Азарычы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Азарычы (неадназначнасьць).

Цэнтар сельсавету Каленкавіцкага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 1103 чалавекі. Знаходзяцца за 42 км ад Каленкавічаў, за 22 км ад чыгуначнай станцыі Халоднікі (лінія Жлобін — Каленкавічы), на аўтамабільнай дарозе Каленкавічы — Бабруйск.

Азарычы лац. Azaryčy
Віды Азарычаў
Герб Азарычаў Сьцяг Азарычаў
Першыя згадкі:	XVI стагодзьдзе
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Каленкавіцкі
Сельсавет:	Азарыцкі
Плошча:	2,671399 км²
Насельніцтва:	1103 чал. (2018)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2345
Паштовы індэкс:	247742
СААТА:	3223860904
Нумарны знак:	3
Геаграфічныя каардынаты:	52°27′49″ пн. ш. 29°16′2″ у. д. / 52.46361° пн. ш. 29.26722° у. д. / 52.46361; 29.26722 29°16′2″ у. д. / 52.46361° пн. ш. 29.26722° у. д. / 52.46361; 29.26722
Азарычы на мапе Беларусі ± Азарычы Азарычы
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Азарычы — даўняе мястэчка гістарычнай Мазыршчыны на Палесьсі.

 

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Азарычы ўпамінаюцца ў ХVI стагодзьдзі як вёска ў Мазырскім павеце. Паселішча значыцца ў матэрыялах рэвізіі пушчаў і зьвярыных пераходаў 1559 году.

У 1762 годзе ўладальнік Азарычаў Царынскі збудаваў тут драўляную царкву Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла. У 1786 годзе кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі надаў мястэчку прывілей на 2 кірмашы ў год.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Азарычы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі. У 1799 годзе новыя ўлады падаравалі Азарыцкае староства з усімі вёскамі чыноўніку Л. Лашкарову. На 1838 год у мястэчку было 64 двары, на 1866 год — 101 двор. У 1859 годзе пачаў працаваць вадзяны млын, у 1869 годзе — народная вучэльня.

Вялікую шкоду Азарычам прычынілі пажары: 24 красавіка 1881 і 2 жніўня 1899 году. На 1886 год тут было каля 70 двароў. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку было 132 двары, дзейнічалі царква і 2 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі народная вучэльня, аптэка, 8 крамаў і карчма. У 1899 годзе збудавалі драўляную Ўваскрасенскую царкву. У 1913 годзе адкрыліся лякарня і тэлефонны вузел.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1918 годзе Азарычы занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Азарычы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР. 5 сакавіка 1920 году а 13-й гадзіне Азырычы без супраціву заняло польскае войска — паўночная калёна II Брыгады Кавалерыі пад камандаю палкоўніка Кастэцкага. Гэта было часткай апэрацыі з мэтай адбіцьця з рук бальшавікоў Мазыру. Улетку 1920 году мястэчка зноў занялі бальшавікі. У 1924—1931 гадох яно было цэнтрам Азарыцкага, у 1931—1935 — у Мазырскім, у 1935—1960 гадох — цэнтар Даманавіцкага раёнаў. У Другую сусьветную вайну зь лістапада 1941 да 20 студзеня 1944 году Азарычы знаходзіліся пад акупацыяй Трэцяга Райху. Нацысты стварылі тры канцэнтрацыйныя лягеры — Азарыцкія лягеры сьмерці, дзе зьнішчылі 16,5 тыс. чалавек.

15 ліпеня 1935 году Азарычы атрымалі афіцыйны статус мястэчка, з 27 верасьня 1938 году — зноў вёска. У сакавіку 1944 году за 2 кілямэтры на паўночны захад ад Азарычаў знаходзіўся адзін з 3-х Азарыцкіх лягераў сьмерці.

17 лістапада 1959 году Азарычы атрымалі афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. 20 студзеня 1960 году мястэчка ўвайшло ў склад Каленкавіцкага раёну.

• Мястэчка на старых здымках
•  
  Рынак. І. Лазьнік, 1928 г.
•  
  Капліца на могілках. І. Лазьнік, 1928 г.
•  
  Нямецкія вайсковыя могілкі, 21.08.1941 г.

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1858 год — 700 чал.; 1878 год — 900 чал.; 1897 год — 1138 чал.
• XX стагодзьдзе: 1908 год — 2025 чал.; 1925 год — 884 чал.; 1940 год — 1265 чал.; 1959 год — 1799 чал.; 1990 год — 1650 чал.; 1995 год — 1,7 тыс. чал.
• XXI стагодзьдзе: 2004 год — 1,5 тыс. чал.; 2006 год — 1,5 тыс. чал.; 2008 год — 1,4 тыс. чал.; 2009 год — 1340 чал. (перапіс); 2015 год — 1199 чал.; 2016 год — 1159 чал.; 2017 год — 1140 чал.; 2018 год — 1103 чал.

Адукацыя

У Азарычах працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова.

Мэдыцына

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе лякарня.

Культура

Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі.

Вуліцы і пляцы

З урбананімічнай спадчыны Азарычаў да нашага часу гістарычную назву захавала толькі Бабруйская вуліца.

Інфраструктура

У Азарычах ёсьць гасьцініца.

Славутасьці

За 4 км на паўночны захад ад мястэчка знаходзіцца Мэмарыяльны комплекс вязьням Азарыцкіх лягераў сьмерці.

• Могілкі юдэйскія

Страчаная спадчына

• Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (1762, Сьвяты Пасад)

• Аляксандар Ісачоў (1955—1987) — мастак, графік

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 1: А — Аршын. — 552 с. — ISBN 985-11-0036-6
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 1, кн. 1. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2004. — 632 с.: іл. ISBN 985-11-0303-9.
• Кулакоў Т. Мястэчка Азарычы Мазырскае акругі // Наш Край. № 8—9, 1928. С. 81—89.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — Т. 1: А — Беліца. — 494 с. — ISBN 5-85700-074-2
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat. — Warszawa, 1886.

• Азарычы, Radzima.org