Дыялектыка

Сустрэча тэзіса і антытэзіса ў пазнавальных мэтах. Дыялектыка нагадвае дыскусію, аднак, яна пазбаўленая суб’ектыўных элэмэнтаў, як то эмацыйная прывабнасьць і прыніжальны сэнс рыторыкі. Дыялектыка робіць акцэнт на лягічных, а не эмацыйных аргумэнтах, спрабуе знайсьці ісьціну, а не пераканаць апанэнта. Гэты мэтад можа быць супрацьпастаўлены дыдактычнаму мэтаду, дзе адзін бок размовы вучыць іншы.

У больш вузкім сэнсе — мэтад спазнаньня, мэтадалягічны прынцып, які зьдзяйсняецца па схеме «тэзіс-антытэзіс-сынтэз». У суадноснасьці з гэтым прынцыпам, суб’ект, які пазнае, спачатку вылучае нейкую зьяву ў рэчаіснасьці і для яе фармулюе тэзіс — панятак ці сьцьвярджэньне. Далей зьдзяйсьняецца фармаваньне антытэзісу, і толькі потым суб’ект мае магчымасьць перайсьці да разгляду і вывучэньня ўзаемасувязі тэзіса і антытэзіса, што дазваляе пабудаваць сынтэз. Далей сынтэз можа быць разгледжаны як тэзіс больш высокага ўзроўню. Такім шляхам зьдзяйсьняецца выкрыцьцё ісьціны.

У адрозьненьне ад мэтафызычнага прынцыпу дыялектыка прызнае дынамічнасьць нашых ведаў, паняткаў аб рэчаіснасьці, якая сама дынамічна. Таму гэты мэтад неабходна патрабуе выкарыстоўваць як дэдуктыўныя схемы разважаньняў, якія ўжываюцца ў клясычных фармальных лёгіках, так і схемы тэмпаральных (часовых) лёгік і іхных пашырэньняў.

Дыялектычны мэтад быз распрацаваны Георгам Гэгелем. Дыялектыка зьяўляецца мэтадалягічным прынцыпам дыялектычнага матэрыялізму, які ў асноўным быў распрацаваны Карлам Марксам і Фрыдрыхам Энгельсам, якія па сутнасьці адаптавалі Гэгелеўскую дыялектыку ў традыцыйны матэрыялізм. Важным у дыялектыцы, у адрозьненьне ад рэлятывізму, зьяўляецца суадноснасьць абсалютнасьці і адноснасьці.

• Дыялектыка для дзяцей.  (анг.)