Me Hidrodinamikë nënkuptojmë lëngjet në lëvizje.
Në dinamikën e fluideve mësohen ligjet të cilat i përshkruajnë lëvizjet e lëngjeve dhe të gazeve. Meqë supozohet se gjatë lëvizjes së lëngjeve dhe të gazeve vëllimi mbetet i pandryshuar, këto lëvizje mund të studiohen njëkohësisht.
Forcat, të cilat veprojnë në fluid, mund të jenë:
•Forcat e brendshme, të cilat shprehen në formë të shtypjes,
•Forcat e jashtme, që ndryshe quhen forca vëllimore, e që veprojnë në çdo grimcë të fluidit,
•Forcat e fërkimit të brendshëm, që ndryshe quhen forca të viskozitetit
•Forcat inerciale, të cilat janë të barabarta me prodhimin e masës së fluidit dhe të nxitimit.
Për lëvizje të fluidit duhet të merren në konsiderim të gjitha forcat e cekura, por rezultate të kënaqshme arrihen edhe duke mos përfillur veprimin e ndonjërës prej tyre. Prandaj, dinamika e fluideve studiohet në dy tërësi:
•Dinamika e fluidit ideal dhe
•Dinamika e fluidit real
Fluidi ideal është homogjen, izotrop, nuk ngjeshet dhe nuk është viskoz. Paraqitja e kuptimit të fluidit ideal e lehtëson edhe studimin e fluidit real, i cili është gjithmon viskoz. Fluidi i cili nuk i përmbushë këto veti quhet real.
Për studim të lëvizjes së fluidit duhet të dihen këto karakteristika: •Vija e rrymimit – Paraqet drejtëzën ose lakoren e cila tregon në çdo moment drejtimin e lëvizjes së grimcave të fluidit
•Grypi i rrymimit – Paraqet bashkësinë e të gjitha vijave të rrymimit të cilat kalojnë nëpër të gjitha pikat brenda ndonjë lakoreje të mbyllur në fluid, kurse sipërfaqja e rrymimit paraqet mbështjellësin e gypit të rrymimit
•Rrymimi stacionar – Në këtë rrymim nuk ka ndërrim të shpejtësisë Δv, as ndërrim të shtypjes Δp, as ndërrim të dendësisë Δρ gjatë kohës Δt
•Rrymimi jostacionar – Në këtë rrymim gjatë kohës ndërron edhe shpejtësia si edhe shtypja në fluid
•Rrymimi laminar(shtresor) – Fluidi kryen lëvizje të tillë, nëse vijat e rrymimit mes vete
• Rrymimi turbulent – Paraqet lëvizje të përbërë të grimcave të fluidit në të cilën arrihet goditje mes tyre, prandaj nuk ka vija të rrymimit
Le të kemi një sasi të fluidit ideal plotësishtë të pandrydhshëm, i cili rjedh gjatë një kohe të caktuar t nëpër seksionin tërthor të një grypi të rrymimit. E dimë se masa m shprehet me ndihmën e dendësisë ρ dhe vëllimit V me shprehjen:
m=ρV = ρSl
Nëpër grypin e rrymimit me seksione të ndryshme S1 dhe S2 për të njejtën kohë t do të rrjedhë e njejta sasi e masës së fluidit m. Duke marrë në konsiderim se masa m e fluidit, e cila kalon nëpër seksionet S1 dhe S2, gjatë kohës t, është konstante, do të kemi:
m=ρV = konst.
ose
ρS1◦l1 = ρS2◦ l2
l1=v1 ◦ t dhe l2=v2 ◦ t
prandaj kemi:
ρ ◦ S1 ◦ v1 ◦ t = ρ ◦ S2 ◦ v2 ◦ t
Meqë dendësia ρ është e pandryshueshme, kurse koha t është e njejtë në të dy pozitat do të kemi:
S1 ◦ v1 = S2 ◦ v2, përkatësisht vS=konst.
Ekuacioni i fituar quhet ekuacioni i kontinuitetit. Nga ky ekuacion shihet se gjatë lëvizjes stacionare të fluidit, në gypin e rrymimit, shpejtësitë e fluidit në seksione të caktuara janë në përpjestim të zhdrejtë me sipërfaqet e atyre seksioneve. Ky ekuacion është rrjedhim i ligjit të ruajtes së masës, i cili është njëri nga ligjet fundamentale të natyrës.
Ekuacioni i Bernulit, është ndër principet dhe ligjet më të njohura në fizikë. Është parim i cili ka gjetur zbatim në shumë disiplina shkencore dhe si i tillë është ligj shumë i aplikushëm në praktikë. Askush nuk do ta kishte besuar(në kohën kur është formuluar ky ligj) se do të gjente një zbatim kaq të gjerë, sidomos në fushën e hidrodinamikës dhe aerodinamikës. Për rrymimin e fluidit ideal të pandrydhshëm, përgjatë gypit të rrymimit në fushë të gravitetit, ligji i ruajtjes së energjisë shprehet me ekuacionin e Bernulit. Për ta nxjerrë matematikisht ekuacionin e Bernulit do të japim dy sugjerimelidhur me fluidin që lëviz. Sugjerimi i parë është se, kurdoherë që një fluid lëviz nëpër një gyphorizontal, ai ndeshet në një regjion të zvoglimit të sipërfaqes së prerjestërthore, shtypja e tij do të ulet sikur që tregohet në fig.1. Arsyeja për këtëvjen nga ligji i dytë i Njutonit. Gjatë lëvizjesprej një regjioni më të gjërë (2), kah regjionimë i ngushtë (1), shpejtësia e fluidit rritet,përkatësisht ai nxitohet duke u bazuar nëruajtjen e masës ( të dhënë me ekuacionin ekontinuitetit).
Ekuacioni i Bernulit ka formën: ρ + ρgh1 + ½ ρv2 = konst.
Një rast i posaçëm i zbatimit të ekuacionit të Bërnulit është përcaktimi i shpejtësisë së rrjedhjes së lëngut nëpër një vrimë në muret e enës nën nivelin e lëngut në enë të hapur.
Teorema e Toriçelit paraqitet me formulën: v = √2gh
Formula e mësipërme paraqet teoremën e Toriçelit sipas së cilës lëngu ideal do të rrjedhë nëpër vrimën në muret e holla të enës me shpejtësi të njejtë sikurse të kishte rënë lirisht nga lartësia e njejtë.
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Hidrodinamika, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.