ทศาวตาร

คำว่าทศาวตาร เป็นคำสมาสของคำว่า ทศ หมายถึง สิบ และ อวตาร หมายถึง การแบ่งภาคมาเกิด.

นี่คือจำนวนภาคที่พระวิษณุแบ่งภาคมาเกิดในยุคต่างๆ.

สัตยยุค - มีอยู่ 4 (มัตสยา, กูรมา, วราหะ และนรสิงห์)

เตรตายุค - มีอยู่ 3 (วามนา, ปรศุราม และพระราม)

ทวาปรยุค - มีอยู่ 1 (กฤษณะ)

กลียุค - มีอยู่ 1 และกำลังจะมีอีก 1 (พระโคตมพุทธเจ้า และกัลกิ)

 

• มัตสยะ เป็นปลาที่พระวิษณุอวตารเพื่อช่วยมนูจากน้ำท่วมโลก
• กูรมะ เต่ายักษ์ที่ช่วยพยุงภูเขามันดาราในช่วงการเกษียรสมุทรที่มีเทวดาและอสูรช่วยกันกวนเพื่อให้ได้น้ำอมฤต
• พระวราหะ หมูป่าที่พระวิษณุอวตารเพื่อสังหารหิรัญยักษา
• นรสิงห์ เป็นครึ่งมนุษย์ครึ่งสิงโตที่พระวิษณุอวตารเพื่อสังหารหิรัณยกศิปุ
• วามนะ เป็นพราหมณ์ค่อมที่พระวิษณุอวตารเพื่อปราบพยศของพญายักษ์มหาพลี
• ปรศุราม รามผู้ถือขวานที่พระวิษณุอวตารเพื่อปราบกษัตริย์ผู้มีพันกรชื่อกรรตวิรยะอรชุน
• พระราม  เจ้ากรุงอโยธยา วีรบุรุษในมหากาพย์เรื่องรามายณะ เพื่อช่วยนางสีดา
• พลราม เป็นพี่ชายของพระกฤษณะ.
• กฤษณะ กษัตริย์แห่งกรุงทวารกา ผู้เป็นตัวละครหลักในคัมภีร์ภควตปุราณะ
• พระโคตมพุทธเจ้า ผู้ก่อตั้งศาสนาพุทธ
• กัลกิ จะเป็นอวตารสุดท้ายของพระวิษณุที่จะปราบสิ่งชั่วร้ายทั้งหมดในช่วงสุดท้ายของกลียุค

รายชื่อยาว

ในภาควัตปุราณะ ได้บอกว่า พระวิษณุมีอวตารไม่สิ้นสุดเพื่อรักษากฎของจักรวาล อย่างไรก็ตาม ก็มีอวตารของพระวิษณุอยู่ 22 อวตารในตอนที่ 1.3.

1. สี่กุมาร (Catursana) [BP 1.3.6]
2. วราหะ [BP 1.3.7]
3. ฤๅษีนารทมุนี [BP 1.3.8]
4. นร-นารายณ [BP 1.3.9]
5. กปิลมุณี [BP 1.3.10]
6. พระทัตตาเตรยะ [BP 1.3.11]
7. ยัชญเทพ [BP 1.3.12]
8. ฤษภเทพ [BP 1.3.13] 
9. ปฤถุ [BP 1.3.14]
10. มัตสยะ [BP 1.3.15]
11. กูรมะ [BP 1.3.16]
12. ธันวันตรีแพทย์ [BP 1.3.17] 
13. โมหิณี [BP 1.3.17] 
14. นรสิงห์ [BP 1.3.18]
15. วามนะ [BP 1.3.19]
16. ปรศุราม [BP 1.3.20]
17. พระราม [BP 1.3.22]
18. ฤๅษีวยาส [BP] 1.3.21]
19. พลราม [BP 1.3.23]
20. กฤษณะ [BP 1.3.23]
21. พระโคตมพุทธเจ้า [BP 1.3.24]
22. กัลกิ [BP 1.3.25]

พระวิษณุมีอยู่ 39 อวตารในคัมภีร์ปัญจตระ เช่น ครุฑ อย่างไรก็ตาม ได้มีการจัดการใหม่จนเหลือสิบอวตารในช่วงก่อนศตวรรษที่ 10

นักเทวญาณชื่อว่า Helena Blavatsky ได้อธิบายเกี่ยวกับทศาวตารดังนี้:

• มัตสยะ - ปลา ขั้นแรกของสัตว์มีกระดูกสันหลัง (รวมถึงบรรพบุรุษปลาในยุคไซลูเรียน)
• กูรมะ - สัตว์ที่อาศัยได้ทั้งบนบกและใต้น้ำ อย่าสับสนกับสัตว์มีกระดูกสันหลัง (รวมถึงบรรพบุรุษสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกในยุคดีโวเนียน)
• วราหะ -  สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่อาศัยอยู่ในป่า (รวมถึงบรรพบุรุษสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในยุคไทรแอสซิก)
• นรสิงห์ - เป็นครึ่งสัตว์ครึ่งมนุษย์
• วามนะ - ตัวเตี้ย อาศัยอยู่ก่อนที่มนุษย์จะถือกำเนิด
• ปรศุราม - มนุษย์ยุคแรกที่อาศัยในป่าและใช้อาวุธเป็น
• พระราม - มนุษย์เริ่มอยู่กันเป็นสังคม เป็นจุดเริ่มต้นของประชาสังคม
• กฤษณะ - มนุษย์เริ่มมีการใช้งานสัตว์ และการเมือง
• พระโคตมพุทธเจ้า - มนุษย์ต้องการปัญญา
• กัลกิ - สิ่งมีชีวิตที่มีการทำลายล้างสูง

Monier Monier-Williams ก็มีทัศนคติเหมือนกัน   ส่วน J. B. S. Haldane อธิบายว่า ทศาวตารได้อธิบายเรื่องการวิวัฒนาการในแบบหยาบๆ : ปลา, เต่า, หมูป่า, ครึ่งมนุษย์ครึ่งสัตว์, คนแคระ และมนุษย์ทั้งสี่ (กัลกิยังไม่เกิด). และ C. D. Deshmukh อธิบายว่ามีความคล้ายคลึงกันระหว่างทฤษฎีวิวัฒนาการของดาร์วินและทศาวตาร

• Avataras as categorized within Gaudiya Vaishnavism เก็บถาวร 2012-01-31 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Avatars (Incarnations or Descents) of Vishnu