Nobelova Nagrada Za Kemiju
Nobelova nagrada za kemiju (švedski: Nobelpriset i kemi) je godišnja nagrada Švedske akademije znanosti znanstvenicima kemičarima.
To je jedna od pet Nobelovih nagrada ustanovljenih oporukom Alfreda Nobela iz 1895. godine, a koje se dodjeljuju za izuzetne doprinose u kemiji, fizici, književnosti, fiziologiji ili medicini te za doprinos svjetskom miru.
Prvu je Nobelovu nagradu za kemiju 1901. dobio nizozemski kemičar Jacobus Henricus van 't Hoff, "za otkriće zakona kemijske dinamike i osmotskog tlaka u otopinama". Nagrada se tradicionalno dodjeljuje u Stockholmu na godišnjicu Nobelove smrti, 10. prosinca.
Popis dobitnika Nobelove nagrade za kemiju od 1901. do danas
| Godina | Slika | Dobitnik | Država | Razlog |
|---|---|---|---|---|
| 1901. |  | Jacobus Henricus van 't Hoff |  Nizozemska | "za otkriće zakona kemijske dinamike i osmotskog tlaka u otopinama" |
| 1902. |  | Hermann Emil Fischer |  Njemačka | "za rad na sintezama šećera i purina" |
| 1903. |  | Svante August Arrhenius |  Švedska | "za elektrolitnu teoriju disocijacije (vidjeti ion)" |
| 1904. |  | Sir William Ramsay |  Ujedinjeno Kraljevstvo | "za otkriće inertnih plinova u zraku" |
| 1905. | .jpg) | Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer | Njemačka | "za rad na organskim bojama i hidroaromatskim spojevima" |
| 1906. |  | Henri Moissan |  Francuska | "za istraživanje i izoliranje elementa fluora i za električnu peć nazvanu po njemu (Moissanova električna peć) |
| 1907. |  | Eduard Buchner | Njemačka | "za biokemijsko istraživanje i otkriće stanične slobodne fermantacije" |
| 1908. |  | Sir Ernest Rutherford | Ujedinjeno Kraljevstvo Novi Zeland | "za njegovo istraživanje na polju dezintegracije kemijskih elemenata i kemiju radioaktivnih supstanci" |
| 1909. |  | Wilhelm Ostwald | Njemačka | "za njegov rad na katalizi i istraživanje kemijske ravnoteže i brzine kemijskih reakcija" |
| 1910. |  | Otto Wallach | Njemačka | "za rad na polju alicikličkih spojeva" |
| 1911. |  | Marie Sklodowska-Curie |  Poljska Francuska | "zbog otkrića kemijskih elemenata radija i polonija te njezinog proučavanja radija" |
| 1912. | .jpg) | François Auguste Victor Grignard | Francuska | "za otkriće Grignardovog reagenta" |
.jpg) | Paul Sabatier | Francuska | "za njegovu metodu hidrogenacije organskih spojeva" | |
| 1913. |  | Alfred Werner |  Švicarska | "za rad na polju povezivanja atoma u molekule" |
| 1914. |  | Theodore William Richards |  SAD | "za njegovo određivanje atomske mase velikog broja elemenata" |
| 1915. |  | Richard Martin Willstätter | Njemačka | "za istraživanje biljnih pigmenata" |
| 1916. | Nije dodijeljena | |||
| 1917. | Nije dodijeljena | |||
| 1918. |  | Fritz Haber | Njemačka | "za sintezu amonijaka" |
| 1919. | Nije dodijeljena | |||
| 1920. |  | Walther Hermann Nernst | Njemačka | "za rad na području termodinamike" |
| 1921. |  | Frederick Soddy | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za rad ne području kemije radioaktivnih supstanci i istraživanju izotopa" |
| 1922. |  | Francis William Aston | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za otkriće izotopa kod velikog broja ne-radioaktivnih elemenata i za njegovo cjelobrojno pravilo |
| 1923. |  | Fritz Pregl |  Austrija Slovenija | "za izum metode mikoranalize organskih spojeva" |
| 1924. | Nije dodijeljena | |||
| 1925. |  | Richard Adolf Zsigmondy | Austrija Mađarska | "za njegovu demonstraciju heterogene prirode koloidnih otopina i korištenih metoda" |
| 1926. |  | Theodor H. E. Svedberg | Švedska | "za rad disperznim sustavima" |
| 1927. |  | Heinrich Otto Wieland | Njemačka | "za njegovo istraživanje žučnih kiselina i s njima povezanih tvari" |
| 1928. |  | Adolf Otto Reinhold Windaus | Njemačka | "za proučavanje sterola i njihove veze s vitaminima" |
| 1929. |  | Arthur Harden | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za istraživanje fermetacije šećera i enzima fermentacije" |
 | Hans Karl August Simon von Euler-Chelpin | Njemačka Švedska | ||
| 1930. | .jpg) | Hans Fischer | Njemačka | "za njegovo istraživanje hemina i klorofila" |
| 1931. |  | Carl Bosch | Njemačka | "za njihov doprinos kemijskim visokotlačnim metodama" |
 | Friedrich Bergius | Njemačka | ||
| 1932. |  | Irving Langmuir | SAD | "za rad u površinskoj kemiji" |
| 1933. | Nije dodijeljena | |||
| 1934. |  | Harold Clayton Urey | SAD | "za otkriće teškog vodika" |
| 1935. |  | Frédéric Joliot-Curie | Francuska | "za sintezu novih radioaktivnih elemenata" |
 | Irène Joliot-Curie | Francuska | ||
| 1936. |  | Petrus (Peter) Josephus Wilhelmus Debye | Nizozemska SAD | "za rad na molekularnoj strukturi kroz istraživanje dipolnih momenata i difrakciju X-zraka i elektrona u plinovima" |
| 1937. |  | Walter Norman Haworth | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za rad na ugljikovodicima i vitaminu C" |
 | Paul Karrer | Švicarska | "za rad na karotenoidima, flavinima i vitaminima A i B2" | |
| 1938. |  | Richard Kuhn | Austrija Njemačka | "za rad na karotenoidima i vitaminima" |
| 1939. |  | Adolf Friedrich Johann Butenandt | Njemačka | "za rad sa seksualnim hormonima" |
 | Lavoslav (Leopold) Ružička |  Hrvatska Švicarska | "za rad na polimetilenima i višim terpenima" | |
| 1940. | Nije dodijeljena | |||
| 1941. | Nije dodijeljena | |||
| 1942. | Nije dodijeljena | |||
| 1943. |  | George Hevesy | Mađarska | "za rad na upotrebi izotopa kao radioaktivnih pratitelja da bi se proučile kemijske reakcije" |
| 1944. |  | Otto Hahn | Njemačka | "za otkriće nuklearne fisije teške atomske jezgre" |
| 1945. |  | Artturi Ilmari Virtanen |  Finska | "za studiju u agrikulturi i prehrambenoj kemiji" |
| 1946. |  | James Batcheller Sumner | SAD | "za otkriće da enzimi mogu biti kristalizirani" |
 | John Howard Northrop | SAD | "za pripravu enzima i virusnih proteina u čistoj formi" | |
 | Wendell Meredith Stanley | SAD | ||
| 1947. |  | Sir Robert Robinson | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za istraživanje biljnih produkata, posebice alkaloida" |
| 1948. |  | Arne Wilhelm Kaurin Tiselius | Švedska | "za istraživanje elektroforeze i adsorpcijske analize" |
| 1949. |  | William Francis Giauque |  Kanada SAD | "za doprinose u području kemijske termodinamike" |
| 1950. |  | Otto Paul Hermann Diels | Zapadna Njemačka | "za njihovo otkriće i razvoj sinteze diena - Diels - Alderova reakcija" |
 | Kurt Alder | Zapadna Njemačka | ||
| 1951. |  | Edwin Mattison McMillan | SAD | "za otkrića u kemiji transuranijskih elemenata" |
 | Glenn Theodore Seaborg | SAD | ||
| 1952. |  | Archer John Porter Martin | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za njihovu intervenciju raspodjele kromatografije" |
 | Richard Laurence Millington Synge | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
| 1953. |  | Hermann Staudinger | Zapadna Njemačka | "za otkriće u području makromolekularne kemije" |
| 1954. |  | Linus Carl Pauling | SAD | "za proučavanje prirode kemijske veze" |
| 1955. |  | Vincent du Vigneaud | SAD | "za rad na sumpornim spojevima, naročito prve sinteze polipeptida" |
| 1956. |  | Sir Cyril Norman Hinshelwood | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za istraživanje mehanizma kemijskih reakcija" |
 | Nikolaj Nikolajevič Semjonov |  SSSR | ||
| 1957. |  | Alexander Robertus Todd, barun Todd od Trumpingtona | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za rad na nukleotidima i koenzimima nukleotida" |
| 1958. |  | Frederick Sanger | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za rad na strukturi proteina, posebice inzulina" |
| 1959. |  | Jaroslav Heyrovský |  Čehoslovačka | "za otkriće i razvoj polarografičke metode analize" |
| 1960. | | Willard Frank Libby | SAD | "za metodu korištenja ugljika-14 za određivanje starosti" |
| 1961. |  | Melvin Calvin | SAD | "za proučavanje asimilacije ugljik-dioksida u biljkama" |
| 1962. |  | Max Ferdinand Perutz | Austrija Ujedinjeno Kraljevstvo | "za njihove studije struktura globularnih proteina" |
 | John Cowdery Kendrew | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
| 1963. |  | Karl Ziegler | Zapadna Njemačka | "za otkrića koja se odnose na visoke polimere" |
 | Giulio Natta |  Italija | ||
| 1964. |  | Dorothy Crowfoot Hodgkin | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za njezine odrednice tehnika gama-zraka struktura važnih biokemijskih substanca" |
| 1965. |  | Robert Burns Woodward | SAD | "za postignuće u organskoj sintezi" |
| 1966. |  | Robert Mulliken | SAD | "za rad u svezi kemijskih veza i elektronske strukture molekula" |
| 1967. |  | Manfred Eigen | Zapadna Njemačka | "za studije o izrazito brzim kemijskim reakcijama" |
 | Ronald George Wreyford Norrish | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
 | George Porter | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
| 1968. |  | Lars Onsager |  Norveška SAD | "za otkriće obostranih relacija" |
| 1969. | | Derek Harold Richard Barton | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za njihove doprinose razvoju koncepata uobličenja" |
 | Odd Hassel | Norveška | ||
| 1970. |  | Luis Federico Leloir |  Argentina | "za otkriće nukleotida šećera i njihovu ulogu u biosintezi ugljikovodika" |
| 1971. |  | Gerhard Herzberg | Njemačka Kanada | "za doprinose o elektronskoj strukturi i geometriji molekula, naročito slobodnih radikala" |
| 1972. |  | Christian Boehmer Anfinsen, Jr. | SAD | "za rad na ribonukleazi" |
| | Stanford Moore | SAD | "za doprinos razumijevanju veze između kemijske strukture i katalitičke aktivnosti molekule ribonukleaze" | |
| | William Howard Stein | SAD | ||
| 1973. | | Ernst Otto Fischer | Zapadna Njemačka | "za rad na kemiji organometaličkih spojeva" |
.jpg) | Geoffrey Wilkinson | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
| 1974. |  | Paul John Flory | SAD | "za temeljni rad, teoretski i eeksperimentalni, u fizikalnoj kemiji makromolekula" |
| 1975. |  | John Warcup Cornforth |  Australija Ujedinjeno Kraljevstvo | "za rad na stereokemiji enzimsko-kataliziranih reakcija" |
 | Vladimir Prelog | Hrvatska Švicarska | "za proučavanje stereokemije organskih molekula i reakcija" | |
| 1976. |  | William Nunn Lipscomb, Jr. | SAD | "za proučavanje strukture borovodika" |
| 1977. |  | Ilya Prigogine |  Belgija | "za doprinos neuravnoteženoj termodinamici" |
| 1978. | | Peter Dennis Mitchell | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za formulaciju kemiosmotske teorije" |
| 1979. | | Herbert Charles Brown | SAD | "za razvitak korištenja spojeva bora i fosfora kao reagensa u organskoj sintezi" |
| | Georg Wittig | Zapadna Njemačka | ||
| 1980. |  | Paul Berg | SAD | "za temeljne studije u biokemiji nukleinskih kiselina, naročito promatrajući rekombinaciju DNK" |
 | Walter Gilbert | SAD | "za doprinose u svezi određivanja DNK sekvenci u nukleinskim kiselinama" | |
| | Frederick Sanger | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
| 1981. |  | Kenichi Fukui |  Japan | "za teorije u svezi tijeka kemijskih reakcija" |
 | Roald Hoffmann | SAD | ||
| 1982. |  | Aaron Klug |  JAR Ujedinjeno Kraljevstvo | "za njegov razvoj kristalografije elektronske mikroskopije" |
| 1983. | .jpg) | Henry Taube | Kanada SAD | "za rad na mehanizmima reakcija elektronskog transfera" |
| 1984. |  | Robert Bruce Merrifield | SAD | "za njegov razvoj metodologije za kemijsku sintezu na čvrstom kalupu" |
| 1985. |  | Herbert Aaron Hauptman | SAD | "za njihove postignuća u razvijanju kristalografije za određivanje kristalnih struktura" |
 | Jerome Karle | SAD | ||
| 1986. |  | Dudley Robert Herschbach | SAD | "za doprinose u svezi dinamika elementarih kemijskih procesa" |
| Yuan Tseh Lee |  Republika Kina SAD | |||
 | John Charles Polanyi | Kanada | ||
| 1987. | | Donald James Cram | SAD | "za njhov razvoj i korištenje molekula sa strukturno-specifičnim interakcijama visoke selektivnosti" |
 | Jean-Marie Lehn | Francuska | ||
| | Charles John Pedersen | SAD | ||
| 1988. | | Johann Deisenhofer | Zapadna Njemačka SAD | "za njihovu determinaciju tro-dimenzionalne strukture centra fotosinteske reakcije" |
 | Robert Huber | Zapadna Njemačka | ||
.jpg) | Hartmut Michel | Zapadna Njemačka | ||
| 1989. |  | Sidney Altman | Kanada SAD | "za otkriće katalitičkih značajki RNK" |
 | Thomas Robert Cech | SAD | ||
| 1990. |  | Elias James Corey | SAD | "za njegov razvoj teorije i metodologije organske sinteze" |
| 1991. |  | Richard Robert Ernst | Švicarska | "za njegove doprinose razvoju visoke rezolucije nuklearno-magnetske rezonance (NMR) spektroskopije" |
| 1992. |  | Rudolph Arthur Marcus | Kanada SAD | "za njegove doprinose teoriji reakcija elektronskog transfera u kemijskim sistemima" |
| 1993. |  | Kary Banks Mullis | SAD | "za doprinose razvoju metoda kemije bazirane na DNK" |
| | Michael Smith | Ujedinjeno Kraljevstvo Kanada | ||
| 1994. |  | George Andrew Olah | Mađarska SAD | "za njegov doprinos karbokatonskoj kemiji" |
| 1995. |  | Paul Jozef Crutzen | Nizozemska | "za njihov rad u atmosferskoj kemiji, u konkretnoj ozonskoj depleciji" |
 | José Mario Molina-Pasquel Henríquez |  Meksiko SAD | ||
 | Frank Sherwood Rowland | SAD | ||
| 1996. |  | Robert Floyd Curl, Jr. | SAD | "za njihovo istraživanje o fulerenima" |
 | Sir Harold Walter Kroto | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
 | Richard Errett Smalley | SAD | ||
| 1997. |  | Paul Delos Boyer | SAD | "za njihovu elucidaciju enzimskog mehanizma temeljne sinteze adenozin trifosfata (ATP-a)" |
 | John Ernest Walker | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
 | Jens Christian Skou |  Danska | "za otkriće ionsko-transportnog enzima, Na+K+-ATPase" | |
| 1998. |  | Walter Kohn | SAD | "za negov razvoj teorije funkcionalne zbijenosti" |
 | John Anthony Pople | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za njegovo istraživanje i razvoj računske metode u kvantnoj kemiji" | |
| 1999. | .jpg) | Ahmed Hassan Zewail |  Egipat SAD | "za njegove studije tranzacije stanja kemijskih reakcija koristeći femtosekundarnu spektroskopiju" |
| 2000. | .jpg) | Alan Jay Heeger | SAD | "za otkriće i razvoj vodljivih polimera" |
 | Alan Graham MacDiarmid | Novi Zeland SAD | ||
 | Hideki Shirakawa | Japan | ||
| 2001. | | William Standish Knowles | SAD | "za njegov rad na kiralno kataliziranim hidriranim reakcijama" |
 | Ryoji Noyori | Japan | ||
 | Karl Barry Sharpless | SAD | "za rad na kiralno kataliziranim oksidacijskim reakcijama" | |
| 2002. |  | John Bennett Fenn | SAD | "za razvoj metoda za identifikaciju i strukturnu analizu bioloških makromolekula" |
 | Koichi Tanaka | Japan | ||
 | Kurt Wüthrich | Švicarska | ||
| 2003. |  | Peter Agre | SAD | "za otkrića u svezi ionskih kanala u staničnim membranama" |
 | Roderick MacKinnon | SAD | ||
| 2004. |  | Aaron Ciechanover |  Izrael | "za otkriće of ubikvitinske proteinske degradacije" |
 | Avram Hershko | Izrael | ||
 | Irwin Rose | SAD | ||
| 2005. | .jpg) | Yves Chauvin | Francuska | "za razvitak metode olefinske metateze u organskoj sintezi" |
 | Robert Howard Grubbs | SAD | ||
 | Richard Royce Schrock | SAD | ||
| 2006. |  | Roger David Kornberg | SAD | "za proučavanje molekularne baze eukariotske transkripcije" |
| 2007. |  | Gerhard Ertl | Njemačka | "za proučavanje kemijskih procesa na čvrstim površinama" |
| 2008. |  | Osamu Shimomura | Japan | "za otkriće i razvoj zelenog fluorescentnog proteina (GFP)" |
 | Martin Chalfie | SAD | ||
 | Roger Yonchien Tsien | SAD | ||
| 2009. |  | Venkatraman Ramakrishnan | Ujedinjeno Kraljevstvo | "za proučavanje strukture i funkcije ribosoma" |
 | Thomas Arthur Steitz | SAD | ||
 | Ada E. Yonath | Izrael | ||
| 2010. |  | Richard F. Heck | SAD | "„za međuspojne reakcije katalizirane paladijumom pri organskim sintezama“ |
 | Ei-ichi Negishi | Japan | ||
 | Akira Suzuki | Japan | ||
| 2011. |  | Dan Shechtman | Izrael | "za otkriće kvazi-kristala" |
| 2012. | .jpg) | Brian Kobilka | SAD | " za otkriće funkcioniranja receptora vezanih na G-protein (GPCR)" |
 | Robert Lefkowitz | SAD | ||
| 2013. |  | Martin Karplus | Austrija SAD | "za razvoj računalnih modela složenih kemijskih procesa" |
 | Michael Levitt | Izrael Ujedinjeno Kraljevstvo SAD | ||
 | Arieh Warshel | Izrael SAD | ||
| 2014. |  | Eric Betzig | SAD | "za razvitak fluorescentne mikroskopije visoke razlučivosti" |
 | Stefan Walter Hell |  Rumunjska Njemačka | ||
 | William Esco Moerner | SAD | ||
| 2015. |  | Tomas Lindahl | Švedska SAD | "za radove o otkrivanju načina na koji stanice obnavljaju oštećeni DNK" |
 | Paul Lawrence Modrich | SAD | ||
 | Aziz Sancar |  Turska SAD | ||
| 2016. |  | Jean-Pierre Sauvage | Francuska | "za dizajn i sintezu molekularnih strojeva" |
.jpg) | Fraser Stoddart | Ujedinjeno Kraljevstvo SAD | ||
 | Ben Feringa | Nizozemska | ||
| 2017. | .jpg) | Jacques Dubochet | Švicarska | "za razvoj krio-elektronske mikroskopije za određivanje biomolekula u otopini visoke rezolucije" |
.jpg) | Joachim Frank | Njemačka | ||
.jpg) | Richard Henderson |  Škotska | ||
| 2018. |  | Frances Arnold | SAD | "za fagski prikaz peptida i antitijela" |
.jpg) | George Smith | SAD | ||
 | sir Gregory Winter | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
| 2019. | .jpg) | John Goodenough | SAD | "za razvoj litij-ionskih baterija" |
 | M. Stanley Whittingham | Ujedinjeno Kraljevstvo | ||
 | Akira Yoshino | Japan | ||
| 2020. |  | Emmanuelle Charpentier | Francuska Njemačka | "za postignuća u istraživanju metode prepravljanja genoma, poznate kao CRIPSR-Cas9" |
 | Jennifer Doudna | SAD | ||
| 2021. |  | Benjamin List | Njemačka | "za razvoj asimetrične organokatalize" |
| David MacMillan | Ujedinjeno Kraljevstvo | |||
| 2022. |  | Carolyn R. Bertozzi | SAD | "za razvoj kemije klikova i bioortogonalne kemije" |
| Morten Meldal | Danska | |||
| | Karl Barry Sharpless | SAD | ||
| 2023. | Moungi Bawendi | Francuska | "za otkriće i razvoj kvantnih točaka" | |
 | Louis Brus | SAD | ||
| Aleksej Jekimov |  Rusija | |||
Vanjske poveznice
- Službena stranica Švedske akademije znanosti Arhivirana inačica izvorne stranice od 16. prosinca 2008. (Wayback Machine) (šved.) (engl.)
Ostali projekti
 | Zajednički poslužitelj ima još gradiva o temi Nobelova nagrada za kemiju |
This article uses material from the Wikipedia Hrvatski article Nobelova nagrada za kemiju, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Sadržaji se koriste u skladu s CC BY-SA 4.0 osim ako nije drukčije navedeno. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Hrvatski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.