बंगलादेश

१९४७ सालय् भारत विभाजन या ईले पाकिस्तानया पूर्व अंश (पूर्व पाकिस्तान)या हिसाबं बंगलादेशया लागा निर्धारित जुल। औशतय् पूर्व व पश्चिम पाकिस्तानया दथुई १६००किमि (१००० माइल) दूरी जुसां निगुगु पाकिस्तानतेगु मंका धर्म (इस्लाम धर्म) छगु जूगुलिं देय्‌या पलिस्था जुल। तर निगु देय्‌ दथुई जातिगत व भाषागत व्यवहारय् यक्व अमेल खनेदत। थ्व अमेलं याना १९७१ सालय् भारतया ग्वहालिइ छगु रक्तपातपूर्ण युद्धया माध्यमं बंगलादेशं स्वतन्त्रता कायेफत। बंगलादेश स्वाधिन जुई धुंका बाँमलागु राजनैतिक अवस्थां याना आ तक्क प्यक सैनिक शाषण वये धुंकल।

 

दक्षिण एशियाया तःधंगु खुसि गङ्गा खुसि व ब्रह्मपुत्रं देकूगु देल्टाय् बंगलादेश ला। भौगलिक रुपय् बंगलादेश दक्षिण एशियाय्‌ भारत व म्यानमारया दथुइ ला। थ्व दे‌या क्षेत्रफल १ लख ४७ द्व ५७० वर्ग किलोमिटर दु। बंगलादेशया पश्चिम व उत्तरय् भारत, पूर्वय् भारत व म्यानमार व दखिनय् बंगाली खाडी ला। बंगलादेशयअ पश्चिमय् भारतया पश्चिम बङ्गाल राज्य, उत्तरय् पश्चिमबङ्गाल, आसाम, मेघालय राज्य, पूर्वय् आसाम, त्रिपुरा, मिजोराम। व म्यान्मार (बर्मा) नाप सीमा दु। दक्षिणय् बङ्गालया खाडी ला। बङ्गलादेशया सीमायार ४,२४६ किलोमिटरय् ९४ प्रतिशत (९४%) भारतनाप व ६ प्रतिशत म्यानमारनाप दु। बांलादेशया तटरेखाया हाकः ५८० किलोमिटर दु।

बंगलादेशया अधिकांश इलाका समूद्र सतह स्वया १० मिटर जक्क च्वे ला। समुद्र सतह १ मिटर जक्क व्रृदि जुसां थ्व देय्‌या ५०% इलाका लखे दुने लाःवनि। बंगलादेशया उच्चतम थाय्‌ देय्‌या दक्षिण-पूर्वाञ्चलय् दूगु पार्वत्य चट्टग्राम ख। थ्व छगू मोडक पर्वत श्रृङ्खलाया च्वका ख थुकिया जाः १,०५२ मिटर (३,४५१ फुट) दु। बङ्गालया खाडीइ दूगु सुन्दरबन हलिमया दक्ले तःधंगु म्यानग्रोभ वन ख। थ्व थासय् रोयल बंगाल धुं, चित्तल हरिण आदि यक्व प्रकारया प्राणीतेसं बसोबास याइ। १९९७य् थ्व थाय्‌यात विश्व सम्पदा सूचीइ सूचीकृत यात।

बांलादेशया जलवायु सबट्रपिकल दु। थ्व देशय् ६गु ऋतु दु-ग्रीष्म, वर्खा, शरद, हेमन्त, शीत व वसन्त। थनया वार्षिक वृष्टि १५००-२५००मि.मि./६०-१००इञ्च दु; पूर्वी लागाय्‌ थ्व मात्रा ३७५० मि.मि./१५०इञ्च अप्व। बंगलादेशय दथुं कर्कट रेखा वनि। नोभेम्बर निसें मार्चतक्क थन शीत मौसम,मार्च निसें जुन तक्क ग्रीष्म काल, जुन निसें अक्टोबर तक्क बर्षा मौसम दै। व‍खाय् मौसमी वायुं थन प्रचुर वृष्टि जुइ। वा अप्व वया थन प्राकृतिक प्रकोप दसु चलः, टोर्नेडो आदि वनिगु या।

बंगलादेश ६गु प्रशासनिक विभागय् विभक्त दु। थ्व ख

प्रशासनिक विभाजन मू नगर क्षेत्रफल (वर्ग कि.मि.) जनसंख्या (२००५) ढाका विभाग ढाका ३१११९.९७ ३,८६७,७८७ चट्टग्राम विभाग चट्टग्राम ३३७७१.१३ २३,९९९,३४५ राजशाही विभाग राजशाही ३४५१३ २९,९९२,९५५ बरिशाल विभाग बरिशाल १३२९५.५५ ८,११२,४३५ खुलना विभाग खुलना २२२७३.२१ १४,४६८,८१९ सिलेट विभाग सिलेट १२५९५.९५ ७,८९९,८१६

सकल विभाग जिल्लाय् विभक्त दु। बंगलादेशया सकल जिल्लाया ल्याखँ ६४ दु। जिल्लाया प्रशासनया निंतिं उपजिल्ला नं दयेकातःगु दु। सकल देय्‌या उपजिल्ला व थाना ल्याखँ ५०७ दु। सकल थानाय् ४,४८४गु युनियन, ५९,९९०गु मौजा, एव ८७,३१९गु ग्रामय् विभक्त दु। विभाग, जिल्ला, व थानाया प्रशासनय् निर्वाचित प्रतिनिधि मदु; सरकारं नियुक्त याइगु प्रशासकया अधीनय् थ्व परिचालित जुइ। युनियन, वा पौरसभाय् धाःसा निर्वाचित जनप्रतिनिधि उपस्थिति दै। १९९७ सालया ऐन कथं युनियनय् २५% मिसातेत संरक्षण कोटा दु। थ्व बाहेक नगराञ्चलय् ६गु सिटि कर्पोरेशन (ढाका, चट्टग्राम, खुलना, राजशाही, सिलेट, बरिशाल), व २२३गु पौरसभा दु। थ्व सकलं मेयर व जनप्रतिनिधि निर्वाचन कथं थःगु जनप्रतिनिधि ल्येइगु याइ। राजधानी ढाका बंगलादेशया दक्ले तःधंगु नगर ख। मेमेगु उल्लेखनीय नगरय् चट्टग्राम, राजशाही, खुलना, सिलेट, बरिशाल, कक्सबाजार, कुमिल्ला, मयमनसिंह, रङपुर, यशोर, टङ्गी, गाजीपुर व नारायणगञ्ज ला।

बंगलादेशया सन् २००५या जनसंख्या १४ कोटि ६० लख दु। जनसंख्या कथं थ्व हलिमया ८गु तःधंगु देय्‌ ख। थ्व देय्‌या जनघनत्त्व प्रति वर्ग किलोमिटर १०५५ दु। नगर राष्ट्र बाहेक थ्व हलिमया दक्ले अप्व जनघनत्त्व दूगु देय्‌ ख। थ्व देय्‌या जनसंख्या बृद्धिदर २.२% दु। (२००५ साल कथं)। बंगलादेशया मिसा व मिजंया लैङ्गिक अनुपात १००:१०६ दु। देशया अधिकांश मनु मचा व ल्याम्ह दु (०–२५ दंया जनसंख्या ६०%, ६५ दं स्वया अप्व ३%)। थ्व देय्‌या मिजं व मिसाया औशत आयु ६३ दं दु।

जातिगत रुपय् बंगलादेशेया ९८% मनु बंगाली ख। बाकि २% मनु बिहारी मूलया वा विभिन्न उपजातिया दु। पार्वत्य चट्टग्राम इलाकाय् १३गु उपजाति मनु दु। थुकिलि चाकमा उपजाति मू ख। पार्वत्य चट्टग्रामया बाइरेर उपजातिय् गारो व साँओतालया उल्लेखयोग्य जनसंख्या दु।

देय्‌या ९९% मनुतेगु मातृभाषा बंगाली ख, व देय्‌या राष्ट्रभाषा नं थ्व हे ख। सरकारी काजकाजय् धाःसा अंग्रेजी नं छ्येलिगु या। तबे १९८७ साल धुंका मेमेगु भाषा स्वया नं सरकारी ज्याय् बंगाली भाषायात मू कथं छ्येलिगु कुतः न्ह्यथन।

बंगलादेशया प्रमुख धर्मविश्वास इस्लाम (८८%) ख। थ्व धुंका दक्ले तःधंगु धर्म हिन्दु धर्म(११%) ख। बाकि १% मनु बौद्ध, ख्रिस्टी, व अग्निपूजक धर्मय् विश्वास या। सकल जनसंख्याया २१.४% शहरय् च्वमि धाःसा बाकि ७८.६% गामय् च्वनि।

सरकारी व गैह्रसरकारी रुपय् गरिवी निवारण व जनस्वास्थया यक्व ज्या जुयाच्वंगु दु। अथे जुसं बंगलादेशया जनसंख्याया छगू बिशाल अंश गरिवी रेखा स्वया क्वे ला । सकल जनसंख्याया बच्छि जनसंख्या न्हिच्छिया १ अमेरिकन डलरस्वया म्हो आयय् म्वानाच्वंगु दु (२००५)। आर्सेनिकया बिष प्रक्रिया बंगलादेशया छगू मू उसाँय्‌ समस्या ख। थ्व बाहेक थन [मलेरिया]] व डेङ्गु ल्वेया नं प्रादुर्भाव दु

२००५ सालया हिसाबय् बंगलादेशय् साक्षरता ४१% दु। युनिसेफकथं २००४ सालय् मिजंतेगु साक्षरता दर ५०% व मिसातेगु ३१% दु। साक्षरताया निंतिं सरकारं न्हुगु ज्याझ्वः देकुगु दु गुकिलि १९९३ सालय् न्ह्यथंगु शिक्षार बिनिमय़े खाद्य(ब्वंवनि पिन्त नकिगु ज्याझ्वः) दकले सुथां ला। एछाड़ा मेय़ेदेर शिक्षार जन्य प्राथमिक ओ माध्यमिक पर्याय़े बृत्ति प्रदान कर्मसूची नारीशिक्षाके एगिय़े निच्छे।

 

 

बंगलादेश छगू विकासोन्मुख देय् ख। देय्‌तेगु विकास धलखय् थ्व देय्‌यात दकलय् म्हो विकशित देय्‌ (Least Developed Country)या रुपय् कायेगु या। सन् २०१४या शुरुइ १००० टाका अमेरिकी दलरय् हिलय् बिलय् करिब १३ दलर जु (१ दलर = ७८ टाका)। थ्व देय्‌या बैदेशिक मुद्रा रिजर्भ १९ बिलियन दलर दु।

बंगलादेशया मू राजनैतिक खलः थ्व कथं दु-

• बांग्लादेश नेशनलिस्ट पार्टी
• आवामी लीग
• जमात-ए-इस्लामी
• जातीय पार्टी
• कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ बांग्लादेश

बंगलादेशया मू नगरत थ्व कथं दु- १।*ढाका २।*चट्टग्राम ३।*राजशाही ४।*खुलना ५।*सिलेट ६।*बरिशाल ७।*रंपुर ८।कुमिल्ला ९।कक्सबाजार १०।ब्राह्मनबाड़ीय़ा ११।फेनी १२।दिनाजपुर १३।गाजीपुर १४।यशोर १५।फरिदपुर १६।बगुड़ा १७।ठाकुरगाँओ १८।नीलफामारी १९।लालमनिरहाट २०।कुड़िग्राम २१।गाइबान्धा २२।जय़पुरहाट २३।नओगाँ २४।चाँपाइनबाबगञ्ज २५।जामालपुर २६।शेरपुर २७।नेत्रकोना २८।मय़मनसिंह २९।टाङ्गाइल ३०।नाटर ३१।सिराजगञ्ज ३२।किशोरगञ्ज ३३।हबिगञ्ज ३४।मौलभीबाजार ३५।सुनामगञ्ज ३६।सिराजगञ्ज ३७।पाबना ३८।कुष्टिय़ा ३९।चुय़ाडाङ्गा ४०।मेहेरपुर ४१।राजबाड़ी ४२।मानिकगञ्ज ४३।मागुरा ४४।लक्ष्मीपुर ४५।मुन्सिगञ्ज ४६।नाराय़णगञ्ज ४७।नरसिंदी ४८।नोय़ाखाली ४९।शरीय़तपुर ५०।चाँदपुर ५१।मादारीपुर ५२।गोपालगञ्ज ५३।यशोर ५४।नड़ाइल ५५।सातक्षीरा ५६।बागेरहाट ५७।झालकाठि ५८।पिरोजपुर ५९।पटुय़ाखाली ६०।बरगुना ६१।भोला ६२।बान्दारबान ६३।खागड़ाछड़ि ६४।राङ्गामाटि