O cerebro, celebro u cerviello ye l'organo d'a parti debantsuperior d'o encefalo y o centro supervisor d'o sistema niervoso central en toz os vertebratos.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
En bels invertebratos bi ha estructuras analogas como os "ganglios cerebrals". Bels animals como as medusas u as estrelas de mar tienen, d'atra man, un sistema niervoso descentralizato sin de cerebro, y atros, como as esponchas, no tienen denguna traza de sistema niervoso.
En a mayor parti d'os animals o cerebro se troba adintro d'a capeza; d'aquí o nombre d'encefalo (en griego, encefalon). En os vertebratos, o cerebro ye protechito por o cranio. A lo cerebro, tamién li se diz prosencefalo ya que ye a estructura mas recient en a escala evolutiva. As estructuras evolutivament anteriors se dicen metencefalo y mielencefalo y s'ocupan de funcions basicament reguladoras, como lo mantenimiento d'o ritmo respiratorio. As funcions intelectuals son reservatas a lo prosencefalo.
O cerebro puet estar muit complexo; l'humán tien alto u baixo 100 billons de neuronas, unitas cadaguna, a traviés de bellas 10.000 conexions sinapticas, que se materializan en unas prolongacions protoplasmicas ditas axons que tresportan trens de sinyals en forma de potencials d'acción a zonas distants d'o cerebro u d'a resta d'o cuerpo.
Controla y coordina o comportamiento, a homeostasi (funcions corporals como lo traquetiar d'o corazón, a presión sanguinia, o balance de fluidos y a temperatura corporal) y as funcions mentals (a emoción, a memoria, l'aprendizache, a cognición, a percepción y l'atención), amás de replegar os aparatos sensitivos primarios d'a vista, oyida, equilibrio, gusto y fato. Controla tamién a transición entre os estatos de suenio y vichilla, fundamental ta o funcionamiento correcto d'o cerebro ya que, por eixemplo, aprofeita o estato de suenio ta organizar a información adquirita mientres o estato de vichilla. Un insomnio porlongato produce malautía mental y, dica alucinacions. Cada estato cerebral ye asociato a unas determinatas ondas d'actividat.
A denominación de "cerebro" deriva d'o latín CEREBRUM y en aragonés se documenta en la traducción herediana d'"Historia contra los paganos" y en o "Libro d'el Trasoro":
Tamién ha existiu la denominación de cerviello:
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Cerebro, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.