ดาวเหนือ
ดาวเหนือ หรือ ดาวโพลาริส (อังกฤษ: Polaris หรือ Cynosura) (α UMi / α หมีเล็ก / แอลฟาหมีเล็ก) เป็นดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดในกลุ่มดาวหมีเล็ก และอยู่ใกล้กับขั้วฟ้าเหนือ จึงปรากฏเหมือนอยู่นิ่งกับที่บนท้องฟ้า (แท้จริงเป็นภาวะชั่วคราวเท่านั้น เพราะแกนหมุนของโลกมีการส่าย)
 
| |
| Observation data ต้นยุคอ้างอิง J2000 วิษุวัต J2000 | |
|---|---|
| กลุ่มดาว | หมีเล็ก |
| α UMi A | |
| ไรต์แอสเซนชัน | 02h 31m 49.09s |
| เดคลิเนชัน | +89° 15′ 50.8″ |
| โชติมาตรปรากฏ (V) | 1.98 (1.86 – 2.13) |
| α UMi B | |
| ไรต์แอสเซนชัน | 02h 30m 41.63s |
| เดคลิเนชัน | +89° 15′ 38.1″ |
| โชติมาตรปรากฏ (V) | 8.7 |
| คุณสมบัติ | |
| ชนิดสเปกตรัม | F7Ib |
| ดัชนีสี U-B | 0.38 |
| ดัชนีสี B-V | 0.60 |
| ชนิดดาวแปรแสง | ดาวแปรแสงชนิดเซเฟอิด |
| มาตรดาราศาสตร์ | |
| ความเร็วแนวเล็ง (Rv) | −17 km/s |
| การเคลื่อนที่เฉพาะ (μ) | RA: 198.8±0.20 mas/yr Dec.: −15±0.30 mas/yr |
| พารัลแลกซ์ (π) | 7.54 ± 0.11 mas |
| ระยะทาง | 323–433 ly (99–133 pc) |
| ความส่องสว่างสัมบูรณ์ (MV) | −3.6 (α UMi Aa) 3.6 (α UMi Ab) 3.1 (α UMi B) |
| ตำแหน่ง (relative to α UMi Aa) | |
| ส่วนประกอบ | α UMi Ab |
| Epoch of observation | 2005.5880 |
| ระยะห่างเชิงมุม | 0.172″ |
| Position angle | 231.4° |
| ตำแหน่ง (relative to α UMi Aa) | |
| ส่วนประกอบ | α UMi B |
| Epoch of observation | 2005.5880 |
| ระยะห่างเชิงมุม | 18.217″ |
| Position angle | 230.540° |
| วงโคจร | |
| ดาวหลัก | α UMi Aa |
| ดาวสมาชิก | α UMi Ab |
| คาบการโคจร (P) | 29.59±0.02 ปี |
| ค่ากึ่งแกนเอก (a) | 0.1204±0.0059" (≥2.90±0.03 AU) |
| ความเยื้องศูนย์กลาง (e) | 0.608±0.005 |
| ความเอียง (i) | 146.2±10.9° |
| ลองจิจูดของจุดโหนด (Ω) | 191.4±4.9° |
| ต้นยุคอ้างอิงจุดใกล้ที่สุด (T) | 1987.66±0.13 |
| มุมของจุดใกล้ที่สุด (ω) (secondary) | 123.01±0.75° |
| Semi-Amplitude (K1) (primary) | 3.72±0.03 km/s |
| รายละเอียด | |
| α UMi Aa | |
| มวล | 5.4 M☉ |
| รัศมี | 37.5 R☉ |
| แรงโน้มถ่วงที่พื้นผิว (log g) | 2.2 |
| กำลังส่องสว่าง (bolometric) | 1,260 L☉ |
| อุณหภูมิ | 6015 K |
| ค่าความเป็นโลหะ | 112% solar |
| การหมุนตัว | 119 days |
| ความเร็วในการหมุนตัว (v sin i) | 14 km/s |
| α UMi Ab | |
| มวล | 1.26 M☉ |
| รัศมี | 1.04 R☉ |
| กำลังส่องสว่าง (bolometric) | 3 L☉ |
| α UMi B | |
| มวล | 1.39 M☉ |
| รัศมี | 1.38 R☉ |
| แรงโน้มถ่วงที่พื้นผิว (log g) | 4.3 |
| กำลังส่องสว่าง (bolometric) | 3.9 L☉ |
| อุณหภูมิ | 6900 K |
| ความเร็วในการหมุน (v sin i) | 110 km/s |
| ชื่ออื่น | |
Polaris, North Star, Cynosura, Alpha UMi, α UMi, ADS 1477, CCDM J02319+8915 | |
| α UMi A: 1 Ursae Minoris, BD+88°8, FK5 907, GC 2243, HD 8890, HIP 11767, HR 424, SAO 308 | |
| α UMi B: NSV 631, BD+88°7, GC 2226, SAO 305 | |
| ฐานข้อมูลอ้างอิงอื่น | |
| SIMBAD | α UMi A |
| α UMi B | |
การที่ดาวเหนืออยู่ในทิศทางที่เกือบจะเป็นทิศทางเดียวกับแกนหมุนของโลก ดาวฤกษ์ดวงอื่น ๆ จึงดูเหมือนเคลื่อนที่วนเป็นวงกลมรอบดาวเหนือ นักสำรวจอาศัยดาวเหนือในการเดินเรือ ปัจจุบันดาวเหนือไม่ได้อยู่ตรงกับขั้วฟ้าเหนือแต่ห่างจากขั้วฟ้าเหนือเล็กน้อย (ไม่เกิน 1°) จึงเคลื่อนที่เป็นวงกลมเล็ก ๆ ด้วยเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 2° มีเพียงสองเวลาในวันหนึ่ง ๆ ที่ดาวเหนืออยู่ตรงกับทิศเหนือพอดี ส่วนในเวลาอื่นต้องอาศัยตารางคำนวณเพื่อหาทิศเหนือที่แม่นยำ
แท้จริงแล้วดาวเหนือไม่ได้บอกทิศเหนือตลอดไป การที่แกนหมุนของโลกส่ายคล้ายลูกข่างด้วยคาบ 26,000 ปี ทำให้ดาวฤกษ์ดวงอื่นเคยเป็นดาวเหนือมาก่อน เช่น ดาวทูแบนในกลุ่มดาวมังกร ส่วนในอนาคต จะเป็นดาวเวกาในกลุ่มดาวพิณ
ในอนาคตอันใกล้นี้ เรายังสามารถใช้ดาวเหนือบอกทิศเหนือได้ต่อไป โดยที่ดาวเหนือจะอยู่ใกล้ขั้วฟ้าเหนือมากที่สุดในปี ค.ศ. 2100 ด้วยระยะห่างไม่เกินครึ่งองศา
เราสามารถค้นหาดาวเหนือได้จากการลากเส้นตรงผ่านดาว 2 ดวงของกลุ่มดาวหมีใหญ่ (β และ α หมีใหญ่) ไปหาดาวเหนือได้ เรียกดาว 2 ดวงนี้ว่าดาวชี้ (Pointers) หรือไม่ก็ลากเส้นผ่านแบ่งครึ่งผ่านกลางกลุ่มดาวแคสซิโอเปียที่มีรูปร่างเหมือนตัวอักษร W
การเป็นที่รู้จักของดาวเหนือ ทำให้คนจำนวนมากคิดว่าดาวเหนือเป็นดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดในท้องฟ้า, แต่ในความเป็นจริง ดาวเหนือเป็นดาวฤกษ์ที่สว่างเป็นอันดับที่ 47. ส่วนดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดในท้องฟ้า (ยกเว้นดวงอาทิตย์) คือ ดาวซิริอัส
ข้อมูลจากดาวเทียมฮิปปาร์คอส พบว่าดาวเหนืออยู่ห่างจากโลกเป็นระยะทาง 431 ปีแสง (132 พาร์เซก) เป็นดาวยักษ์ใหญ่หรือดาวยักษ์ที่มีดาวฤกษ์จาง ๆ 2 ดวงเป็นสหาย ดวงแรกมีชนิดสเปกตรัม F3 V อยู่บนแถบลำดับหลัก ห่างจากดาวแม่ประมาณ 2,000 หน่วยดาราศาสตร์ อีกดวงอยู่ใกล้กว่าด้วยกึ่งแกนเอกของวงโคจรเพียง 5 หน่วยดาราศาสตร์ ดาวเหนือเป็นดาวฤกษ์ดาวแปรแสงดวงหนึ่ง ราวปี ค.ศ. 1900 ดาวเหนือมีความสว่างขึ้นลงประมาณ 8% (คิดเป็น 0.15 ความส่องสว่าง) ด้วยคาบ 3.97 วัน ปี ค.ศ. 2005 ความสว่างเปลี่ยนแปลงเพียง 2% นอกจากนี้ยังมีความสว่างมากกว่าปี ค.ศ. 1900 อยู่ประมาณ 15% รวมทั้งคาบก็เพิ่มขึ้นด้วยอัตรา 8 วินาทีต่อปี
งานวิจัยเมื่อเร็วนี้ ๆ บ่งชี้ว่าในยุคที่ทอเลมียังมีชีวิตอยู่ ดาวเหนืออาจสว่างกว่านี้ 2.5 เท่า ซึ่งถ้าหากเป็นจริง การเปลี่ยนแปลงความสว่างของดาวเหนือ จะสูงเกินกว่าผลการพยากรณ์โดยอาศัย ทฤษฎีวิวัฒนาการของดาวฤกษ์
ในท้องฟ้าซีกใต้ ไม่มีดาวฤกษ์สว่างที่อยู่ใกล้ขั้วฟ้าใต้ ดาวที่มองเห็นด้วยตาเปล่าและอยู่ใกล้ขั้วฟ้าใต้มากที่สุด คือ ดาวซิกมาออกแทนต์ (บางครั้งเรียกว่า Polaris Australis) อย่างไรก็ตาม คนในซีกโลกใต้สามารถใช้กลุ่มดาวกางเขนใต้ในการคะเนตำแหน่งของทิศใต้
อ้างอิง
This article uses material from the Wikipedia ไทย article ดาวเหนือ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). เนื้อหาอนุญาตให้เผยแพร่ภายใต้ CC BY-SA 4.0 เว้นแต่ระบุไว้เป็นอื่น Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ไทย (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.