ਰਿਗਵੇਦ

ਰਿਗਵੇਦ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ऋग्वेद ṛgveda, ਰਿਕ "ਉਸਤਤੀ, ਭਜਨ" ਅਤੇ ਵੇਦ "ਗਿਆਨ" ਦਾ ਮੇਲ) ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 1028 ਸੂਕਤ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਿਆਂ...

ਮਿਆਦ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾਈ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਦ ਰਿਗਵੇਦ ਦੀ ਰਚਨਾ, ਮੋਟੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ 1700 ਈਪੂ ਅਤੇ 1100 ਈਪੂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਲ...

ਅਵੇਸਤਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਰਾਨੀ-ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜਲ ਸੀ। ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉੱਲੇਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਸੋਮ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ੧੧੪ ਮੰਤਰ ਹਨ ਜੋ ਸੋਮ ਦੇ ਊਰਜਾਦਾਈ ਗੁਣ...

ਯਜੁਸ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਹੀ ਵੇਦ ਦਾ ਨਾਮ ਯਜੁਰਵੇਦ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਯਜੁਰਵੇਦ ਦੇ ਪਦਾਤਮਕ ਮੰਤਰ ਰਿਗਵੇਦ ਜਾਂ ਅਥਰਵ ਵੇਦ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਪਦਾਤਮਕ ਮੰਤਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਇਸ...

ਦਾਨੂ, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਆਦਿ ਦੇਵੀ, ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਾਨਵਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਵਜੋਂ ਵਰਣਿਤ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਦਾਨੂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਮੂਲ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ...

ਵੈਦਿਕ ਦੇਵੀ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਾਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।ਰਾਤ੍ਰੀ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਤੇ ਹਵਾਲੇ ਰਿਗਵੇਦ 'ਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ਼ਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਸ਼ਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ...

ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦਾ ਕਮਰਬੰਦ (ਓਰਾਇਨ ਦੀ ਬੈਲਟ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਤ ਮੁੱਖ ਤਾਰੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ - ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ - ਜੁਲਦਾ ਇੱਕ ਮਿਰਗ (ਮਿਰਗ) ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ...

- ਟੂਣੇ ਆਦਿ ਦੇ ਮੰਤਰ ਹਨ। ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਦੇਵਤਰਪਣ ਨੂੰ ਇਸ ਵੇਦ ਵਿੱਚ ਗੌਣ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਧਰਮ ਦੇ ਇਤਹਾਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਰਿਗਵੇਦ ਅਤੇ ਅਥਰਵ ਵੇਦ ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ...

ਸ਼ਰੁਤੀ ਔਰ ਸਿਮਰਤੀ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰੁਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਵੇਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਰਿਗਵੇਦ, ਸਾਮਵੇਦ, ਯਜੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਅਥਰਵ ਵੇਦ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਪੌਰੁਸੇਯ ਯਾਨੀ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ...

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਵਰਤਮਾਨ ਇਤਿਹਾਸ ਆਰੀਆ ਜਾਤੀ ਤੋ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਸਾਹਿਤ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨ ਵਰਗਾਂ ਦਾ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ...

ਵੇਦਕਾਲੀਨ ਗਦਿਅ ਵਿੱਚ ਗਰੰਥ ਹਨ ਜੋ ਵੈਦਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਇੱਕ ਵੇਦ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬਰਾਹਮਣਗਰੰਥ ਜੁਡੇ ਹਨ। ਐਤਰੇਏ ਬਾਹਮਣ -- ਰਿਗਵੇਦ ਸ਼ਤਪਥ ਬਾਹਮਣ -- ਯਜੁਰਵੇਦ...

ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੇਦਾਂਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਦਾਰਥ (ਮੁੱਲਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ) ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ 80 ਵਾਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦਾ ਹਵਾਲੇ ਦੇ ਤੌਰ...

ਐਤਰੇਏ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਰਿਗਵੇਦ ਦਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ (ਗ੍ਰੰਥ) ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਰਚਣਹਾਰ, ਮਹੀਦਾਸ ਐਤਰੇਆ ਹੈ। Keith, Arthur Berriedale (1998) [1920]. Rigveda Brahmanas:...

ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪੂਰਵ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਸਪਤ ਸਿੰਧੂ ਦਾ ਉਲੇਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਿੰਧੂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਨਦੀ ਜਾਂ ਸਮੁੰਦਰ...

ਨਦੀਸਤੁਤੀ ਸੂਕਤ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: नदिस्तुति सूक्त), ਜਾਂ " ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਉਸਤਤ ਵਿੱਚ ਭਜਨ", ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ 10ਵੇਂ ਮੰਡਲ ਦਾ 75ਵਾਂ ਭਜਨ (ਸੂਕਤ) ਹੈ। ਵੈਦਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਭੂਗੋਲ ਦੇ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ...

ਨੂੰ ਦਵਾਈ, ਸਿਹਤ, ਸਵੇਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਵਾਨ ਦੈਵੀ ਜੁੜਵਾਂ ਘੋੜਸਵਾਰ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਘੋੜਿਆਂ...

ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਸਾਹਿਤਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ 19 ਕੰਮ ਅਤੇ ਅਰਸਤੂ, ਸੋਫੋਕਲੀਜ, ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਅਤੇ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚੋਂ ਚੋਣਵੇਂ ਟੋਟਿਆਂ ਸਮੇਤ 14 ਅਨੁਵਾਦ ਦੇ ਕੰਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਨਾ ਧੁੱਪੇ ਨਾ...

ਸਰਸੁਤੀ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: सरस्वती देवी) ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਦੇਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਦੀ ਦੇਵੀ ਸੀ। ਇਸ ਨਦੀ ਨੂੰ ਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।...

ਦੇਵੀਆਂ ਲਈ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਿਗ ਵੇਦ ਵਿੱਚ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ; ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਇੱਕ ਭਜਣ ਦੀ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਵਲੋਂ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੀ ਈਰਖਾ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।...

ਰਸਾਇਣ (nectar) ਦੇ ਅਰਥ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸੋਮ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪਰਿਆਇਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਵਿਉਤਪਤੀ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ...