Мейәс һөйләше — башҡорт теленең көнсығыш диалекты һөйләштәренең береһе.
Мейәс һөйләше | |
Илдәр | |
---|---|
Регионы | Силәбе өлкәһенең Арғаяш һәм Сыбаркүл райондары, Башҡортостан Республикаһының Әбйәлил, Белорет һәм Учалы райондары |
Классификация | |
Категория | Евразия телдәре |
Алтай телдәре (спорно)
| |
Әлифба | |
Биләгән территорияһы буйынса мейәс һөйләше башҡорт теленең көнсығыш диалектындағы иң эре һөйләштәренең береһе һанала. Ул Силәбе өлкәһенең Мейәс йылғаһы бассейнында урынлашҡан Арғаяш менән Сыбаркүл райондары, шулай уҡ Башҡортостан Республикаһының Учалы (көньяҡ һәм төньяҡ өлөшө), Әбйәлил һәм Белорет райондарының ҡайһы бер ауылдарын үҙ эсенә ала.
Ауылдар һәм ҡасабалар: Һөйөндөк, Сөләймән, Илсеғол, Ихсан, Нуралы, Шәрип, Аҙнаш, Әбсәләм, Абзаҡ, Муйнаҡ, Татлымбәт, Түләк, Буранғол, Байһаҡал, Көсөк, Урта Төлмән, Күзейылға, Ҡарағужа, Татлы, Ҡаҙаҡҡол, Ҡобағош, Сатра, Әзекәй, Баттал, Аһылай, Рәхмәт, Түбәнге Сермән, Аҙнағол, Абҙан, Үткәл, Йәнекәй, Мораҡай, Оло Ғәбдин, Балапан, Байым, Балапан, Бикҡол, Яратҡол, Ялтыр, Ҡәҙер, Ҡолой, Дәүләтбай, Сәләм, Байғаҙы, Ташауыл, Әлеш, Туҡтыбай, Шығай, Ҡоҙғон-Әхмәр һәм башҡалар.
Был һөйләште түбәндәге башҡорт ырыуҙары вәкилдәре ҡуллана: табын, ҡатай, ҡыуаҡан, тамъян, күбәләк, теләү, әйле.
Был һөйләшкә башҡорт теленең ҡыҙыл һәм урта урал һөйләштәренә хас уртаҡ һыҙаттар күҙәтелә. Н. Х. Мәҡсүтова билдәләүенсә, башҡорт теле диалекттары системаһында мейәс һөйләше иң ҡатнаш һөйләштәрҙән һанала.
Был һөйләштең фонетик үҙенсәлектәре өалын һәм нәҙек һуҙынҡыларҙың сиратлашыуы менән билдәләнә (а-ы, ә-э/е) йәки, киреһенсә, нәҙек һәм ҡалын (ы-а, э/е-ә), ирен һуҙынҡылары (о-у, у-о, ө-ү, ү-ө), а, ы, ә, э(е), о, ө линияһы һуҙынҡыларының гармонияһының боҙолоуы, д-т тартынҡыларының сиратлаштырыуы дәгәрмәс-әҙәби — тәгәрмәс(тәгәрмәстәр); дән-әҙәби- тән(кәүҙә), ж-й жәй-әҙәби. йәй(йәй); жыйын-әҙәби. йыйын (йыйылыш).
Мейәс һөйләшендә күп һүҙҙәр булмаған. метатезировать. Метамез смежность буйынса күҙәтелә, дистантность араһындағы ҡатмарлы компоненты һәм белем биреү.
кҫ-ҫк: үләҫкә «үләкһә» — үләкһә, үләкҫә;
цзе-рс: керсеткән «кесерткән» — кесерткән;
лд-рл: түшерелдек «түшелдерек» — түшелдерек;
ра-ер: тәңер «А» — тәңре.
м.-т: торомтоғ «намордник» — моронтоҡ;
уһ-(ә): айһауыҙ «артыҡ» — айауһыҙ;
ла-ү: сеүәлсән «ямғыр селәүсене» — селәүсән;
ме-нән-ашау: килемшәк «килмешәктәр» — килмешәк;
ңғ-а: ҡыҙуңҡ «ҡуңыҙ» — ҡуңғыҙ.
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Мейәс һөйләше, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.