Roedd Diwylliant La Tène yn ddiwylliant o Oes yr Haearn a gafodd ei enwi ar ôl safle archaeolegol La Tène ar ochr ogleddol Llyn Neuchâtel yn y Swistir, lle cafwyd hyd i gasgliad mawr o eitemau nodweddiadol o'r diwylliant yma gan Hansli Kopp yn 1857.
Datblygodd diwylliant La Tène yn ddiweddar yn Oes yr Haearn, o tua 450 CC hyd at y goncwest gan y Rhufeiniad yn y ganrif gyntaf CC.. Mae'n nodweddiadol o ddwyrain Ffrainc, y Swistir, Awstria, de-orllewin yr Almaen, y Weriniaeth Tsiec, Slovakia a Hwngari. I'r gogledd roedd diwylliant Jastorf yng ngogledd yr Almaen. Datblygodd diwylliant La Tène o'r diwylliant Hallstatt, efallai dan ddylanwad diwylliannau o gwmpas Môr y Canoldir, yn enwedig diwylliant Groeg ac eiddo'r Etrwsciaid.
Yn draddodiadol mae'r diwylliant La Tène yn cael ei gysylltu â'r Celtiaid. Yn sicr, roedd yn yr ardaloedd lle ceir y diwylliant yma bobloedd a ddisgrifid gan awdurol clasurol fel keltoi (Celtiaid) a galli (Galiaid). Yn ôl Herodotus roedd mamwlad y Celtiaid ger tarddiad Afon Donaw, yn agos iawn i ganol yr ardal lle ceir y diwylliant La Tène. Fodd bynnag, mae'n ymddangos fod Herodotus yn credu fod Afon Donaw yn tarddu lawer ymhellach i'r gorllewin nag y mae mewn gwirionedd, yn ne-orllewin Ffrainc neu ogledd Sbaen.
Mae gan waith metel y diwylliant yma arddull nodweddiadol, yn llawn o linellau'n troi trwy'i gilydd ac anifeiliad a phlanhigion mewn arddull unigryw. Ymledodd y diwylliant yn ddiweddarach, ac mae eitemau yn yr arddull yma i'w cael yn Ngâl, gogledd Sbaen, Prydain ac Iwerddon. Ystyrir y casgliad o eitemau a ddarganfuwyd yn Llyn Cerrig Bach ar Ynys Môn yn un o'r casgliadau pwysicaf o gelfi La Tène yn Ynysoedd Prydain. Credid ar un adeg fod ymddangosiad eitemau yn arddull La Tène yn dynodi dyfodiad y Celtiaid i'r ynysoedd hyn, gan ddwyn yr ieithoedd Celtaidd gyda hwy. Erbyn hyn, mae'r rhan fwyaf o ysgolheigion o'r farn na fu symudiad mawr o bobl, dim ond lledaeniad ffasiwn newydd mewn celfyddyd.
This article uses material from the Wikipedia Cymraeg article Diwylliant La Tène, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Rhoddir testun y dudalen ar gael ar delerau'r drwydded CC BY-SA 4.0, heblaw ei fod wedi nodi'n wahanol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Cymraeg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.