चंदन

चंदन महणटकच आमचया नाकात रिगता तो मधूर असो  चंदनाचो परमळ . धार्मीक  वा  हेर कायांत आमी चंदनाचो वापर करतात. वास हो चंदनाचें खासशेलेंपण आसलें तरी ताथच्या वखदी गूणधमूय भरिलले आसात. वखदी चंदनाचे हें  सूवादीक झाड दाट रानात जाता. कनाटक आनी तामीळनाडू राज्याच्या कांय गरमेच्या भागात मेळपी चंदनाच्या झाडांत सुगंध चड प्रमाणात आसुन तातुंत तेलाचो अंशूय चड आसा. झाडाचीं पानां , फुलां वा सालीक वास नासता . चंदनाचें झाड कातरतकच भितरलया खोडाक सुगंध येता . ताचो रंग हळदुवो धवसो आसता . आयुर्वेदात ह्या खोडाचो आनी त्या पासून तयार केललया तेलाचो उपेग साबार दुयेंसांखातीर सांगला.

धवो चंदन आनी तांबडो चंदन (Pterocarpur santatinis) अशे चंदनाचे दोन मुखेल प्रकार आसात. तांबड्या चंदनाचो रंग तांबूस आसता. गरमेच्या दिसांनी तशेंच पित्त वा रगत इबाडून जावपी दुयेसां वेळार हो चूर्ण गरम उडक पियेंलयार वयलीं दुयेंसां पयसावतात . रगत इबाडून कातीक फोड येवप, जळजळ पडप खाज  सुटप ,अशया तरेच्या कातिच्या विकारांत चंदनाच्या चुर्णाचो लेप करुन लावचो . ते भातर किरायत्याच्या, चंदनाच्या चूर्णात म्होंव आनी तूप घालून ताचें मिश्रण पोटांत घेवचें .अशें केलयार कुडितलया रत्ताची शुध्दी जावन वयलया दुयेंसांनी गूण मेळटा.

कांय कातिच्या विकारांनी कातीर खाज सुटलया चंदनाचें तेल त्या भागाक लावचें आनी ते पोटांतुय घेवचें.रगतातलया दोशांची शुध्दी जावन रगत पसारण ( blood circulation ) जावपाक  मजत जाता . कातिचो रंगूय सुदारता . कातिच्या विकारात उदक तेंवता जालयार चंदनाचो चुर्ण त्या भगाक लावचो .कडितलें पित्त इबाडून आंगांक जळजळ पडलयार चंदनाचो चर्ण आनी वाळ्याचो चूर्ण आंगांक काडचो आनी कपाळार चंदनाचो लोप लावचो.

पित्ताक लागून तकली दुखता जालयार कपाळार जंदनाचो लोप काडचो .पिंताचो त्रास जायत जालयार वा पोटांत जळजळ पडलयार चंदनाचो चूर्ण उदका वांगडा घेवचो . उलटी जालयार चंदन आनी  आंवाळ्याचो चूर्ण म्होंवा वांगडा घेवचो. आंगातले गरमेक लागून वा पित्ताक लागून चड घाम येत वा घामसाण मारत जालयार चंदनाचें तेल  दोन थेंबे कानांत घालचें . चंदनाची कांडी दुदांत झरोवन मुखामळार लायलयार काती वयले दाना वचून मुखामळावयले कातीचो रंग सुदारपाक मजत जाता आनी तिकितसाण येता. साबणान वा सौंदर्यप्रसाधनानी चंदनाचो वापर बय्राच प्रमाणात करतना दिशटी पडटा. तो ताच्या ह्याच मुखेल गाणाक लागून . कामणी  साररक्या कांय फिग्दाच्या दुयेंसावेळार चंदनाचो चूर्ण पोटांत घेवचो . कामणींत वाडिललों पींत भातर काडून फिग्दाचें कार्य सुदारता आनी दुयेंस बरें जावपाक मदत करता. पातळ परसाकडेन जाता वा संडासांतल्यान रगत पडटा आसत जालयार हो चंदनाचो चुर्ण पोटांत, घेवचो.जायते फावट आमचे कुडींतलो कणदोश इबाडिललया कफाचें शोशण जाता आनी दंत  जावपाक पावनात  पित्ताक लागून तान लागता जालयार चंदनाचो चूर्ण पोटांत घेवचो . तातूंत इबाडिललया कफाचें शोशण जाता आनी दंत जावपाक पावनात . पित्ताक लगून तान लागून तान लागता जालयार चंदनाचो चूर्ण घालून दवरिललें उदक साकर घालून पियेवंचें . पूण ताळो सुकून आयलयार चंदनाचो उपेग मात करचो न्हय.