ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ

ਰਿਸ਼ਤਾ-ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਾਲ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਹਿੱਸਾ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹਨ। ਇਹ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲਹੂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ...

ਨੂੰ ਫਿਟਕਾਰਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਇਕ ਕੁੱਖੋਂ ਜਾਇਆਂ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਹੁਦਿਸ਼ਾਵੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਇਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕ ਪੱਖੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਵਿੱਤਰ...

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਨਾਟਕ ਹੈ ਜੋ ਫ਼ਖ਼ਰ ਜ਼ਮਾਨ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਾ-ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਉੱਪਰ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਜਮ਼ੀਨ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ...

ਵਿਸ਼ਾਲ ਤਾਣਾ ਬਾਣਾ ਬੁਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚਲੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਧਰਾਤਲ ਭੂਮੀ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ।ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋ ਹੀ ਵਿਵਿਧ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ...

ਦੀ ਰਿਸ਼ਤਾ-ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਸਾਰ ਹਨ। ਸਾਕਾਦਾਰੀ ਤੇ ਸ਼ਰੀਕਾਦਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਧਾਰ ਵਿਆਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰਿਸ਼ਤਾ-ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ...

ਚਿਤਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਿਸ਼ਤਾ-ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਆਇਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਾਮੋਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਹੋਰ, ਕਾਫ਼ਰ ਮਸੀਹਾ, ਬੁੱਕਲ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖੇ।...

ਪਰ ਇਹ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਆਪਣੀ ਨਿੰਦਾ ਨੂੰ ਸਾਹਿਣ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਇਹੀ ਸਾਡੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਸਾਕਰਾਤਮਕ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਨਮੂਨੇ- ਹੋਰ ਤਾਂ ਜਾਨੀ ਊਟਾਂ ਤੇ ਆਏ ਕੁੜਮ ਲਿਆਇਆ...

ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚਲੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਵੀ ਬਦਲ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਉਰ ਭਰਜਾਈ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਮੋਹ ਅਤੇ ਅਪਣੱਤ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ...

ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਕਿ ਕਿਧਰੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਹੁੰਝਾ ਹੀ ਨਾ ਫਿਰ ਜਾਵੇ। ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਿਵੇਕਲਾ ਪੱਖ ਹੈ। ਸਾਂਝੀ ਟੱਬਰਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਹਰ...

ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਔਰਤ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੁਜੈਲਾ ਸੀ। ਮਰਦ ਪੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉੱਚਾ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਧੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨੀਵਾਂ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।...

ਨੇ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰ ਮਿੱਥ, ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ,ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ, ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਨਵੀਨ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪਰਿਪੇਖ ਉਸਾਰਿਆ।ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ...

ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਘਰਾਂ ਦੀ ਬਣਾਵਟ, ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਜਾਤ ਪ੍ਰਥਾ ਦਾ ਸਰੂਪ, ਸਾਂਝੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ, ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜੀਵਨ ਆਦਿ ਬਾਰੇ...

ਕਠੋਰ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਜਿਉਣ ਦੀ ਕਿਰਨ ਅਤੇ ਹੌਂਸਲਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹੌਂਦ ਬਰਕਰਾਰ...

ਗੲੇ ਹਨ । ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਵਾਰਥਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਨੂੰ ਖੇਰੂੰ ਖੇਰੂੰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਦਾਰਥਕ ਸੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਭਰਾ ਭਰਾ ਨੂੰ...

ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀ ਇਹ ਵਿਧੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ਼ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿਸਵਾਸ਼ ਆਚਾਰ ਵਿਹਾਰ ਅਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਨਾਲ ਇਤਨੀ ਇਕਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਰੂਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕੇ...

ਕਿ ਇਹ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਰੀਤਾਂ-ਰਸਮਾਂ ਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ,ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ,ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ,ਲੋਕ ਸਿਆਣਪਾਂ ਅਤੇ ਮੇਲੇ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿੱਚ ਸਦੀਵੀ ਤੌਰ...

ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ:- ਜਿਵੇਂ ਵੀਰ,ਭੈਣ,ਦਿਉਰ-ਭਰਜਾਈ,ਜੀਜਾ-ਸਾਲੀ,ਕੁੜਮੋਂ-ਕੁੜਮੀ,ਔਰਤ-ਮਰਦ ਅਾਦਿ ਰਿਸ਼ਤਾ-ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਵਿਖਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰੜੇ ਭੰਬੀਰੀ ਬੋਲੇ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ,ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ(ਪਟਿਆਲਾ)...

ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਬੱਚੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪਰਿਵਰਤਿਤ...

ਅਤੇ ਸੇਧ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸਮਚਾਰ ਪੱਤਰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਪਰੰਸਪਰ ਨਾਤਾ ਜੋੜਦੇ ਹਨ,ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ,ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ...

ਦੀਆ ਹੋਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਰਜਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇ ਰਿਸ਼ਤਾ-ਨਾਤਾ,ਪਰਿਵਾਰ,ਵਿਆਹ-ਪ੍ਰਬੰਧ, ਵਿਹਾਰ ਪੈਟਰਨ, ਵਿਭਿੰਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ,ਕੀਮਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਮਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਭਿੰਨ ਸੰਚਾਰ...