Прымаж Трубар

Яго называюць «славенскім Лютэрам».

Прымаж Трубар
Primož Trubar
Партрэт Прымажа Трубара з вокладкі ягонага Новага Запавету (XVI стагодзьдзе)
Дата нараджэньня	9 чэрвеня 1508
Месца нараджэньня	Рашыца, Крайна, Габсбурская манархія
Дата сьмерці	28 чэрвеня 1586 (78 гадоў)
Месца сьмерці	Тубінген
Месца пахаваньня	Тубінген
Месца вучобы	Венскі ўнівэрсытэт[d]
Занятак	перакладнік, тэоляг, перакладнік Бібліі, каталіцкі сьвятар, пісьменьнік, evangelical theologian, пратэстанцкі рэфарматар, пастар
Дзеці	Felicijan Trubar[d] і Primus Truber[d]
Прымаж Трубар у Вікісховішчы

Прымаж Трубар нарадзіўся ў Рашыцы (цяпер у грамадзе Вяліке Ляшчэ) ў сям’і заможнага млынара і цесьляра. Навучаўся ў Рыецы, пасьля ў Зальцбургу. Стаў сьвятаром. У 1524 року пазнаёміўся зь біскупам трыесцкім Пятром Банома, вядомым на той час гуманістам. У Трыесьце Прымаж прабыў па 1527 року, пасьля вярнуўся ў Крайну (тагачасная назва Славеніі), дзе атрымаў першы досьвед прапаведніцтва.

У 1528 паступіў у Венскі ўнівэрсытэт; аднак у наступным року навучаньне было перарванае з-за наступу туркаў. У 1530 Прымаж Трубар вярнуўся на радзіму, парафіяльным сьвятаром у мястэчка Ляшка(sl). У 1535 року Трубар прызначаны сьвятаром катэдры ў Любляне. Тут ён усё болей схіляецца да пратэстанцтва. Пэўны час яго не чапаюць дзякуючы падтрымцы біскупа Банома. У 1542 Трубара нават прызначаюць канонікам і прапаведнікам. Аднак люблянскі біскуп з падазрэньнем ставіўся да ягонага вучэньня, таму Прымаж Трубар быў вымушаны пакінуць парафію Сьв. Барталямэя, якою ён загадваў з 1546 року.

У 1547 року за распаўсюд пратэстанцкіх ідэяў Трубар быў высланы з краіны і пераехаў у Нямеччыну. На новым месцы Прымаж Трубар стаў прапаведнікам у Ратэнбургу-над-Таўбэрам, а пасьля парафіяльным сьвятаром Кэмптэна й Ураху каля Тубінгену. Ва Ўраху Трубар адчыніў славенскую друкарню. Тут ён выдаў першую друкаваную славенскую кнігу «Абэцэдар»(en) (1550) і першую перакладную кнігу на славенскую мову — «Катэхізіс»(en) (1551, зь нямецкай).

Тым часам Рэфармацыя моцна ўкаранілася ў Крайне, і ў 1560 року скупшчына(uk) герцагства запрасіла Трубара заняцца кіраваньнем і парадкаваньнем пратэстанцкай царквы сярод славенцаў. Прымаж склаў новы малітоўнік на аснове Вюртэмбэрскага, Нюрнбэрскага ды Мэкленбурскага царкоўных рэглямантаў. Не зважаючы на перашкоды з боку каталіцкай улады, Трубар з двума перапынкамі быў настаяцелем пратэстанцкай царквы ў Крайне да 1565 року, калі эрцгерцаг Карл Габсбург навечна выслаў яго па-за межы сваёй дзяржавы.

Трубар вярнуўся ў Нямеччыну і ў 1566 року пераклаў і надрукаваў славенскаю моваю Псалтыр. Увесь далейшы час прысьвяціў перакладу Новага Запавету. Пераклад быў скончаны ў 1581 року, у 1586 скончыў пераклад «Postilla» Марціна Лютэра. Выдаў таксама славенскія пераклады Аўгсбурскага, Вюртэмбэрскага і Саксонскага вызнаньняў пад назваю «Articuli», гімны і царкоўныя сьпевы.

Памёр сьвятаром у мястэчку Дэрэндынген пад Тубінгенам, дзе й пахаваны.

 

У 1986 року Славенскае тэлебачаньне паказала тэлесэрыял, зрэжысаваны Андрэем Строянам паводле сцэнару Драга Янчара, у якім у галоўнай ролі Прымажа Трубара зьняўся Польдэ Бібіч.

Трубар выяўлены на 10-толяравай банкноце ўзору 1992 року, на 1-эўравай славенскай манэце (2007) і на 2-эўравай памятнай манэце (2008), выбітай у год сьвяткаваньня 500-й гадавіны нараджэньня Прымажа Трубара. Таксама ў гонар сьвяткаваньня была выдадзеная паштовая марка зь ягонай выявай.

У 2009 року высілкамі дабраахвотнікаў быў перавыдадзены Катэхізіс Трубара ў адаптацыі на сучасную славенскую мову з паралельным арыгінальным тэкстам.

З 2010 року 8 чэрвеня ў Славеніі адзначаюць як Дзень Прымажа Трубара.

• Primus Truber. Der slowenische Reformator und Württemberg, hg. von Sönke Lorenz, Anton Schindling, Wilfried Setzler (Veröffentlichung der Kommission für geschichtliche Landeskunde in Baden-Württemberg), Stuttgart 2011, ISBN 978-3-17-021273-2.
• Siegfried Raeder, Art. Trubar, Primož, in: Religion in Geschichte und Gegenwart, 4., völlig neu bearb. Aufl., Bd. 8, 2005, 638. ISBN 3-16-146948-8.

• Бачына, прысьвечаная Трубару  (слав.)
• Славутыя славенцы  (анг.)
• Форум перакладнікаў твораў Трубара на сучасную славенскую мову  (слав.)
• Вэбзін Славеніяна  (анг.)