի | Մեկից ավելի |
| 12 | Ողնուղեղի | Մեկից ավելի |
| 13 | Միջաձիգ զոլավոր մկանային | Մեկից ավելի |
| 14 | Շարակցական հյուսվածքի | Մեկից ավելի |
Բաղադրություն
Ֆիզիկոքիմիական տեսանկյունից, բջջի կորիզն ունի ավելի խիտ կոլոիդ լուծույթ, քան ցիտոպլազման։ Քիմիական բաղադրությամբ կորիզը խիստ տարբերվում է բջջի մյուս բաղադրամասերից և պարունակում է՝
Բջջի գրեթե ամբողջ ԴՆԹ-ն՝ 99%, կենտրոնացված է կորիզում, որտեղ նա սպիտակուցների հետ առաջացնում է բարդ միացություն՝ դեզօքսիռիբոնուկլեոպրոտեիդ։
Ֆունկցիաներ
- Իրականացնում է ժառանգական ինֆորմացիան պահպանման և վերարտադրության՝ հաջորդ սերնդին փոխանցում
- Մասնակցում է բջջի բաժանմանը
- Անուղղակի ձևով մասնակցում է սպիտակուցների կենսասինթեզին
- Կարգավորում է նյութափոխանակությունը և հսկում օրգանոիդների կենսագործունեությունը
- Կորիզում տեղի է ունենում ԴՆԹ-ի և ՌՆԹ-ի սինթեզ
- Կորիզակում տեղի է ունենում ռիբոսոմների մեծ և փոքր մասերի ձևավորում
- Կարգավորում է բջջի օրգանոիդների քանակը
- Ապահովում է միաբջիջ օրգանիզմների շարժունակությունը։
Աղբյուրներ
- Ընդհանուր Կենսաբանություն, հեղինակ Նադեժդա Բեգլարյան, էջ 110-111
- Կենսաբանություն, հեղինակ Տիգրան Թանգամյան, էջ 54-56
- Կենսաբանություն, հեղինակ Սիսակյան, էջ 24-25
Ծանոթագրություններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 657)։  |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Բջջակորիզ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.