Супрасьля

Гэта артыкул пра горад у Польшчы. Калі вам патрэбны артыкул пра аднайменную раку, глядзіце артыкул Супрасьля (рака).

Supraśl) — места ў Польшчы, на рацэ Супрасьлі. Цэнтар меска-сельскай гміны Беластоцкага павету Падляскага ваяводзтва. Насельніцтва на 2017 год — 4621 чалавек. Знаходзіцца за 15 км на паўночны ўсход ад Беластоку.

Супрасьля лац. Supraśla
польск. Supraśl
Вуліца да манастыра
Герб Супрасьлі Сьцяг Супрасьлі
Дата заснаваньня:	1500
Краіна:	Польшча
Ваяводзтва:	Падляскае
Павет:	Беластоцкі
Плошча:	5,68 км²
Насельніцтва (2017)
колькасьць:	4621 чал.
шчыльнасьць:	813,56 чал./км²
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Тэлефонны код:	+48 85
Паштовы індэкс:	16-030
Нумарны знак:	BIA
Геаграфічныя каардынаты:	53°13′0″ пн. ш. 23°20′0″ у. д. / 53.21667° пн. ш. 23.33333° у. д. / 53.21667; 23.33333 23°20′0″ у. д. / 53.21667° пн. ш. 23.33333° у. д. / 53.21667; 23.33333
Супрасьля на мапе Польшчы Супрасьля
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
Афіцыйны сайт

Супрасьля — даўняе мястэчка гістарычнай Гарадзеншчыны (частка Троччыны), старажытны замак і рэлігійна-асьветніцкі цэнтар Вялікага Княства Літоўскага, на этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захаваўся комплекс манастыра Зьвеставаньня Багародзіцы, помнік архітэктуры XVI—XVIII стагодзьдзяў.

 

Вялікае Княства Літоўскае

Гісторыя Супрасьлі пачалася ў 1500 годзе ў зьвязку зь пераносам уніз ракою Гарадоцкага манастыра Зьвеставаньня Багародзіцы. Паселішча ўваходзіла ў склад Гарадзенскага павету Троцкага ваяводзтва. У 1511 годзе ў Супрасьлі асьвяцілі новазбудаваную царкву Зьвеставаньня Багародзіцы — адзін з найвыдатнейшых помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага. У 1532—1557 гадох у манастыры выканалі ўнікальныя фрэскі (першапачаткова пакрывалі сьцены і скляпеньне прэзьбітэрыюма, а таксама сярэдзіну галоўнага корпусу; аўтар — сэрбскі манах Нэктары па мянушцы Маляр).

У XVII ст. Супрасьля стала важным культурным і рэлігійным цэнтрам, тут знаходзілася багатая бібліятэка. У 1695 годзе пры манастыры пачала дзейнічаць друкарня, якая стала важным цэнтрам кірылічнага кнігадрукаваньня і пашырэньня кніг, надрукаваных кірылічным альфабэтам. У друкарні пабачылі сьвет каля сотні кірылічных выданьняў, а таксама іншыя кнігі рэлігійнага і сьвецкага зьместу, агульнай колькасьцю звыш пяці сотняў пазыцыяў. Сярод найбольш вядомых выданьняў — «Собрание припадков краткое» — першы падручнік багаслоўя на старабеларускай мове, а таксама першы славянска-польскі друкаваны «Лексікон» і першы кірылічны помнік нотадрукаваньня ў зборніку «Пасьледаваньне пострыгу». Захаваліся імёны супрацоўнікаў тыпаграфіі (другая палова ХVІІІ ст.) — гэта друкары Антон Чарняўскі, Крастомскі, Адам Генрых Падзябранскі, мастак і прафэсар жывапісу Антоні Грушэцкі, гісэр Аляксей Завадзкі». У 1711 годзе ў Супрасьлі пачала працаваць паперня.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Супрасьля апынулася ў складзе Прусіі, у Беластоцкім дэпартамэнце. У 1807 годзе згодна з Тыльзіцкай мірнай дамовай паміж Расеяй і Францыяй, мястэчка апынулася ў Беластоцкай вобласьці Расейскай імпэрыі.

У 1-й палове ХІХ ст. у зьвязку з удзелам манахаў у паўстаньні Т. Касьцюшкі і вызвольным паўстаньні 1830—1831 гадоў Супрасьлеўскі манастыр заняпаў, бібліятэку вывезьлі зь мястэчка (большай часткай у Вільню), тады ж згубіўся найкаштоўнейшы яе скарб — найстарэйшы напісаны кірыліцай рукапіс ХІ стагодзьдзя. У сярэдзіне ХІХ ст. Супрасьля стала буйным цэнтар тэкстыльнай прамысловасьці.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Супрасьлю занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

• Старая графіка Супрасьлі
•  
  Агульны выгляд, 1882 г.
•  
  Манастыр, 1892 г.
•  
  Царква Зьвеставаньня, 1890 г.
•  
  Інтэр'ер царквы, 1892 г.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Супрасьля абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Супрасьля апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Беластоцкім ваяводзтве.

З пачаткам Другой сусьветнай вайны 15 верасьня 1939 году Супрасьлю акупавалі войскі Трэцяга Райху, але праз тыдзень места перадалі СССР згодна з пактам Молатава-Рыбэнтропа. У лістападзе 1939 году Супрасьля ўвайшла ў склад БССР, у Беластоцкую вобласьць. З чэрвеня 1941 да верасьня 1944 году места зноў знаходзілася пад нямецкай акупацыяй, у гэты час зьнішчылі манастырскую царкву. 16 жніўня 1945 году ўлады СССР перадалі Супрасьлю Польскай Народнай Рэспубліцы. У 1975—1998 гадох места ўваходзіла ў Беластоцкае ваяводзтва.

На канец XX ст. ў ваколіцах Супрасьлі адзначалася бытаваньне назвы люцьвіны (Lućwiny).

У 1980-я гады аднавіў дзейнасьць манастыр Зьвеставаньня Багародзіцы (у юрысдыкцыі Польскай аўтакефальнай праваслаўнай царквы). У 1996 годзе польскі ўрад замацаваў увесь манастырскі комплекс за ПАПЦ, пачаліся рэстаўрацыйныя працы. У 2000-я гады ўлады Беларусі надалі дапамогу ў адбудове манастыра. 7 сьнежня 2007 году ў касьцёле Найсьвяцейшай Тройцы адбылася першая Боская Літургія ва ўсходнім абрадзе ад часоў Другой сусьветнай вайны.

• Места на старых здымках
•  
  Манастыр, 1937 г.
•  
  Царква Зьвеставаньня, 1936 г.
•  
  Царква з боку апсыды, 1929 г.
•  
  Іканастас, 1929 г.

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1867 год — 2,8 тыс. чал.; 1878 год — 3091 чал. (1488 муж. і 1603 жан.), у тым ліку 538 юдэяў
• XXI стагодзьдзе: 2017 год — 4621 чал.

Адукацыя

У Супрасьлі працуюць пачатковая і сярэдняя школы, гімназія, спартовы і мастацкі ліцэі.

Прадпрыемствы тэкстыльнай, швацкай, дрэваапрацоўчай прамысловасьці, керамічнае рамяство.

 

Інфраструктура

З 1999 году Супрасьля мае статус курорту. Тут знаходзіцца адміністрацыя прыроднага парку Кнышынскай пушчы.

У палацы архімандрытаў дзейнічае музэй абразоў. У месьце ладзяцца рэгулярныя культурныя фэсты і імпрэзы.

Славутасьці

• Забудова гістарычная (XVIII—XIX стагодзьдзі): дом агародніка, дом ткача, ратуша
• Збор эвангелісцкі (1870)
• Капліца Ўсіх Сьвятых на могілках (XVIII—XIX стагодзьдзі; царква)
• Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1861—1865)
• Манастыр Зьвеставаньня Багародзіцы (XVI—XVIII стагодзьдзі): царква Зьвеставаньня Багародзіцы (1511; зьнішчаная ў 1944 годзе, адноўленая ў 1999 годзе), царква Сьвятога Яна Багаслова (XIX стагодзьдзе), палац архімандрытаў (XVII стагодзьдзе)
• Могілкі: старыя каталіцкія; старыя праваслаўныя, капліца Сьвятога Юрыя (1901); пратэстанцкія, капліцы Бухгальцаў (1904) і Захертаў (1885); юдэйскія
• Сядзібна-паркавы комплекс Бухгольцаў (1892—1903)

• Краявіды Супрасьлі
•  
  Царква Зьвеставаньня Багародзіцы
•  
  Манастырская брама
•  
  Палац архімандрытаў
•  
  Капліца Ўсіх Сьвятых

•  
  Касьцёл
•  
  Палац Бухгольцаў
•  
  Дом агародніка
•  
  Ратуша

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890.

• Супрасьля , Radzima.org