Man
Man (ingelesez: Isle of Man, ˈmæn ahoskatua; manxeraz: Ellan Vannin, ˈɛlʲən ˈvanɪn ahoskatua) Irlandako itsasoko uharte txiki bat da, Irlandarekin eta Britainia Handiarekin batera Britainiar uharteak osatzen dituena.
Ikusi Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa." class="duhoc-eu IPA" id="IPA" style="white-space: nowrap; font-family:'Chrysanthi Unicode', 'Doulos SIL', 'Gentium', 'GentiumAlt', 'Code2000', 'TITUS Cyberbit Basic', 'DejaVu Sans', 'Bitstream Vera Sans', 'Bitstream Cyberbit', 'Arial Unicode MS', 'Lucida Sans Unicode', 'Hiragino Kaku Gothic Pro', 'Matrix Unicode'; font-family :inherit; text-decoration: none">ˈmæn ahoskatua; manxeraz: Ellan Vannin, ˈɛlʲən ˈvanɪn ahoskatua) Irlandako itsasoko uharte txiki bat da, Irlandarekin eta Britainia Handiarekin batera Britainiar uharteak osatzen dituena. Erresuma Batuko parte da, Britainiar Koroaren dependentzia (British Crown Dependency) gisa.
| Man | |||
|---|---|---|---|
| Ellan Vannin Isle of Man | |||
| Ereserkia: O Land of Our Birth | |||
| Goiburua: Oh Land of Our Birth | |||
| |||
| Uk map isle of man.png | |||
| Geografia | |||
| Hiriburua | Douglas | ||
| Azalera | 572 | ||
| Punturik altuena | Snaefell (en)  | ||
| Kontinentea | Europa | ||
| Administrazioa | |||
| Gobernu-sistema | Koroaren menpeko lurraldea | ||
| Man uharteko jauna | Elisabet II.a | ||
| Man Uharteko Ministroburua | Howard Quayle (en) | ||
| Legebiltzarra | Tynwald | ||
| Harreman diplomatikoak |  Ikusi mapa Wikidatan | ||
| Zeren kide | ikusi
| ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 83.314 (2016) −2.574 (2013) | ||
| Dentsitatea | 145,65 bizt/km² | ||
| Hizkuntza ofizialak | |||
| Erabilitako hizkuntzak | |||
| Emankortasun-tasa | 1,65 (2002) | ||
| Bizi-itxaropena | 77,96585 (2002) | ||
| Ekonomia | |||
| Historia | |||
| Sorrera data: 1765eko maiatzaren 10a | |||
| Bestelako informazioa | |||
| Aurrezenbakia | +44 | ||
| ISO 3166-1 alpha-2 | IM | ||
| ISO 3166-1 alpha-3 | IMN | ||
| Ordu eremua | ikusi
| ||
| Elektrizitatea | 230 V. 50 Hz.BS 1363 (en) | ||
| Internet domeinua | .im | ||
| gov.im | |||
- Artikulu hau Irlandako itsasoko uharteari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Man (argipena)».
Historia
Man uhartea Irlandako Itsasoan kokatzen da, eta Goi Erdi Arotik Irlandako eta Eskoziako lurraldeetako gertakarien eraginpean izan da. VIII. mendean, norvegiarrek (bikingoek) Hebrida uharteetan sortutako Uharteetako Erresumako lurralde hegoaldekoena izan zen. XII. mendean, Somerled jaun norvegiar-gaelikoak Man uharteraino hedatu zuen bere agintea eta, 1266tik aurrera, Eskoziaren baitan kokatuta, Uharteetako Jaurerriko zati izan zen. 1313an, berriz, Robert I.a Bruce erregeak uhartea mendean hartu zuen.
1880ko abenduaren 21ean uhartean emakumeentzako sufragio eskubidea onartu zuten; hori onartu zuen mundu osoko lehen lekua da.
1975ean, manxeraren azken hiztuntzat jo ohi den Ned Maddrell hiltzean, hizkuntza hori hildako hizkuntza bilakatu zen ofizialki.
Gobernua
Erresuma Batuko gobernuaren ardura da uhartea babestea eta, azken finean, gobernu ona bermatzea eta nazioarteko foroetan uhartea ordezkatzea. Bestalde, uharteko parlamentuak eta gobernuak barne-arazo guztietarako eskumenak ditu.
Tokiko gobernua
Man uharteko tokiko gobernuak antzinako barrutien oinarria hartu du. Bi aginpide mota daude. Alde batetik, Douglaseko udalerriaren udalbatza dago. Bestetik Castletown, Peel eta Ramsey hirien, Michael, Laxey, Onchan, Port St Mary eta Port Erin herrien eta beste 15 barrutien (lehen aipatutako hiriak eta herriak ez dituzten) batzordeak daude.
Klima
 Datu klimatikoak (Ronaldsway)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.2 | 7.9 | 9.2 | 11.1 | 14.1 | 16.3 | 18.1 | 18.1 | 16.3 | 13.6 | 10.9 | 8.9 | 12.8 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 3.9 | 3.4 | 4.4 | 5.4 | 7.7 | 10.2 | 12.2 | 12.4 | 11.1 | 8.9 | 6.3 | 4.5 | 7.6 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 82.6 | 57.5 | 65.5 | 55.7 | 50.9 | 58.1 | 56.2 | 65.3 | 75.3 | 102.5 | 103.1 | 91.8 | 864.4 |
| Euri egunak (≥ 1.0 mm) | 14.0 | 10.6 | 11.8 | 9.9 | 9.7 | 9.8 | 9.0 | 10.8 | 11.1 | 14.1 | 15.2 | 13.9 | 140.1 |
| Eguzki orduak | 54.1 | 77.9 | 115.9 | 171.2 | 227.6 | 203.4 | 197.4 | 184.9 | 138.9 | 103.6 | 63.5 | 46.0 | 1584.6 |
| Iturria: Met Office | |||||||||||||
Kultura
Hizkuntzak
Man uhartean tradizionalki manxera mintzatu da, baina jatorrizko azken hiztuna 1974ean hil zen, eta gaur egun ingelesa da nagusi (nahiz eta manxera berriz indartzeko saiakerak egiten ari diren).
Manxar ezagunak
- Ned Maddrell (1877-1974): manxeraren azken hiztuna.
- Barry Gibb (1946): Bee Gees taldeko musikaria.
- Robin Gibb (1949): Bee Gees taldeko musikaria.
- Maurice Gibb (1949 - 2003): Bee Gees taldeko musikaria.
- Mark Cavendish (1985): txirrindularia.
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Datuak: Q9676
Multimedia: Isle of Man / Q9676
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Man, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.