Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς

Η διαχείρισή τους γίνεται από την επιτροπή παγκόσμιας κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ, η οποία απαρτίζεται από 21 κράτη-εταίρους, εκλεγμένα από τη γενική συνέλευση των κρατών-εταίρων για μια καθορισμένη περίοδο.

Το πρόγραμμα στοχεύει στην καταγραφή, την ονοματοδοσία και τη συντήρηση πεδίων ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας για την κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις τα καταχωρισμένα πεδία χρηματοδοτούνται από το ταμείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Η έναρξη του προγράμματος έγινε με την αποδοχή και υιοθέτηση της Συνθήκης για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς από το Γενικό Συνέδριο της ΟΥΝΕΣΚΟ στις 16 Νοεμβρίου 1972. Από τότε έως σήμερα έχουν αναγνωρίσει τη Συνθήκη 191 Κράτη-Εταίροι.

Έως το τέλος του 2004 υπήρχαν έξι κριτήρια για την πολιτιστική κληρονομιά και τέσσερα κριτήρια για τη φυσική κληρονομιά. Το 2005 αυτό το καθεστώς τροποποιήθηκε σε μία ενοποιημένη ομάδα δέκα κριτηρίων. Τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς οφείλουν να είναι «ιδιάζουσας παγκόσμιας αξίας» και να πληρούν ένα από τα παρακάτω δέκα κριτήρια.

Πολιτιστικά κριτήρια

• I. «να αποτελεί αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας»
• II. «να επιδεικνύει σημαντικές ανθρώπινες αξίες για μακρά περίοδο χρόνου ή σε μία πολιτιστική περιοχή του κόσμου, σε εξελίξεις στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου»
• III. «να φέρει μια μοναδική ή τουλάχιστον εξαιρετική μαρτυρία για κάποια πολιτισμική παράδοση, ζώντα ή εξαφανισμένο πολιτισμό»
• IV. «να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που απεικονίζει σημαντική ή σημαντικές φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας»
• V. «να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακής ανθρώπινης εγκατάστασης, χερσαίας ή θαλάσσιας χρήσης, αντιπροσωπευτικής πολιτισμού ή πολιτισμών, ή ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδιαίτερα όταν το τελευταίο έχει γίνει ευάλωτο υπό την πίεση ανεπίστροφων αλλαγών»
• VI. «να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζώσες παραδόσεις, με ιδέες ή πίστεις, με καλλιτεχνικά ή λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας» (Η Επιτροπή θεωρεί ότι το συγκεκριμένο κριτήριο θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα κριτήρια.)

Φυσικά κριτήρια

• VII. «να περιέχει εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα ή περιοχές εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς και αισθητικής».
• VIII. «να είναι ιδιάζοντα παραδείγματα μειζόνων φάσεων της ιστορίας της Γης, του αρχείου της ζωής, σημαντικών εν εξελίξει γεωλογικών διαδικασιών για την ανάπτυξη γεωσχηματισμών ή σημαντικών γεωμορφικών ή φυσιογραφικών χαρακτηριστικών»
• IX. «να είναι ιδιάζοντα παραδείγματα σημαντικών εν εξελίξει οικολογικών και βιολογικών διαδικασιών στην εξέλιξη και ανάπτυξη οικοσυστημάτων χερσαίων, γλυκού ύδατος, παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κοινοτήτων φυτών και ζώων»
• X. «να περιέχει τα σημαντικότερα φυσικά ενδιαιτήματα συντήρησης της βιοποικιλότητας, να περιλαμβάνει απειλούμενα είδη παγκόσμιας αξίας από την άποψη της επιστήμης ή της συντήρησης του είδους».

Για να κριθεί η εξαιρετική παγκόσμια αξία του, ένα μνημείο πρέπει να κριθεί και ως προς δύο επιπλέον παράγοντες: την αυθεντικότητα και/η την ακεραιότητά του και, παράλληλα, πρέπει να απολαμβάνει ιδιαίτερης προστασίας και συστημάτων διαχείρισης, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία του. Το κριτήριο της αυθεντικότητας αναφέρεται στα μνημεία τα οποία εντάσσονται με βάση τα κριτήρια I-VI ενώ το κριτήριο της ακεραιότητας αναφέρεται σε όλα τα μνημεία, ανεξαρτήτως κριτηρίου ένταξης.

Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς συναντάται ετησίως για να συζητήσει μέτρα διαχείρισης των υπαρχόντων καταλογογραφημένων μνημείων και να αποδεχθεί υποψηφιότητες από ενδιαφερόμενες χώρες. Η συνεδρίαση, γνωστή ως Συνεδρίαση Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς, λαμβάνει χώρα σε τόπους που ανήκουν στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, μετά τις παρουσιάσεις της IUCN και/ή της ICOMOS, καθώς και τις διασκέψεις των Κρατών-Εταίρων.

Με εξαίρεση τις συνεδριάσεις που γίνονται στο Παρίσι (Γαλλία), όπου βρίσκεται η έδρα της UNESCO, μόνον Κράτη-Εταίροι μέλη της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς έχουν το δικαίωμα ανάληψης της οργάνωσης μιας μελλοντικής συνεδρίασης, κατόπιν έγκρισης της Επιτροπής και με την προϋπόθεση πως το δεδομένο κράτος παραμένει εταίρος.

Συνεδρίαση	Έτος	Ημερομηνία	Πόλη	Κράτος-Εταίρος
1	1977	27 Ιουνίου - 1 Ιουλίου	Παρίσι	Γαλλία
2	1978	5 Σεπτεμβρίου - 8 Σεπτεμβρίου	Ουάσινγκτον	ΗΠΑ
3	1979	22 Οκτωβρίου - 26 Οκτωβρίου	Κάιρο & Λούξορ	Αίγυπτος
4	1980	1 Σεπτεμβρίου - 5 Σεπτεμβρίου	Παρίσι	Γαλλία
5	1981	26 Οκτωβρίου - 30 Οκτωβρίου	Σίδνεϊ	Αυστραλία
6	1982	13 Δεκεμβρίου - 17 Δεκεμβρίου	Παρίσι	Γαλλία
7	1983	5 Δεκεμβρίου - 9 Δεκεμβρίου	Φλωρεντία	Ιταλία
8	1984	29 Οκτωβρίου - 2 Νοεμβρίου	Μπουένος Άιρες	Αργεντινή
9	1985	2 Δεκεμβρίου - 6 Δεκεμβρίου	Παρίσι	Γαλλία
10	1986	24 Νοεμβρίου - 28 Νοεμβρίου	Παρίσι	Γαλλία
11	1987	7 Δεκεμβρίου - 11 Δεκεμβρίου	Παρίσι	Γαλλία
12	1988	5 Δεκεμβρίου - 9 Δεκεμβρίου	Μπραζίλια	Βραζιλία
13	1989	11 Δεκεμβρίου - 15 Δεκεμβρίου	Παρίσι	Γαλλία
14	1990	7 Δεκεμβρίου - 12 Δεκεμβρίου	Μπανφ	Καναδάς
15	1991	9 Δεκεμβρίου - 13 Δεκεμβρίου	Καρχηδόνα	Τυνησία
16	1992	7 Δεκεμβρίου - 14 Δεκεμβρίου	Σάντα Φε	ΗΠΑ
17	1993	6 Δεκεμβρίου - 11 Δεκεμβρίου	Καρταγκένα	Κολομβία
18	1994	12 Δεκεμβρίου - 17 Δεκεμβρίου	Πουκέτ	Ταϊλάνδη
19	1995	4 Δεκεμβρίου - 9 Δεκεμβρίου	Βερολίνο	Γερμανία
20	1996	2 Δεκεμβρίου - 7 Δεκεμβρίου	Μερίντα	Μεξικό
21	1997	1 Δεκεμβρίου - 6 Δεκεμβρίου	Νάπολη	Ιταλία
22	1998	30 Νοεμβρίου - 5 Δεκεμβρίου	Κυότο	Ιαπωνία
23	1999	29 Νοεμβρίου - 4 Δεκεμβρίου	Μαρακές	Μαρόκο
24	2000	27 Νοεμβρίου - 2 Δεκεμβρίου	Κερνς	Αυστραλία
25	2001	11 Δεκεμβρίου - 16 Δεκεμβρίου	Ελσίνκι	Φινλανδία
26	2002	24 Ιουνίου - 29 Ιουνίου	Βουδαπέστη	Ουγγαρία
27	2003	30 Ιουνίου - 5 Ιουλίου	Παρίσι	Γαλλία
28	2004	28 Ιουλίου - 7 Ιουλίου	Σουτσόου	Κίνα
29	2005	10 Ιουλίου - 17 Ιουλίου	Ντέρμπαν	Νότια Αφρική
30	2006	8 Ιουλίου - 16 Ιουλίου	Βίλνιους	Λιθουανία !  Λιθουανία
31	2007	23 Ιουνίου - 1 Ιουλίου	Κράισττσερτς	Νέα Ζηλανδία
32	2008	2 Ιουλίου - 10 Ιουλίου	Κεμπέκ	Καναδάς
33	2009	22 Ιουνίου - 30 Ιουνίου	Σεβίλλη	Ισπανία
34	2010	25 Ιουλίου - 3 Αυγούστου	Μπραζίλια	Βραζιλία
35	2011	19 Ιουνίου - 29 Ιουνίου	Παρίσι	Γαλλία
36	2012	25 Ιουνίου - 5 Ιουλίου	Αγία Πετρούπολη	Ρωσία
37	2013	17 Ιουνίου - 27 Ιουνίου	Πνομ Πεν	Καμπότζη !  Καμπότζη
38	2014	15 Ιουνίου - 25 Ιουνίου	Ντόχα	Κατάρ !  Κατάρ
39	2015	28 Ιουνίου - 8 Ιουλίου	Βόννη	Γερμανία
40	2016	10 Ιουλίου - 20 Ιουλίου	Κωνσταντινούπολη	Τουρκία
41	2017	2 Ιουλίου - 12 Ιουλίου	Κρακοβία	Πολωνία
42	2018	24 Ιουνίου - 4 Ιουλίου	Μανάμα	Μπαχρέιν

• Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO - Κατάλογος των ΜΠΚ.