Tailand qirollik umumiy transkripsiya tizimi (RTGS) Tailand soʻzlarini lotin alifbosida ifoda etish uchun rasmiy tizimdir.
U Tailand Qirollik Instituti tomonidan nashr etilgan.
RTGS yoʻl belgilarida, hukumat nashrlarida qoʻllaniladi va Tailand uchun transkripsiya standartiga eng yaqin usul hisoblanadi, ammo undan hatto hukumat tomonidan foydalanilsa ham, baʼzi tanqidiy jihatlari mavjud. Tizim ISO 11940-2 tomonidan belgilangan tizim bilan deyarli bir xil.
Tizimning asosiy xususiyatlari:
Yakuniy undosh tovushlar Tailand orfografiyasiga emas, balki talaffuziga qarab transkripsiya qilinadi.
Unlilar tay orfografiyasidagidek emas, balki talaffuz qilingan so‘zdagi o‘rniga qarab transkripsiya qilinadi. Tailand orfografiyasida yozilmagan biroq nazarda tutilgan unlilar talaffuz qilinganidek transkripsiya qilinadi.
Unli tovush bilan boshlangan keyingi bo‘g‘in oldidan va oldingi bo‘g‘in unli bilan tugagan bo‘lsa, ⟨ng⟩ oldidan bo‘g‘inlarni ajratishda noaniqlikni oldini olish uchun chiziqcha qo‘yiladi.
Transkripsiya qilingan soʻzlar tay tilida boʻsh joy boʻlmasa ham, orasida boʻshliqlar bilan yoziladi. Misol uchun, „สถาบันไทยคดีศึกษา“ Tailand tadqiqotlari Instituti „Sathaban Thai Khadi Sueksa“ deb tarjima qilingan. Biroq, birikmalar va shaxs ismlari soʻzlar orasida boʻsh joy qoldirmasdan yoziladi. Misol uchun, „ลูกเสือ“ („ลูก“ + „เสือ“, skaut) „luk suea“ emas, „luksuea“ sifatida va „โชคชัย จิตงาม“ ning birinchi va oxirgi ismi sifatida transkripsiya qilinadi, yaʼni „Chok Chai Chit Ngam“ emas, „Chokchai Chitngam“.
Undosh tovushlar uchun transkripsiyalar boʻgʻindagi boshlangʻich va oxirgi pozitsiya uchun beriladi. Unli tovushlar uchun chiziqcha („–“) unliga bosh undoshining nisbiy holatini bildiradi.
Undosh tovushlar | Unlilar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
RTGSning toʻrtta versiyasi mavjud boʻlib, ular 1932, 1939, 1968 va 1999-yillarda eʼlon qilingan. Umumiy tizim 1932-yilda Xalq taʼlimi vazirligi tomonidan va keyingi nashrlar Tailand Qirollik Instituti tomonidan chiqarilgan.
Harf | Boshlangʻich holat | Yakuniy holat | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1932-yil | 1939-yil | 1968-yil | 1999-yil | 1932-yil | 1939-yil | 1968-yil | 1999-yil | |
h | č | čh | ch | ch | t | |||
h | rư | rư | ru | rue | - | |||
h | rơ | rœ | roe | roe | - | |||
ฤๅ | rư | rư | ru | rue | - | |||
h | lư | lư | lu | lue | - | |||
hn | lư | lư | lu | lue | - |
Harf | Romanizatsiya | |||
---|---|---|---|---|
1932-yil | 1939-yil | 1968-yil | 1999-yil | |
-h, -h | ư | ư | u | u |
แ-ะ, แ- | e̩ | æ | ae | ae |
เ-าะ, -h | o̦ | ǫ | o | o |
เ-jh, เ-h, เ-k | ơ | œ | oe | oe |
เ-ือะ, เ-ือ | ưa | ưa | ua | uea |
— h | o̦i | ǫi | oi | oi |
n-h | ơi | œi | oei | oei |
เ-ือย | ưai | ưai | uai | ueai |
— h | iu | iu | iu | io |
แ-็ว, แ-h | e̩o | æo | aeo | aeo |
2013-yil | iau | yaʼni | yaʼni | iao |
Umumiy tizim Xalq taʼlimi vazirligi qoʻmitasi tomonidan quyidagi tamoyillar asosida tuzilgan:
Qoʻmita umumiy tizim uchun ohang va miqdor belgilari kerak emas deb hisobladi. Ular aniq tizim uchun taqdim etiladi. Belgilar unlilar ustidagi urgʻudir, buning sabablaridan biri, unli belgilarning tepasida hech qanday belgi boʻlmagan.
1939-yilgi nashr qisqa unlilarni maqsadga muvofiq boʻlgan hollarda breve (˘) bilan belgilashga ruxsat berdi. Aksincha, ALA-LC transliteratsiyasi 1939-yilgi versiyani uzun unlilar uchun makron (¯) va อ /ʔ/ ni undosh sifatida transliteratsiya qilish uchun spiritus asper (ʽ) qoʻshilgan holda ishlatadi.
Ovozli tovush belgilaridagi oʻzgarishlar mavjud foydalanishdagi (æ, œ) va IPA belgilaridan (æ, ǫ) nusxa koʻchirdi.
Aniq tizim umumiy tizim bilan birga 1939-yilda chiqarilgan. Aniq tizimdagi transliteratsiyani quyidagi amallarni bajarish orqali umumiy tizimga aylantirish mumkin:
Oxirgi oʻzgarishlar toʻplami yopiq boʻgʻinlardagi unlilar va ochiq boʻgʻinlardagi unlilar oʻrtasidagi grafik farqni olib tashlaydi.
Umumiy tizimdagi č ga oʻqishni osonlashtirish uchun h qoʻshiladi. Keyinchalik diakritik olib tashlanganida, h harfi transliteratsiyani toʻgʻri /t͡ɕ/ emas, balki /k/ yoki /s/ sifatida notoʻgʻri oʻqishdan qochish deb oqlandi.
1968-yilgi versiyada diakritik belgilar, jumladan ư shoxi olib tashlandi va æ va œ ligaturalari ae va oe bilan almashtirildi. Bu xaritalar uchun standart transliteratsiya sifatida koʻproq mos boʻlsa-da, จ /t͡ɕ /t͡ɕ/ va ช /t͡ɕʰ/, อึ /ɯ/ va อุ /u/, เอือ /ɯa/ va อัว /ua/, โอ /oː/ va อh /ɔː/ transkripsiyalari orasidagi farqni olib tashladi.
1999-yilgi versiyada อึ /ɯ/ va อุ /u/, เอือ /ɯa/ va อัว /ua/ juftlarining transkripsiyalari orasidagi farq tiklandi. Shuningdek, u endi har doim
Quyidagi variantlarga ruxsat berilgan:
Afzal shakl | čh | æ | œ | ǫ | ơ | ư |
---|---|---|---|---|---|---|
Muqobil | ĉh | ae | oe | o̦ | oʻ | uʼ |
Tizim Tailand fonologiyasining barcha xususiyatlarini transkripsiya qilmaydi. Xususan, u quyidagi kamchiliklarga ega:
Fonema 1 | Fonema 2 | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
RTGS | tay | IPA | Tavsif | Ingliz | tay | IPA | Tavsif | Ingliz |
ch | จ | t͡ɕ | alveo-palatal affrikat | taxminan ⟨ty⟩ kabi „let you“ | ฉ, ช, ฌ | t͡ɕʰ | aspiratsiyalangan alveo-palatal affrikat | taxminan „check“ da ⟨ch⟩ kabi |
o | โ-ะ, - | o | yaqin oʻrta orqa qisqa yumaloq | „note“ dagi unli tovush kabi (Amerikacha talaffuz) | เ-าะ | ɔ | ochiq-oʻrta orqa qisqa yumaloq | „boy“ da ⟨o⟩ kabi |
โ- | oː | yaqin oʻrta orqa uzun yumaloq | „go“ da ⟨o⟩ kabi (Shotland inglizcha) | -อ | ɔː | ochiq-oʻrta orqa uzun yumaloq | „raw“ da ⟨aw⟩ kabi |
Asl dizayn talaffuzning keng tafsilotlarini berish uchun umumiy tizimni va unli tovushlar uzunligi, ohanglari hamda ishlatiladigan oʻziga xos tailand belgilar bilan toʻldirish uchun aniq tizimni nazarda tutgan. ⟨ch⟩ va ⟨o⟩ ning noaniqligi 1968-yilgi versiyada kiritilgan.
This article uses material from the Wikipedia O‘zbek article RTGS (transkripsiya), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Matndan CC BY-SA 4.0 litsenziyasi boʻyicha foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan boʻlsa). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki O‘zbek (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.