Sunda: Kasundaan

Kecap Sunda bisa nujul ka rupa-rupa harti nu sacara umum patali jeung wewengkon bagian kulon kapuloan Indonésia. Titinggal sajarah pangheubeulna nu nyebut-nyebut kecap Sunda nyaéta prasasti Kebonkopi 2 nu dijieun taun 536 M (atawa 458 Saka) dina basa Malayu nu nujul ka karajaan Sunda (aya ogé nu boga pamanggih yén prasasti ieu dijieun taun 932 M, atawa 854 Saka). Kecap Sunda ogé geus aya ti saprak 4000 SM anu geus kaliwat numutkeun filologi Proto Melayu dipikanyaho pang kolotna di Asia, singhoréng gening leuwih ngora tibatan Proto Soendic (Sunda) rebuan taun (Bern Nothover, 1973).

Urang Sunda miboga kayakinan yén mibanda étos atawa karakter kasundaan, salaku jalan ka kautamaan hirup. Karakter Sunda nu dimaksud nyaéta cageur (sehat), bageur (baik), bener (benar), singer (mawas diri), jeung pinter (cerdas). Karakter ieu geus dituluykeun ku masarakat nu cicing di Jawa barat ti jaman Kerajaan Salakanagara .

Urang Sunda mibanda ciri mandiri, kayaning soméah, lemes dina cumarita, resep heureuy, tur loba akalna.

Urang Portugis nu kungsi sagulung sagalang jeung urang Sunda, nyebutkeun cenah urang Sunda té jalujur, sarta lébér ku wawanén. Citakan:Tarumanagara

Aya sababaraha definisi Sunda nurutkeun para ahli, di antarana:

• Kécap Sunda dina An Index to the names in the Mahabharata karangan S. Sorensen hartina: Ngaran Dewa Wisnu, Ngaran Daitya (Buta) anak Nisunda (Nikhumba) jeung dulurna Upasunda. Ieu dua dulur téh silihpaéhan lantaran marebutkeun Widatina geulis nu ngaranna Tilottama.

• Sunda hartina éndah, dina carita Mundinglaya Dikusumah aya garwa Prabu Siliwangi anu jenenganana Nyai Mantri Manik Manusunda, sakapeung disebut Kentring Manik Manusunda, anu hartina Nyai Mantri Permata Ciciptan anu Endah.
• Numutkeun pamanggih G.P Rouffaér kecap Sunda asalna tina basa hindu, nyaéta :Sund hartina moncorong, Ngaran dewa wisnu, Ngaran daitya (buta), Ngaran hiji monyet, Cuddha hartina bodas, Sa-udha, Sa-tunda hartina panundaan/gudang, Sugema.

Basa Sanskerta

Sund hartina moncorong (A Sanskrit-English Dictionary karangan Monier Williams). Numutkeun kana basa Sansakerta, harti Sunda téh aya genep, nyaéta: Bercahaya, terang benderang, anu ngarawat alam/dunya, Satria anu mibanda tanaga gedé, satria anu trampil, bodas beresih, ngaran gunung di beulah kalér kota Bandung.

Basa Kawi

Numutkeun basa Kawi aya opat harti Sunda, nyaéta :“Cai” hartina daérah anu loba cai, “Tumpukan” hartina subur, “Pangkat” hartina mibanda kualitas, “Waspada” hartina ati-ati.

1. Sunda hartina cai
2. Sunda hartina jumplukan
3. Sunda hartina pangkat
4. Sunda hartina ati-ati

Basa Jawa

Numutkeun basa Jawa aya lima harti Sunda, nyaéta :“Tersusun” hartina tartib, “Nyatu/Bersatu” hartina hirup rukun, “Angka dua (candra sangkala)” hartina saimbang, “Naék” hartina kualitas hirupna terus naék, “Terbang melambung” hartina beuki naék kualitasna. Dina Kamus Jav-Ned. Handwoordenbook karangan J.E.C. Gericke jeung T. Roorda disebutkeun yén Sunda téh hartina numpuk, nyusun, ngarangkep, kécap atawa sora dirajek. Upama dijieun candrasangkala hartina dua, asalna tina basa Jawa unda anu hartina: Ngunda (jangkrik anu rek diadukeun), Ngapungkeun (langlayangan). Dina basa Jawa tunda hartina tumpukan, susun.

Basa Sunda

Numutkeun basa Sundana, kecap Sunda mibanda harti :“Lumbung” hartina subur makmur, “Sonda” hartina alus, “Sonda” hartina unggul, “Sonda” hartina senang, bungah, “Sonda” hartina sarua jeung kahayang haté, “Sondara” hartina lalaki anu kasép, “Sondari” hartina awéwé anu geulis, Pinuh ku rasa kanyaah, Éndah.

1. Sunda hartina ngéntép seureuh
2. Sunda hartina ngahiji
3. Sunda hartina angka dua (2) dina itungan candrasangkala atawa suryasangkala
4. Sunda asalna tina kecap unda, artina naék
5. Sunda hartina ngapung

 

Istilah-istilah dina widang géografi/géologi nu ngagunakeun kecap "sunda" diwanohkeun ku pangumbara Kulon ti Éropa, di antarana

• Kapuloan Sunda Gedé
• Kapuloan Sunda Leutik
• Selat Sunda
• Laut Sunda
• Amparan Sunda

Ditempo tina linguistik, basa Sunda jeung basa Baduy ngawangun hiji rumpun/dapuran basa Malayu-Sumbawa. Kalawan rupa-rupa dialék:

1. Dialék kulon (ilaharna diucapkeun ku masarakat Banten jeung Lampung beulah kidul)
2. Dialék kalér (Bogor jeung daerah Pantura)
3. Dialék Kidul (Priangan, taya lian urang Bandung jeung sabudeureunna)
4. Dialék Wétan (dipaké ku masarkat daérah Majalengka, sarta sabagéan Kabupatén Indramayu)
5. Dialék Cirebon (dipake ku masarakat Cirebon, Kuningan, Berebes jeung Tegal)
6. Dialék Ciamis (dipake ku masarakat nu aya didaerah Cimais, Cilacap, sarta Banunmas)

Urang Portugis nu kungsi sagulung sagalang jeung urang Sunda, nyebutkeun cenah urang Sunda ma jujur, sarta lébér ku wawanén.

• Sajarah Sunda
• Kidung Sunda, hiji naskah nu nyaritakeun kajadian perang Bubat
• Kala Sunda, kalénder Sunda
• Aksara Sunda, aksara Sunda buhun nu kapanggih dina naskah-naskah buhun titinggal mangsa karajaan Sunda
• Arsitéktur#Wangunan Sunda, bentuk-bentuk tradisional wangunan Sunda
• Paguyuban Pasundan

• KUSnét (Komunitas Urang Sunda di Internet) Archived 2011-11-07 di Wayback Machine
• SundaNet.Com: portal komunitas Sunda
• salemku.co.cc: portal komunitas Sunda Salem
• ruparupikasundaan.blogspot.com: portal Kasundaan

Artikel ngeunaan Sunda ieu mangrupa taratas, perlu disampurnakeun. Upami sadérék uninga langkung paos perkawis ieu, dihaturan kanggo ngalengkepan.