बाबासाहेब आंबेडकर
भीमराव रामजी आंबेडकर (जल्मः 14 एप्रिल 1891, महू-मध्यभारत; मरणः 6 डिसेंबर 1956, दिल्ली), बाबासाहेब आंबेडकर नावाने प्रसिद्ध, भारताच्या संविधानाचो शिल्पकार.
देवनागरी |
एक म्हान कायदेपंडित. दलीत लोकांपासत आपली पुराय जीण ओंपिल्लो म्हान भारतीय फुडारी.
ताचो बापूय रामजी सकपाळ लश्करांत सुभेदार आसलो. ताचे आवयचें नांव ‘ भीमाबाई ’ आसलें. आजो मालोजी सकपाळ लश्करांत शिपाय आसलो. उपरांत तो मेजर म्हूण निवृत्त जालो.रत्नागिरी जिल्ह्यांतलो आंबडवे हो ताच्या घराण्याचो मूळ गांव आसलो. आवय बापायलो बाबासाहेब चवदावो भुरगो आसलो. तातूंतलीं फकत सात जाण जिवीं उल्लीं. तो स वर्साचो आसतना ताचे आवयक मरण आयलें. उपरांत बापूय आनी आतें ‘ मीराबाई ’ हांणी ताका ल्हानाचो व्हड केलो.
बाबासाहेब दोन फावट लग्न जालो. पयलें लग्न सोळा वर्सां पिरायेचेर भिकू वलंणकार हाची धूव ‘ रमाबाई ’ हिचे वांगडा जालें. तिका 17 मे 1935 दिसा मरण आ य लें. फुडें ताचें दुसरें लग्न डॉ. शारदा कबीर (सविता आंबेडकर) हिचे वांगडा 15 एप्रिल 1948 वर्सा जालें.
लश्करांतल्यान नि वृ त्त जातकच ताचो बापूय आपल्या कुटुंबासयत नोकरे खातीर साताऱ्याक आयलो. थंय ताणें आपलें मुळावें शिकप घेतलें. शाळेंत शिकतासतना ‘ आंबेडकर ’ नांवाच्या मास्तरान ताचें नांव सकपाळाचें आंबेडकर केलें. आंबेडकाराचें माध्यमिक आनी विश्वविद्यालयीन शिकप एल्फिन्स्टन हायस्कूल आनी कॉलेजींत जालें. सन 1907 तो मॅट्रिक पास जालो तर सन 1912 त तो पदवीधर जालो. हे खातीर ताका केळूस्कार गुरूजीचें मार्गदर्शन आनी बडोद्याचो सयाजीराव गायकवाड हाचो अर्थीक पालव मोलाचो थारलो. बडोद्याच्या राजाच्या अर्थीक पालवाक लागून सन 1913 त तो उंचेल्या शिक्षणाखातीर विदेशांत वचूंक शकलो. अमेरिकेंतल्या कोलंबिया आनी इंग्लंडांतल्या लंडन विश्वविद्यालय आनी ग्रेज-इन हांगासून ताणें एम्. ए., पीएच्. डी. (कोलंबिया), डी. एससी. (लंडन), बार अॅट लॉ (लंडन) ह्यो पदव्यो जोडल्यो. अर्थशास्त्र, मानववंशशास्त्र, कायदेशास्त्र, दर्शनशास्त्र, धर्मशास्त्र, तर्कशास्त्र आनी समाजशास्त्र हाचें गिन्यान त्यावरवीं ताणें जोडलें.
भारतांत परत येतकच ताणें बडोदे संस्थानाची नोकरी केली. थंय ताका ‘ अस्पृश्य ’ म्हूण वायट अणभव आयले. तेखातीर ताणें नोकरी सोडली. उपरांत मुंबयंत सिडनहॅम कॉलेजींत ताणें प्राध्यापकाची नोकरी केली. थंय ताका असोच वायट अणभव आयलो. अस्पृश्य म्हूण खिणाखिणाक आयिल्ल्या वायट अणभवाक लागून अस्पृश्यांभितर जागृताय हाडपाचो वावर करपाचें ताणें थारायलें. 31 जानेवारी 1920 दिसा ताणें ‘ मूकनायक ’ नांवाचें पंद्रशी नेमाळें काडलें. तशेंच त्याच वर्सा कोल्हापूर संस्थानांतल्या अस्पृश्यांची परिशद माणगांव हांगा घेतली. सन 1924 त ताणें ‘ बहिष्कृत हितकारिणी ’ हे संस्थेची थापणूक केली. सन 1926 त सातारा जिल्ह्यांत रहिमतपूरांत भरिल्ल्या महार परिशदेंत ताणें आपल्या अस्पृश्य भावांक वतनदारी आनी गांवकीचे हक्क सोडून दिवपाक सांगलें. 25 डिसेंबर 1927 त महाराष्ट्रांत ‘ महाड ’ हांगा थंयच्या तळ्यांत अस्पृश्यांक हेर जातींवरी उदक भरपाक मेळचें म्हूण आपल्या हजारांनी वांगड्यांसयत सत्याग्रह केलो. त्यावेळार अस्पृश्यतायेचो पुरस्कार करपी ‘ मनुस्मृती ’ ताणें जळयली. भारतांतलीं देवळां अस्पृश्यांखातीर उक्तीं जावचीं अशें ताका दिसतालें. नाशिकच्या काळाराम मंदिरांत प्रवेश करपाचो सत्याग्रह 2 मार्च 1930 दिसा ताणें सुरू केलो. तो सन 1935 मेरेन पांच वर्सा चालू उल्लो. इतले मजगतीं अस्पृश्यांचे हेडगे रानवट जमातीचे तशेंच दलीत समाजाचे प्रस्न संवसारामुखार येवचे म्हूण ताणें खासा यत्न केलो. लंडनांत भरिल्ले गोलमेज परिशदेंत आपली बाजू मांडून हिंदू संस्कृतायेन तांचे पिळगेक न्हयकारिल्ले अधिकार परते मेळोवन दिवपाक म्हत्वाचो वावर केलो. दलितांचे प्रस्न लोकांमुखार मांडपाखातीर ‘ बहिष्कृतभारत ’, ‘ जनता ’, ‘ समता ’, सारक्या खबरेपत्रांतल्यान सातत्यान बरप केलें. 24 सप्टेंबर 1932 दिसा गांधी – आंबेडकार हांच्यामदीं ‘ पुणे कबलात ’ जाली. तातूंत राखीव जाग्यांचो आंकडो थारावपाखातीर पांच वर्सांनी ‘ जननिर्देश ’ घेवचो अशें थारलें.
सन 1936 त ताणें स्वतंत्र मजूर पक्षाची थापणूक केली. सन 1937 त विधानसभेचो वांगडी म्हूण तो वेंचून आयलो. सन 1937 त संघराज्य पध्दत आनी दारुबंदी धोरण हाका ताणें खर निशेद परगटायलो. सन 1942 त ‘ ऑल इंडिया शेड्यूल्ड कास्ट्स फेडरेशनाची ’ ताणें थापणूक केली. सन 1942 ते 1946 मेरेन व्हाईसरॉयच्या कार्यकारी मंडळांत तो कामगार फुडारी आसलो. ह्या काळांत ताणें ‘ पीपल्स एज्युकेशन सोसायटी ’ची थापणूक केली आनी मुंबय सिद्धार्थ महाविद्यालय सुरू केलें. सन 1946 त बंगाल प्रांतांतल्यान संविधान सभेचेर वांगडी म्हूण तो वेंचून आयलो. 29 ऑगस्ट 1947 वर्सा स्वतंत्र भारताचे घटना समितीचो अध्यक्ष म्हूण ताची वेंचणूक जाली.
हिंदू बायलांचे लर्वांगीण भलायकेखातीर ताणें मांडिल्ल्या ‘ हिंदू कोड बिलाक ’ कर्मठवाद्यां कडल्यान विरोध जालो. हें बिल लोकसभेंतल्यान भायर पडटकच, नेहरूच्या मंत्रीमंडळांतल्यान कायदेमंत्री पदाचो राजीनामो दिवन तो भायर सरलो आनी परतून 1952 त राज्यसभेचेर वेंचून आयलो. लोकसभेची वेंचणूक ताणें दोन फावट लडयली. पूण दोनूय फावट ताका हार खावची पडली.
हिंदू धर्मांतल्या चातुर्वर्ण्य वेवस्थेक विटून 14 ऑक्टोबर 1956 दिसा नागपूर हांगा समता, भावपण, न्याय, स्वतंत्रताय, प्रज्ञा, करूणा, शील हांची शिकवण समस्त संवसाराक दिवपी बौद्ध धर्माची दीक्षा ताणें आपल्या सुमार पांच लाख अनुयायांसयत घेतली.
डॉ. आंबेडकारांक वाचनाचो खूब नाद आसलो. ताच्या ग्रंथांलयाींत 50,000 दुर्मळ पुस्तकां आसलीं. ताच्या गाजिल्ल्या पुस्तकांमदीं ‘ द इव्होल्यूशन ऑफ प्रॉव्हिन्शिअल फायनान्स इन ब्रिटीश इंडिया ’ (1924), ‘ द प्रॉब्लेम ऑफ द रुपी ’ (1946), ‘ व्हॉट काँग्रेस अँड गांधी हॅव डन टू द अनटचेबल्स ’ (1948), ‘ बुद्ध अँड हिज् धम्म ’ (1957), ‘अॅनायहिलेशन ऑफ कास्ट्स (1937) ’ह्या पुस्तकांचो आस्पाव जाता. राजकी विशयांवेल्या ग्रंथांमदीं ‘ थॉट्स ऑन पाकिस्तान ’ (1940), रानडे, गांधी अँड जिना, (1943), ‘ थॉट्स ऑन लिंग्विस्टिक स्टेट्स ’ (1955) हाचो आस्पाव जाता. मराठी भाशेंत ताणें खूब थोडें बरप केलें. हें बरप चडशें खबरांपत्रांतल्यान उजवाडाक आयलां.
1990 वर्सा भारत सरकारान ताका मरणोत्तर ‘ भारतरत्न ’ पुरस्कार दिलो. 14 एप्रिल 1990 दिसा ताचे घरकान्नीकडेन राष्ट्रपतीन हो पुरस्कार सुपूर्द केलो. 1990 वर्सा भारत सरकार बाबासाहेब आंबेडकराचें ‘ जल्मशताब्दी वर्स ’ म्हूण मनयता.
पळेयात
This article uses material from the Wikipedia गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni article बाबासाहेब आंबेडकर, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). हातूंतलो मजकूर CC BY-SA 4.0च्या अंतर्गत उपलब्ध आसा जे मेरेन हेर नोंदी करूक नात. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.