آلیس مونرو: نویسنده و فیلمنامه‌نویس کانادایی

آکادمی سوئد مونرو را «استاد داستان کوتاه معاصر» توصیف‌کرد.

آلیس مونرو Alice Ann Laidlaw
زادهٔ	۱۰ ژوئیهٔ ۱۹۳۱ ‏(۹۲ سال) وینگهام، انتاریو، کانادا
ملیت	کانادایی
محل تحصیل	دانشگاه وسترن انتاریو
پیشه	نویسنده داستان کوتاه
سبک	داستان کوتاه، واقع‌گرایی
همسر(ها)	جیمز مونرو (ا. ۱۹۵۱–ج. ۱۹۷۲) جرالد فرملین (ا. ۱۹۷۶–۲۰۱۳)
فرزندان	۴
جایزه(ها)	جایزه گیلر (۲۰۰۴ ,۱۹۹۸) جایزه ادبی من بوکر (۲۰۰۹) جایزه او. هنری (۲۰۱۲) جایزه نوبل ادبیات (۲۰۱۳)

آلیس مونرو را یکی از تواناترین نویسندگان داستان کوتاه امروز می‌دانند. بسیاری بر این عقیده‌اند که مونرو جامعه کتابخوان آمریکای شمالی را با داستان کوتاه آشتی داده‌است. البته خودش می‌گوید هرگز قصد نداشته صرفاً نویسنده داستان کوتاه باشد؛ فکر می‌کرده مثل همه رمان خواهد نوشت؛ ولی حالا دیگر می‌داند نگاهش به مسائل برای نوشتن رمان مناسب نیست. دوست دارد پایان داستان را در ذهنش مجسم کند، و مطمئن باشد مثلاً تا کریسمس آن را تمام خواهد کرد، و نمی‌داند نویسنده‌ها چطور روی پروژه‌های طولانی مثل رمان با پایان باز کار می‌کنند.

او نویسنده آثاری چون می‌خواستم چیزی بهت بگم، فرار، رؤیای مادرم، دست‌مایه‌ها و دورنمای کاسل‌راک است که به فارسی هم ترجمه شده‌اند.

آلیس آن مونرو ۱۰ ژوئیه ۱۹۳۱ در کانادا به دنیا آمد. پدرش کشاورز و مادرش معلم مدرسه بود. او نویسندگی را از نوجوانی شروع کرد و اولین داستانش به نام ابعاد یک سایه در سال ۱۹۵۰ زمانی‌که هنوز دانشجوی دانشگاه وسترن انتاریو بود منتشرشد. او تا پیش از انتخاب نویسندگی به‌عنوان یک حرفه مشاغلی چون پیشخدمتی و تصدی کتابخانه را تجربه کرده بود و حتی مدتی نیز در مزارع تنباکو مشغول به کار بود. با این حال او سال ۱۹۵۱ دانشگاه را ترک کرد تا ازدواج کند. او سال ۱۹۶۳ به ویکتوریا نقل مکان کرد و کتابفروشی «کتاب مونرو» را افتتاح کرد، که هنوز مشغول به کار است.

مونرو در داستان‌های اولیه‌اش به مضامینی چون بلوغ و کنار آمدن با خانواده پرداخته‌است. اما با گذر سن، توجه او به میان‌سالی و تنهایی بیشتر شده‌است. زادگاه مونرو شهر کوچک وینگهام در ایالت انتاریوی کاناداست و فضای داستان‌هایش هم غالباً شهرهای کوچک این ایالت است. داستان‌هایش معمولاً روندی آرام دارند، ولی حادثه یی در زیر این سطح آرام جریان دارد که مونرو در طول داستان با ظرافت از آن رازگشایی می‌کند و در پایان خواننده را شگفت زده برجا می‌گذارد. مضامین خود را از زندگی روزمره مردم انتخاب می‌کند و نگاه ویژه یی به مسائل و جزئیات زندگی زنان دارد. اگرچه به مشکلات و دغدغه‌های دختران جوان علاقه دارد، در کتاب‌های اخیرش به مسائل زنان میانسال و سالمند توجه بیشتری نشان داده‌است. خاطره در داستان‌هایش نقش مهمی دارد. شخصیت‌هایش را عمیقاً می‌شناسد و دربارهٔ زندگی آن‌ها تأمل می‌کند و دیالوگ‌ها را با مهارت به کار می‌گیرد. صداقت در بیان، زبان شفاف و روان و دقت در جزئیات از ویژگی‌های داستان‌های اوست. «مارگارت اتوود» دیگر نویسندهٔ نام‌دار کانادایی، آلیس مونرو را یکی از «مقدسات ادبیات جهان» نام داده‌است، منتقدان و نویسندگان، سبک ساده و بی‌پیرایه و پیرنگ‌های چند لایه و شخصیت‌های ساده و دیالوگ‌های مناسبش را ستوده‌اند.

ویژگی اصلی نثر مونرو تأکید او بر محل وقوع داستان و شخصیت‌های زن پیچیده هستند. آثار او اغلب با آثار بزرگان ادبیات مقایسه شده و گفته می‌شود در آثار او، مثل آثار چخوف خط داستانی درجه دوم اهمیت را دارد و تقریباً اتفاق خاصی در داستان‌ها رخ نمی‌دهد و اغلب تلنگری موجب دگرگونی زندگی شخصیت‌ها می‌شود.

مونرو پس از دریافت جایزه ادبی تریلیوم برای مجموعه داستان زندگی عزیز عنوان کرد از دنیای نویسندگی خداحافظی می‌کند و گفت: «نه اینکه نوشتن را دوست نداشته باشم، اما به نظرم موقعی می‌رسد که حس می‌کنی به جایی رسیده‌ای که دیگر می‌خواهی به زندگی‌ات به شکل دیگری نگاه کنی؛ و شاید وقتی به سن من برسید، دیگر دلتان نخواهد آن‌قدر تنها باشید که یک نویسنده تنهاست. انگار حس کنی به پایان درستی در زندگی‌ات نرسیده‌ای و بخواهی بیشتر اجتماعی شوی.»

مونرو دربارهٔ شیوه نویسندگی خود گفته‌است: «اغلب پیش از شروع نوشتن داستانی، کلی با آن نشست و برخاست می‌کنم. وقتی به‌طور مرتب وقت نوشتن ندارم داستان‌ها مدام در ذهنم رژه می‌روند، تا جایی که وقتی می‌نشینم به نشستن کاملاً در آن غرق شده‌ام. این روزها این غرق شدن را با یادداشت برداشتن انجام می‌دهم. چندین و چند دفترچه یادداشت دارم که با خط خرچنگ قورباغه پر شده‌اند، همه چیز را در آن می‌نویسم. گاهی وقتی به این نسخه‌های اولیه نگاه می‌کنم با خودم می‌گویم واقعاً سودی هم دارند؟ می‌دانید من از آن نویسندگانی نیستم که از موهبت سرعت برخوردار هستند و سریع می‌نویسند.»

بیشتر داستان‌های مونرو برای اولین بار در نشریه معتبر نیویورکر منتشر شده‌اند. آخرین داستانی که از مونرو در نیویورکر منتشر شد «آموندسن» بود که اوت سال ۲۰۱۲ چاپ شد. «زندگی عزیز»، آخرین مجموعه داستان مونرو هم پاییز گذشته منتشرشد.

مونرو نویسنده مجموعه داستان‌هایی مثل «رقص سایه‌های شاد»، «زندگی دختران و زنان»، «رازهای عیان» و «دوستان جوانی من»، «فکر کردی کی هستی؟» و «فرار» است.

درمجموع از مونرو ۱۴ مجموعه داستان و پنج مجلد گزیده داستان منتشر شده‌است. از طرفی دختر او شیلا مونرو سال ۲۰۰۲ کتابی با عنوان «زندگی‌های مادران و دختران: بزرگ شدن با آلیس مونرو» را نوشت و منتشر کرد و در آن از خاطرات کودکی‌اش با مادر نویسنده‌اش‌نوشت.

مونرو که ۸۲ ساله است در یک شهر خیلی کوچک واقع در انتاریو زندگی‌می‌کند. او هنوز هم سرسختانه می‌نویسد. خودش می‌گوید از این بابت متعجب است: انتظار داشتم تا الان بازنشسته شده‌باشم.

در دهم اکتبر ۲۰۱۳ آکادمی سوئد اعلام کرد که جایزه نوبل ادبیات به این نویسنده نام‌آور کانادایی تعلق می‌گیرد. او که در زمان اعلام این خبر ۸۲ ساله بود یکصد و دهمین برنده جایزه ادبی نوبل، اولین کانادایی برنده این جایزه و سیزدهمین زنی بود که از ۱۹۰۱ تا کنون موفق به گرفتن این جایزه معتبر ادبی شد. پیش تر از این در یک دهه اخیر زنانی چون هرتا مولر و دوریس لسینگ این عنوان را از آن خود کرده‌بودند.

زندگی زنان در روستاها و شهرهای کانادا از درون‌مایه‌های آثار اوست. بسیاری از منتقدان ادبی آثار مونرو را با آنتون چخوف مقایسه‌می‌کنند.

• رؤیای مادرم. ترانه علیدوستی (مترجم)، تهران: نشر مرکز، ۱۳۹۰. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۰۵-۹۹۷-۲
• می‌خواستم چیزی بهت بگم. نیایش عبدالکریمی (مترجم)، بیژن عبدالکریمی (مقدمه)، تهران: نقد فرهنگ، ۱۳۹۴.
• فرار. مژده دقیقی (مترجم)، ناشر: نیلوفر.
• دست‌مایه‌ها. مرضیه ستوده (مترجم).
• دورنمای کاسل‌راک. زهرا نی‌چین (مترجم)، ناشر: افراز، ۱۳۹۰.
• خوشبختی در راه است. مهری شرفی، (مترجم)، ناشر: ققنوس، ۱۳۹۲.
• زندگی عزیز. منیره ژیان، (مترجم)، ناشر: مهر صفا، ۱۳۹۳.
• آموندسن. بهار اکبریان، (مترجم)، ناشر: افق، ۱۳۹۳.
• ایستگاه برهوت: بهترین داستان‌های من. آمنه برازجانی، (مترجم)، ناشر: نشر رف، ۱۳۹۹.
• پاییز داغ. شیرین احدزاده، (مترجم)، ناشر: کوله پشتی، ۱۳۸۹.
• پیشروی عشق. نسرین طالبی، (مترجم)، ناشر: انتشارات غنچه، ۱۳۹۴.
• جان شیرین و شش داستان دیگر. پگاه جهاندار، (مترجم)، ناشر: نگاه، ۱۳۹۳.
• چه‌طور با شوهرم آشنا شدم. ادریس رنجی، (مترجم)، ناشر: نیلا، ۱۳۸۹.

• رقابت بهمن فرزانه و ترانه علیدوستی در مرحله دوم جایزه کتاب فصل بایگانی‌شده در ۲۶ فوریه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
• ترجمه ترانه علیدوستی از «آلیس مونرو» در رادیو

• آثار مربوط آلیس مونرو در کتابخانه‌ها (کاتالوگ ورلدکت)
• آلیس مونرو در IMDb
• اخبار و تفاسیر موجود در گاردین درباره آلیس مونرو