Eddie Butler: Sylwebydd a cyn-chwaraewr rygbi

Ganwyd Butler yng Nghasnewydd yn fab i Kenneth Butler a Margaret (née Asplen) roedd ei dad yn gweithio fel ymchwilydd i gwmni ICI fibres. Addysgwyd ef yn Ysgol Trefynwy a Choleg Fitzwilliam, Caergrawnt lle enillodd radd BA mewn ieithoedd modern ym 1979. Yn 2009 priododd Susan Roberts ac mae ganddynt dair merch a thri mab.

Chwaraeodd Butler fel rhif wyth yn nhîm gleision Prifysgol Caergrawnt ym 1976, 1977 a 1978. Bu'n chware i dîm rygbi Pont-y-pŵl rhwng 1979 a 1985 gan ddod yn gapten ar y tîm rhwng 1982 a 1985. Chwaraeodd 16 gêm dros dîm Cenedlaethol Cymru gan chware ei gêm ryngwladol gyntaf yn erbyn Ffrainc ym 1980 yng Nghaerdydd. Bu Cymru yn fuddugol o 18 bwynt i 9. Chwaraeodd ei gêm ryngwladol olaf yn erbyn Awstralia yng Nghaerdydd ym 1984, collodd Cymru o 28 pwynt i 9. Yn ystod ei yrfa ryngwladol sgoriodd 8 bwynt trwy ddau gais dros ei wlad. Roedd yn gapten ar dîm Cymru ar chwe achlysur. Ym 1983 roedd yn rhan o'r sgwad ar daith y Llewod i Seland Newydd, er na chafodd ei ddewis i chware mewn gêm brawf, bu hefyd yn chwaree i'r Barbariaid.

Gemau rhyngwladol

 

Wedi ymddeol o'r gêm mae Butler wedi gweithio fel awdur a darlledwr. Dechreuodd sylwebu ar gemau rygbi i adran chwaraeon y BBC ym 1985. Rhwng 1995 a 2006 bu'n cyflwynydd rheolaidd ar raglen rygbi BBC Cymru Scrum V. Yn 2006 bu'n holi Gareth Thomas am y rheswm pam bu i reolwr Cymru, Mike Ruddock, ymadael a'i swydd. Wrth wylio'r rhaglen yn ôl trawyd Thomas yn wael a bu'n rhaid iddo gael ei ddanfon i'r ysbyty ar frys. Achosodd y cyfweliad anghydfod rhwng y BBC ac Undeb Rygbi Cymru a bu rhai'n honni mae dyna pam cafodd Butler ei ollwng o'r sioe. Er iddo gael ei ollwng fel cyflwynydd Scrum V, bu'n dal i ymddangos ar y rhaglen yn achlysurol. Roedd yn sylwebu ar gemau'r chwe gwlad a gemau rhyngwladol eraill, yn aml gyda Brian Moore hyd 2018. Yn 2019 symudodd i gwmni darlledu Premier Sports fel sylwebydd ar gyfer gemau'r Pro 14.

Yn ogystal â sylwebu ar rygbi mae Butler hefyd wedi sylwebu ar gampau yng Ngemau Invictus ac wedi sylwebu ar saethyddiaeth o'r Gemau Olympaidd.

Wrth baratoi i sylwebu nid yw Butler yn ysgrifennu llawer o nodiadau o flaen llaw, yn hytrach bydd yn ceisio amsugno cymaint o wybodaeth ag y gallai "fel disgybl yn cramio cyn arholiad".

Tu allan i fyd y campau mae Butler wedi cyflwyno rhaglenni ar hanes hefyd Megis Wales and the History of the World (BBC1 Cymru) , Hidden Histories (BBC2), Welsh Towns at War (BBC1) a dwy gyfres o Welsh Towns (BBC2 Cymru) yn 2015. Yn 2016 cyflwynodd raglen fywgraffyddol am Muhammad Ali ac yn 2018 ymddangosodd ar y cwis Celebrity Mastermind yn ateb cwestiynau arbenigol ar Ryfel Cartref Sbaen.

Rhwng 1991 a 1996 bu Butler yn brif ohebydd rygbi ar gyfer papurau The Observer a The Guardian . Disgrifiodd ei arddull fel ysgrifennu adroddiad gêm, yn aml o dan bwysau amser, gan adrodd y stori nad yw o reidrwydd yn ddilyn llinell amser y gêm cyhyd ond yn ddarllen mewn modd sy'n ddifyr ac yn gyflawn.

Mae Butler hefyd wedi ysgrifennu dau lyfr am rygbi a thair nofel

Yn 2010 aeth Butler ynghyd â 14 o gyn capteiniaid rygbi Cymru a'r prif hyfforddwr ar daith i gopa Kilimanjaro, mynydd uchaf Affrica. Roeddynt am gasglu £1miliwn ar gyfer ymchwil Canolfan Canser Ysbyty Felindre i ganser yr ysgyfaint.

Mae Butler yn llysgennad i Prostate Cymru, sefydliad sydd yn codi ymwybyddiaeth o ganser y brostad.

Ym mis Awst 2019 cyhoeddwyd bod Butler am fod yn un o brif siaradwyr gwadd mewn Rali dros Annibyniaeth i Gymru a drefnwyd gan YesCymru ac AUOB Cymru ym Merthyr Tudful. Bu iddo siarad yn y rali a gynhaliwyd ar 7 Medi yn y dref.

Bu farw yn ei gwsg yng ngwersyllfa mynydda Ecoinka yn ystod taith gerdded elusennol ar gyfer Prostad Cymru ym mynyddoedd yr Andes yn Peru. Roedd yn 65 mlwydd oed.

Llyfrau rygbi gan Eddie Butler

• The Tangled Mane: The Lion's Tour of Australia 2001 (Llundain: Bloomsbury, 2001)
• The Greatest Welsh XV Ever (Gwasg Gomer, 2011), ISBN 978-1848514089

Nofelau gan Eddie Butler

• The Head of Gonzo Davies (Gwasg Gomer, 2014), ISBN 978-1848518735
• Gonzo Davies, Caught in Possession (Gwasg Gomer, 2015), ISBN 978-1785620324
• The Asparagus Thieves (Gwasg Gomer, 2017) ISBN 978-1785622229