Seioniaeth Grefyddol

Seioniaeth grefyddol

Enghraifft o'r canlynol	ideoleg wleidyddol, enwad crefyddol
Math	Iddewiaeth Uniongred, cenedlaetholdeb crefyddol, Seioniaeth, Iddewon
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Cyfeirir at ei hymlynwyr hefyd fel Dati Leumi ( Cenedlaethwyr Crefyddol") ac yn Israel, maent yn cael eu hadnabod yn fwyaf cyffredin gan y ffurf luosog o ran gyntaf y term Datiim דתיים "Crefyddol"). Weithiau gelwir y gymuned yn כִּפָּה סְרוּגָה, seruga, sef yr enw ar y "cap corun wedi'i wau" sy'n cael ei wisgo gan y dynion.

Cyn sefydlu Cenedl Israel ym Mai 1948, roedd y rhan fwyaf o'r Seionyddion Crefyddol yn Iddewon ymylol, a oedd yn cefnogi ymdrechion Seionaidd i adeiladu gwladwriaeth Iddewig ym Mhalesteina.

Mae eu ideoleg yn troi o amgylch tair colofn: Gwlad Israel, Pobl Israel, a Torah Israel.

Mae'r Hardal (חרדי לאומי;  Le'umi; llythr., "Haredi Cenedlaetholgar") yn is-gymuned, llymach, mwy ffwndamentalaidd, yn ei defod, ac yn bleidiol iawn i wleidyddiaeth cenedlaetholgar.

Ym 1862, cyhoeddodd yr Almaenwr Uniongred Rabbi Zvi Hirsch Kalischer ei draethawd Derishat Zion, gan ddadlau mai dim ond trwy hunangymorth y gall iachawdwriaeth yr Iddewon, a addawyd gan y Proffwydi, ddigwydd.

Y prif ideolegydd o Seioniaeth Grefyddol fodern oedd y Rabi Abraham Isaac Kook, a gyfiawnhaodd Seioniaeth yn ôl y gyfraith Iddewig, ac a anogodd Iddewon crefyddol ifanc i gefnogi ymdrechion i setlo'r wlad, a'r Seionyddion Llafur seciwlar i roi mwy o ystyriaeth i Iddewiaeth. Gwelodd Kook Seioniaeth fel rhan o gynllun dwyfol a fyddai'n arwain at ailsefydlu'r Iddewon yn eu mamwlad (Palesteina). Byddai hyn yn dod ag iachawdwriaeth ("Geula") i Iddewon, ac yna i'r byd i gyd. Ar ôl i gytgord byd-eang gael ei gyflawni trwy ad-drefnu'r famwlad Iddewig, bydd y Meseia yn dod. Er nad yw hyn wedi digwydd eto, pwysleisiodd Kook y byddai'n cymryd amser.

Datblygodd Rabbi Kook gyfreithlondeb crefyddol i Seioniaeth:

Roedd llawer o Iddewon crefyddol hefyd yn anghymeradwyo'r Seionyddion crefyddol hyn oherwydd bod llawer yn Iddewon seciwlar neu'n anffyddwyr, a gredant mewn Marcsiaeth. Gwelai llawer o'r Seioniaid hyn y mudiad fel arf ar gyfer adeiladu cymdeithas sosialaidd ddatblygedig yng ngwlad Israel. Roedd y cibwts cynnar yn setliad cymunedol a oedd yn canolbwyntio ar nodau cenedlaethol, gwladgarol, heb eu llyffetheirio gan grefydd ac egwyddorion cyfraith Iddewig megis y kashrut. Roedd Seionyddion Sosialaidd yn un o ganlyniadau proses hir o foderneiddio o fewn cymunedau Iddewig Ewrop, a elwir yn Haskalah, neu Oleuedigaeth Iddewig.

Mae’r rhan fwyaf o'r Seionyddion Crefyddol yn cofleidio gwleidyddiaeth adain dde, yn enwedig y blaid gartref Iddewig adain dde grefyddol, y הַבַּיִת הַיְהוּדִי, HaBayit HaYehudi, ond hefyd yn cefnogi’r prif ffrwd Likud, sydd hefyd yn adain dde. Ceir rhai Seionyddion Crefyddol asgell chwith, megis y Rabi Michael Melchior, y cynrychiolwyd eu safbwyntiau gan blaid Meimad (a oedd yn cydredeg â phlaid Lafur Israel).

Mae llawer o ymsefydlwyr Israel yn y Lan Orllewinol yn Seionyddion Crefyddol, ynghyd â'r rhan fwyaf o'r gwladychwyr a ddiarddelwyd o Llain Gaza ym mis Awst a mis Medi 2005.