Арка: архітэктурны элемэнт

Складаецца з асобных блёкаў, якія шляхам стварэньня бакавога распору пераносяць цяжар на апоры. Тэрмін таксама выкарыстоўваецца для любой выгнутай структуры, якая мае форму аркі. Аркі могуць выкарыстоўвацца як канструктыўны архітэктурны элемэнт, напрыклад, над дзьвярным праходам або брамамі, або ў якасьці чыста дэкаратыўнага элемэнта. Як правіла аркі сымэтрычныя адносна вэртыкальнай восі.

Арка ёсьць крывалінейны брус плаўнай абрысы, якая нясе будаўнічая канструкцыя. У адрозьненьне ад вэртыкальнага ціску бэлькі, ціск аркі на апоры пахілі, праз што ўзьнікае гарызантальная апорная рэакцыя. Ад збору арка адрозьніваецца толькі значна меншай шырынёй. Пад вэртыкальнай нагрузкай арка працуе пераважна на сьціск і ў меншай ступені на выгіб.

Часткі аркі маюць наступныя назвы: пята аркі (папярочны перасек у апоры), замак аркі (папярочны перасек у вяршыні аркі), страла ўздыму (адлегласьць цэнтру замка аркі ад лініі, якая злучае цэнтры пятак аркі). Адлегласьць паміж цэнтрамі пятак называецца разьліковай проймай. З павелічэньнем стрэлы ўздыму памяншаецца распор аркі. Аркі бываюць бесшарнірныя, двухшарнірныя й трохшарнірныя; калі апорныя канцы аркі злучыць стрыжнем (зацяжкай, якая ўспрымае гарызантальную рэакцыю), утворыцца арка з зацяжкай.

У залежнасьці ад унутранай абрысы аркі бываюць паўцыркульныя, кругавыя, стральчатыя, калавідныя й іншыя. Вось аркі падбіраюць так, каб выгінальны момант быў як мага малейшы, тады арка будзе найбольш трывалай і ўстойлівай. Трываласьць аркі залежыць ад ейнай формы. Найпростыя акрі маюць форму паўкола, аднак тэарэтычна трывалымі зьяўляюцца аркі з формай парабалы або ланцуговай лініі. Парабалічныя аркі ўвёў у архітэктуру гішпанскі архітэктар Антоніё Гаўдзі. Такія аркі перадаюць ўвесь распор на аснову й не патрабуюць дадатковых элемэнтаў.

•  
  Арка Канстантына ў Рыме
•  
  Трыюмфальная арка ў Парыжы
•  
  Брама на Захад у амэрыканскім Сэнт-Луісе
•  
  Аркі ў доме Сымона Балівара ў Гаване, Куба
•  
  Манастыр Алкабаса ў Партугаліі
•  
  Аркада ў Кампэчэ, Мэксыка
•  
  Аркі ў Вялікім мячэце Кайруана ў Тунісе
•  
  Аркі ў руінах старажытнай пабудовы Бад-Ліпшпрынге ў Нямеччыне
•  
  Лёнданскі стадыён Ўэмблі
•  
  Чыгункавы вакзал у Люцэрне, Швайцарыя

• Аркада
• Трыюмфальная арка

• Габрусь, Т.В. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока. Мн., 2001. ISBN 985-04-0499-X

  Арка — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Тэрміналёгія й тыпы арак