Людвиг Ван Бетховен

Людвиг ван Бетховен
	Людвиг ван Бетховен
	Ludwig van Beethoven
Ажал үйлэ:	хүгжэмэй зохёолшо, хүгжэмшэ, багша
Түрэһэн үдэр:	предп. 1770 оной 12 һарын 16
Түрэһэн газар:	Бонн, Германи
Наһа бараһан үдэр:	1827 оной 3 һарын 26 (56 наһатай)
Наһа бараһан газар:	Венэ, Австри
Һургалта:	Йозеф Һайдн, Иоханн Георг Альбрехтсбергер, Антонио Сальери
Ажал хэһэн саг:	классицизм → романтизм
Гарай үзэг:

Баруунай хүгжэмэй урлагэй һонгодог ба романтизмын үеын хоорондохо шэлжэлтэй үеын маша шухала хүн байһан болоод одоошье гэһэн хамагай нүлөө бүхэй, ниитэдэ таашагдаһан хүгжэмэй зохёолшодой нэгэ хэбээр байна.

Намтар

Залуу наһа

Хүгжэмэй һуута зохёолшо Людвиг ван Бетховен Германиин Бонн хотодо түрөө. Абяас бэлэгиинь багааһаа тодорһон Бетховен 10 наһандаа даралтада хүгжэм, бадралта бэшэгүүрээр тоглодогоороо Бонн хотодо алдаршажа эхилжээ. 17 наһатайдаа Венэ хотоноо ошожо хэдэнһээ мүрөөдһэн алдарта В. Моцартай хүгжэмдэхые сонсоһон түдыгүй дотоно танилсаһаниинь түүнэдэ асара ехэ урам зориг нэмэжээ. Хоёр ехэ хүнэй анханай ушарал БетхоВенэй ерээдүйе түгэс тодорхойлжо үгэһэн юм. Гэбшье энэ уулзалта түдэ удаһангүй Л.БетхоВенэй эхэ наһа баража хүндэ гараза тохёолдоһон баһа амиа бодогшо эсэгиинь орон гэрээ орхижо одоһон тула Бетховенда хоёр дүүгээ асарша тэтэгэхэ үүргэ ногдоһон байна. Эндэ Бетховен дууриин театрай эрэдүү хэлшээр ажалалжа сүлөө забандаа концертда хүгжэмдэжэ, хүгжэмэй хэшээл заадаг болобо.

Л.В.Бетховен хобор олододог амралтынхаа сагые үзэсхэлэнтэ байгаалитай Бонн хотын захада үнгөөрхэ дуратай болоод Райн мүрэнэй хүбөө тэгшэхэн тала газар, ой модон дотор байгаалиин һайхан абяа эгшэг сонсон һуужа зоблон зүдэгүүртэ амидаралаа мартагнадаг байгаа. Энэ үедэ Бетховен өөрын болон үргэн олоной сэдьхэл һанаа, зоблон жаргалые зохёол бүтээлдөө али болохо тодо тусгахые эрхимлэжэ анханайнгаа соната, эгшэглэнтэ аялгуу, дүрбэл, гурбалые туурбиһан. 1789 ондо Франциин хүрэнгэтэнэй арадшалһан хубисхалай нүргээнтэ жэлнүүд эхилбэ. Элэ нүргээн Герман орониие нэгэ адли хамараа. Энэ үедэ философиин һалбариин сонсогшо байһан Л. Бетховен бусад нүхэдэй нэгэн адли аха дүү ёһо, тэгшэ эрхэ, эрхэ сүлөөнэй тухай мүрөөдэжэ хубисхалай үзэл һанаанда үнэншэ байхаа тангараглажаа. Оюутанууд тэрэнэй «Сүлөөтэ хүн гэдэг» дууниие нюусаар дуулажа байгаа. Л.Бетховен тиихэдэ хубисхалай үзэл һанаагаар хүүмүүжэһэниинь тэрэнэй хосгүй абьяас бэлэгые тэтгэхэ хур, ибээхэ нар боложо үгэһэн бэлэй.

Бүтээл туурбилай үенүүд

Л. Бетховен ниитэдээ 32 эгэшэглэнтэ аялгуу (соната) бэшэһэн юм. Доро бүрыдээ хэн нэгэн хүндэ зорюулагдаһан эдгээр бүтээлдэ һуута хүгжэмэй зохёолшын дотоод сэдьхэл, зориг эрэмэлзэл, зобнил, дуртагал нэбэтэ шэнэгэһэн байдаг. Л. Бетховен юһэн симфони бэшэһэнэй анханайхые Венэ хотоноо тогложоо. Үнэн сэдьхэлэй баяр баяасхаланай дамжуулһан эхиныхээ хэһэгһээ түгэсхэл хүрэтэрээ хүнэй һайн сэдьхэл, хүсэл тэмүүлэлые элирхылһэн энэ симфониин гол онсолог байба. Хүгжэмэй һуута зохёолшын абияас бэлэг иинхүү едэ ундарша алдар хүндэ хүлээһэн болобошье хэдэн жэлэй үмэнэ эхилһэн шэхэнэй дүлиирэлиинь улам даамжаршээ. Гэбшье тэрэ бүүтэхэ тэмсэхэ, аза жаргалые хүсэхэ мүрөөдэлөө орхиһонгүй.

«Би түүндэ дурлажа тэрэшье намайгаа хайрлагаа» гэжэ багын найздаа бэшэжэ байһан Жулетта Гвиччарди гэдэг басагантай тэрэ тааралдажа 1802 ондо түүндэ зорюулһан алдарта «Һарын сонатые» бэшэһэн. Сонатын эхинэй хэһэгтэ зайрай шэмээгүй, сэдьхэлэй зобори дүрсэлэгдэжэ, хоёрдугаар хэһэгтэ шаламгай, сэбэлзүүр аалигүй байдал элирнэ. БетхоВенэй дурлал бүтээлгүй боложо, бэеын зоблон дээрэ сэдьхэлэй зоблон нэмэн даражаа. Энэ үедэ хоёрдугаар симфони зохёоһон болоод түүндэ залуу наһанайха дуран дурлал хүсэл тэмүүлэл шэнгэһэн. 1804 ондо тэмсэл, илалтын бэлигдэл болоһон гурбадугаар симфони бэшэбэ. Хүгжэмэй дүлии зохёолшо хэдыгээр концертда тоглохо, ударидааша хэхээ бараг болиһон болобошье гайхамшагтай симфонинууд, дуртагал ая, соната, дүрбэлүүдээ бүтэһээр байгаа.

1812 ондо долоо, наймадугаар симфони хэдэн һарын дотор бэшэһэн. 1816 онһоо 1823 ох хүрэтэр олон янзын үбшэн эмхэг тусшье баһа ахуй амидаралай хубида ехэхэн хашагдамал байһан болобошье тэрэ тэсбэрлэһээр, бүтээһээр байба. БетхоВенэй 9-р симфони боло тэрэнэй уран бүтээлэй орьёл юм. Энэ боло симфониин түүхэндэ анха удаа дуушад дуулажа, тэрэнэй хүгжэлдэ шэнэшлэл хэһэн алдарта бүтээл байгаа. Бетховен уг алдарта симфони бэшэжэ байхадаа таг дүлии байһан юм. 1824 оной 5-р һарада энэ һуута бүтээлээ ударидан тоглуулжа дууһаад, эргэжэ ёһолохдоо сонсогшодой алга ташилтын нижигнээниие огто сонсохогүй гагсахүү нёлбоһон мэлтэгэнэһэн нюудээр баяр бахадалдаа дэбэрһэн сонсогшо олоной дахин сонсохые шаардаһан гар иралзажа байхые хаража, тэдэндэ юу бүтээжэ үгэһэнөө ойлгожоо. 1826 ондо Л. Бетховен амидаралынхаа һүүлшын бүтээл болохо шабхадаһата хүгжэмэй дүрбэлэйе дууһагаад байха үедэ һалхинда сохюулһан. «Би мянга дахин амидархые хүсэжэ байна», «Өөр баһа хэдэ хэдэн томо бүтээлээ юртэмсэдэ бэлэглэнэ» гэжэ бодожо ябаһан хүгжэмэй ехэ зохёолшо таалал түгэсбэ.

Зобоһон тэмсэһэн хэн бүхэнэй үлэмжэ дотоно нүхэр, агуу сод хүнэй нэгэ Л.БетхоВенэй амидарал иинхүү 57 дахи жэлдээ тасаршээ. Һуута хүгжэмэй зохёолшын бүтээлнүүд илангаяа алдарта «Һарын сонатые» Владимир Ленин үндэр үнэлжэ:

Аппасионатаһаа үлүү һайхан зүйлые би мэдэхэгүй. Гайхамшагтай һайхан, ерэ буһын аялгуу юм. Хүн ямар ехэ гайхамшагые бүтээдэг юм бэ?

гэжэ бэшэһэн бэлэй.

Хүгжэмэй хэһэг хубинууд

(аудио)
	"Баярай магтаал" - 9 симфониин олоороо дулаалга (Европын холбооной түрын дуулал)
	noicon фортепиано
Туһа

(аудио)
	5 дахи симфони до минор, 1 хуби - Allegro con brio
	noicon
Туһа

(аудио)
	Элизэһээ (25 дахи багатель)
	noicon
Туһа

(аудио)
	14 дэхи фортепианогой соната «Һарын соната», 1 хуби - Adagio sostenuto
	noicon
Туһа

(аудио)
	4 дэхи фортепианогой концерт, 1 хуби
	noicon
Туһа

Холбооһон

Энэ хуудаһан Людвиг ван Бетховен гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.

Зүүлтэ

-1">↑ ^1,0 ^1,1 Беетговенъ // Энциклопедический лексикон — СПб.: 1836. — Т. 5. — С. 161–162.

[[:ru:s:ЭСБЕ/Бетховен,_Людвиг|Бетховен,_Людвиг,_Բեթհովեն,_Լյուդվիգ]]_//_''[[:d:Q23892897|Энциклопедический_словарь]]''_/_под_ред._[[:ru:Андреевский,_Иван_Ефимович|И. Е. Андреевский]]_—_СПб.:_[[:ru:Брокгауз_—_Ефрон_(издательство)|Брокгауз_—_Ефрон]],_1892._—_Т. IIIа._—_С. 643–644.

-2">↑ ^2,0 ^2,1 Бетховен, Людвиг, Բեթհովեն, Լյուդվիգ // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. IIIа. — С. 643–644.

↑ ^3,0 ^3,1 Ludwig van Beethoven — 2010.

↑ ^4,0 ^4,1 Internet Broadway Database — 2000.

↑ Wired / M. Streshinsky — San Francisco: Condé Nast, 1993. — ISSN 1059-1028; 1078-3148

↑ ^6,0 ^6,1 International Music Score Library Project — 2006.

↑ ^7,0 ^7,1 Архив изобразительного искусства — 2003.

↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118508288 // Общий нормативный контроль (GND) — 2012—2016.

[[:fr:Bibliothèque_nationale_de_France|Bibliothèque_nationale_de_France]]_[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb138912954_идентификатор_BNF]:_اوپن_ڈیٹا_پلیٹ_فارم,_платформа_відкритих_даних,_платформа_открытых_данных,_plateforme_de_données_ouvertes,_piattaforma_di_dati_aperti,_Opendata-Plattform,_otevřená_data_platforma,_åben-data-platform,_տվյալների_բաց_շտեմարան,_platforma_za_odprte_podatke,_plataforma_de_datos_abierta,_plataforma_de_dados_aberta,_платформа_адкрытых_даных,_платформа_на_отворените_данни,_platforma_otwartych_danych,_ашық_деректер_платформасы,_ачык_маалыматтарды_платформа,_açıq_məlumat_platforması,_ochiq_ma'lumotlar_platforma,_açık_verilerin_platformu,_платформа_отвореног_података,_platforma_otvorenih_podataka,_platforma_otvorenog_podataka,_platforma_otvorených_údajov,_πλατφόρμα_ανοικτών_δεδομένων,_platformu_atklātā_datu,_platform">↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.

[[:de:Arrey_von_Dommer|v._Dommer]]_[[:de:s:ADB:Beethoven,_Ludwig_van|Beethoven,_Ludwig_van]]_//_''[[:d:Q14565650|Allgemeine_Deutsche_Biographie]]''_—_[[:de:Leipzig|L]]:_1875._—_Т. 2._—_S. 251–268.

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[11]

[12]

[13]

[14]

[16]

[17]

[18]

[21]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]