Ñ edo eñe euskal alfabetoko hamabosgarren letra da.
Ez dago oinarrizko latindar alfabetoan; bai, ordea, latindar alfabeto hedatuan.
|
Euskarak [ɲ] hotsa idazteko erabiltzen du, batez ere Iparraldeko tradizioko hitzetan (ad: andereño, irriño eta abar). Eskualde gehienetan, [ɲ] hotsa [n] hotsa bustitzetik dator, i aurrean duenean. Horrela, baina euskalki batzuetan [baina] eta beste batzuetan [baɲa] ahoskatzen da. Hitz horiek in idazten dira, nork bere erara ahoska ditzan.
Ñ beste hainbat hizkuntzatan erabiltzen da: aragoieraz, asturieraz, aimaraz, bretainieraz, galizieraz, gaztelaniaz, guaranieraz, kitxuaz, tagaloz eta tatarrez. Hizkuntza horietako batzuek gaztelaniaren eragin handia izan dute, ortografia finkatzean.
Ñ letraren sorrera nn letra bikoitza sinplifikazioan datza. Erdi Aroko monasterioetako kopistek, lana aurrezteko, n txiki bat ipintzen zuten n arruntaren gainean. Gaineko n txiki hori tilet (~) bihurtu zen. Portugesez gauza bera gertatu zen bokal sudurkariekin, jatorrian n baitzuten ondoan. Horrela, pan hitza pão bihurtu zen.
Gaztelaniaz, nn hori bustiz joan zen [ɲ] hotsa bilakatu arte. Horrela, latineko annus gaztelaniako año bihurtu zen. Mendeak joan, mendeak etorri, ñ letra beste hainbat hizkuntzatara zabaldu da.
Lokalizazioak egiterakoan, eta frantses klabierrak, frantses teklatuak, erabiltzerakoan, sortzen diren zenbait deserosotasun, Ñ grafia letra bikoteekin-eta ordezkatzeko proposamenak ekarri izan ditu. -IN-, -NN-, -NH- diagramak izan dira aipatuenak. Iparraldean, baina, Ñ grafiaren aldekoak ere egon dira.
Frantzian, oro har, letra honen aurkako jarrera aktiboa dago. Hizkuntza gutxituak direla eta, letra horrek Frantziaren batasuna politikoaren aurka eragiten duela esan izan da.
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Ñ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.