Прынцыпат (па-лацінску: principatus, ад princeps — першы сэнатар, сэнатар, які адкрывае паседжаньне) — умоўны тэрмін у гістарычнай літаратуры для абазначэньня спэцыфічнай формы манархіі, якая склалася ў Старажытным Рыме у пэрыяд раньняй імпэрыі (27 да н.
э.">27 да н. э. — 284 н. э.) і сумяшчала манархічныя і рэспубліканскія рысы. Уладальнікі вышэйшай улады галоўным чынам называліся тытулам прынцэпс, гэтым падкрэсліваўся іхны статус не манарха-самадзержца, а першага сярод роўных.
У гістарыяграфіі замацаваўся тытул «імпэратар», хоць асноўныя паўнамоцтвы глава дзяржавы меў як народны трыбун і прінцэпс.
Сыстэма прынцыпату стала афармляцца пры Актавіяне Аўгусьце, улада якога засноўвалася на злучэньні розных магістратураў. Аўгуст і ягоныя пераемнікі, зьяўляючыся прынцэпсамі сэната, адначасова засяроджвалі ў сваіх руках вышэйшую грамадзянскую (пажыцьцёвы народны трыбун) і ваенную ўладу. Фармальна працягваў існаваць рэспубліканскі лад: сэнат, каміцыі (народныя зборы), магістратуры (акрамя цэнзараў). Але гэтыя інстытуты страцілі ранейшае палітычнае значэньне, бо выбары ў іх і іхняя дзейнасьць рэгуляваліся прынцэпсам. Рэальная ўлада была засяроджана ў руках прыцэпса-імпэратара й блізкіх да яго людзей, ягонай асабістай канцылярыі, штат якой бесперапынна рос, а сфэра дзейнасьці пашыралася.
Тэрміну «прынцыпат» у гістарычнай літаратуры адпавядае тэрмін «раньняя імпэрыя», які лічыцца больш дакладным. На зьмену прынцыпату прыйшоў дамінат, дзе манархічныя рысы бачныя значна больш выразна, а рэспубліканскія інстытуты большай часткай былі скасаваны, а некаторыя рэарганізаваны ў манархічныя.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Прынцыпат, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.