Вялікае Княства Літоўскае Браслаўскі Павет

Плошча 5525 км². Сталіца — горад Браслаў.

Браслаўскі павет
Краіна	Вялікае Княства Літоўскае
Уваходзіць у	Віленскае ваяводства
Адміністрацыйны цэнтр	Браслаў
Дата ўтварэння	1566
Дата скасавання	1795
Старосты	Старосты браслаўскія
Насельніцтва	гл. Дэмаграфія
Плошча	5 525 км²
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гарады і мястэчкі: Відзы, Друя, Дрысвяты, Езяросы, Замошша, Іказнь, Опса, Плюсы, Слабодка, Угар, Шаркаўшчына.

 

Упершыню згадваецца ў пачатку XV ст. падчас ваенных дзеянняў Інфлянцкага ордэна супраць Вялікага Княства Літоўскага. У XV — пачатку XVІ стст. існавала буйное Браслаўскае дзяржаўнае ўладанне ў Віленскім ваяводстве, вядомае пад раўназначнымі назвамі «павет», «намесніцтва», «дзяржава», «староства».

У 1504 г. староста браслаўскі І. Сапега заклаў Іказненскі замак. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Браслаўскі павет атрымаў органы шляхецкага самакіравання — соймік, земскі суд і інш.

Ваеннае ліхалецце (сярэдзіна XVII ст.) прычыніла павету моцнае спусташэнне. Сойм ВКЛ 1661 г. характарызаваў стан павета як «ушчэнт разбураны ворагам», а колькасць дымаў скарацілася на 53%.

23 студзеня 1793 г. у выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай частка павета (разам з паселішчамі Друя, Іказнь, Замошша, Казяны) апынулася ў складзе Расійскай імперыі. У верасні 1793 г. згодна з пастановай Гарадзенскага сойма з астатняй часткі Браслаўскага, а таксама Свянцянскага і Вількамірскага паветаў утварылася асобнае Браслаўскае ваяводства (ваяводай прызначылі М. Касакоўскага).

11 мая 1794 г. на вуліцах Браслава адбыўся бой паміж паўстанцамі Т. Касцюшкі і расійскімі акупацыйнымі войскамі, падчас якога горад згарэў. Сталіцу Браслаўскага ваяводства перанеслі ў Відзы. У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) павет спыніў сваё існаванне разам з Браслаўскім ваяводствам.

У сярэдзіне XVII ст. налічваў 5613 дымоў. Паводле сучасных падлікаў, да Трынаццацігадовай вайны (1654—1667) колькасць насельніцтва складала каля 39 тыс. чал., пасля вайны яно скарацілася да 17 тыс. чал.

Паводле люстрацыі 1775 года мелася каля 5888 дымоў. Станам на 1790 год налічваў 85 932 жыхары.

На паўночным захадзе межаваў з Інфлянтамі, на захадзе — з воласцю Дрысвяцкага замка, на поўдні ўздоўж ракі Дзісна — з Мядзельскім паветам (пазней увайшоў у Ашмянскі павет), на паўночным усходзе і ўсходзе — з Полацкай зямлёй, са складу якой, відаць, вылучыўся ў больш ранні час. Ахопліваў, імаверна, большую частку сучаснага Браслаўскага і меншыя часткі сучасных Міёрскага і Шаркаўшчынскага раёнаў.

У склад павета ўваходзіла тэрыторыя Браслаўскага гродавава, Дрывяцкага і Опскага старостваў (у пач. XVІ ст. аб'ядноўваў Апескую, Гарадзіскую, Друйскую, Укольскую і іншыя воласці) і прылеглыя прыватнаўласніцкія маёнткі.

Станам на 1790 год у складзе павета знаходзіліся 21 горад і мястэчка (у межах сучаснага Браслаўскага раёна іх было 10: Браслаў, Друя, Відзы, Дрысвяты, Іказнь, Опса, Слабодка, Угар, Замошша, Плюсы; Магдэбургскае права мелі Браслаў, Друя, Угар).

У Браславе размяшчаліся падкаморскі, земскі і гродскі суды, склікалася паспалітае рушанне. Павятовыя соймікі збіраліся на Замкавай гары, там жа, паводле пастановы сойму 1590 года, збудавалі дом для пасяджэнняў суда і зберажэння архіва. Мясцовая шляхта абірала двух паслоў на Вальны сойм і двух дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

На Гарадзенскім сойме 12 студзеня 1793 дзеля павелічэння колькасці сенатараў ад ВКЛ быў намінаваны кашталян браслаўскі шляхам павышэння да кашталянскай годнасці мясцовага павятовага маршалка, якім на той момант быў князь Міхал Агінскі. Ён атрымаў прывілей 26 кастрычніка 1793, а ўжо ў снежні таго ж года новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа Рэчы Паспалітай утварыла Браслаўскае ваяводства з адпаведным кашталянам.