Perwez Muşarraf: Lider Pakistan 1999-2008

1998-nji ýyldan 2001-nji ýyla çenli Işgärler komitetiniň 10-njy başlygy we 1998-2007-nji ýyllar aralygynda 7-nji goşun bölüminiň başlygy bolup işledi.

Perwez Muşarraf
Musharraf at the 2008 WEF
Doglan wagty we ýeri	Noýabr 8, 1943(1943-11-08) Deli, British India
Aradan çykan wagty we ýeri	5 Fewral 2023(2023-02-05) (79 ýaşyndady)

Iňlis Raj döwründe Delide doglan Muşarraf Karaçi Stambulda ulaldy. Lahordaky Forman hristian kollejinde matematika ugrundan bilim aldy we Angliýadaky Korollyk goranyş kollejinde bilim aldy. Muşarraf 1961-nji ýylda Pakistan harby akademiýasyna girdi we 1964-nji ýylda Pakistan goşunynyň artilleriýa polkuna tabşyryldy. Muşarraf 1965-nji ýyldaky Hindi-Pakistan söweşinde ikinji leýtenant hökmünde herekete geçdi. 1980-nji ýyllarda artilleriýa brigadasyna ýolbaşçylyk edýärdi. 1990-njy ýyllarda Muşarraf general wezipesine bellenildi we pyýada goşun bölümine bellendi, soňra bolsa ýörite hyzmatlar toparyna ýolbaşçylyk etdi. Az salymdan, harby sekretaryň orunbasary we harby operasiýalaryň baş müdiri bolup işledi. Owganystandaky raýat urşunda Pakistanyň Talybana goldaw bermegini höweslendirip, işjeň rol oýnady.

Muşarraf 1998-nji ýylda premýer-ministr Nawaz Şerif tarapyndan dört ýyldyzly general wezipesine bellenende ýaragly güýçleriň başlygy boldy. 1999-njy ýylda Hindistany we Päkistany söweşe getiren Kargil aralaşmagyna ýolbaşçylyk etdi. Şerif bilen Muşarrafyň arasynda birnäçe aýlap dowam eden çekeleşikli gatnaşyklardan soň, Şerif Muşarrafy goşunyň ýolbaşçysy wezipesinden aýyrmaga synanyşdy. Ar alyş üçin goşun 1999-njy ýylda döwlet agdarylyşygy gurady, bu bolsa Muşarrafyň 2001-nji ýylda Pakistany prezident edip almagyna rugsat berdi. Soňra Şerifi özüne garşy resmi jenaýat işine başlamazdan ozal berk tussag astyna aldy.

Muşarraf başda Bilelikdäki başlyklaryň başlygy we goşun bölüminiň başlygy bolup galdy, prezidentligi tassyklanandan soň öňki wezipesinden ýüz öwürdi. Şeýle-de bolsa, 2007-nji ýylda pensiýa çykýança goşun bölüminiň başlygy bolup galdy. Prezidentlik döwründe konserwatiw we sosializm sintezini kabul edip, Üçünji ýoluň tarapdary. Muşarraf, hukuk çarçuwasy buýrugyna düýpli üýtgetmeler girizilen hem bolsa, 2002-nji ýylda konstitusiýany gaýtadan dikeltdi. Zafarullah Jamalini belledisoň Şaukat Aziz premýer-ministr bolup, terrorçylyga garşy gönükdirilen syýasatlara gözegçilik edip, Amerikanyň Terrorçylyga garşy söweşinde esasy rol oýnady.

Muşarraf aç-açan moderasiýa programmasy boýunça sosial liberalizmi öňe sürdi we kärdeşler arkalaşyklaryny gadagan etdi. Muşarrafyň prezidentligi umumy içerki önümiň 50% töweregi ýokarlanmagyna gabat geldi; şol döwürde içerki tygşytlylyk azaldy we ykdysady deňsizlik çalt depginde ýokarlandy. Muşarrafyň hökümeti adam hukuklaryny bozmakda-da aýyplandy, we prezidentlik döwründe birnäçe kast ediş synanyşyklaryndan aman galdy. Aziz premýer-ministr wezipesinden aýrylanda we kazyýet işiniň togtadylmagyny tassyklandan soň 2007-nji ýylda Muşarrafyň ýagdaýy düýpgöter gowşady. Muşarraf impiçmentden gaça durmak üçin 2008-nji ýylda işinden aýryldy we özüni sürgün eden Londona göçdi. Lider hökmünde mirasy garyşyk; has ynamly orta gatlagyň dörändigini gördi, ýöne raýat guramalaryna aç-açan äsgermezlik Pakistanda demokratiýany ep-esli gowşatdy.

Muşarraf şol ýylky umumy saýlawlara gatnaşmak üçin 2013-nji ýylda Pakistana gaýdyp geldi, ýöne ýurduň ýokary kazyýetleri Nawab Akbar Bugti we Benazir Bhuttonyň janyna kast etmekde aýyplanyp, tussag edilmek barada karar çykaransoň, gatnaşmak hukugyndan mahrum edildi. Muşarraf bilen baglanyşykly kazyýet işi Şerifiň 2017-nji ýylda wezipesinden aýrylandan soň dowam etdi, şol ýyl Muşarrafyň Bhutto janyna kast etmek işinde Dubaýa göçüp, "gaçgak" diýlip yglan edilen ýylynda dowam etdi. 2019-njy ýylda Muşarraf dönüklikde aýyplanyp, gaýybana ölüm jezasyna höküm edildi, ýöne ölüm jezasy Lahor Ýokary Kazyýeti tarapyndan ýatyryldy. Muşarraf 2023-nji ýylyň 5-nji fewralynda uzak wagtlap amiloidoz keselinden ejir çekip, Dubaýda aradan çykdy.